Borṡi e Veressi
BO
|
Sta pagina chi a l'è scrita in borṡin |
Bòrṡi e Veréssi (Bòrṡi e Ver̯éssu in veresìn, Bòrzi e Veéssu o Veéssi in-tu parlâ da Prìa, Borsi e Verési in finarìn, Bòrxi e Verésso in ṡeneṡe, Borgio Verezzi in italiàn) i sun dûi paìṡi da pruvinsa de Savuna ünìi in-te 'n sulu cumün, ch'u cunta 2.053 abitanti (dêti agiurnê a-u 2023).
Borṡi e Veréssi cumün | ||
---|---|---|
Vista da Veréssi de Borṡi e du gurfu da Prìa | ||
Localizaçión | ||
Stâto | Itàlia | |
Región | Ligüria | |
Provìnsa | Savuna | |
Aministraçión | ||
Scìndico | Renato Dacquino (lista sivica "Nuova via per Borgio Verezzi") da-o 16-5-2011 (3º mandòu da-o 4-10-2021) | |
Dæta de instituçión | 1933 | |
Teritöio | ||
Coordinæ: | 44°09′36.01″N 8°18′16.68″E | |
Altitùdine | 10 m s.l.m. | |
Superfìcce | 2,73 km² | |
Abitanti | 2 053[1] (31-5-2022) | |
Denscitæ | 752,01 ab./km² | |
Fraçioìn | Borṡi (sede du cumün), Veréssi | |
Comùn confinanti | A Prìa, Finâ, U Tû | |
Âtre informaçioìn | ||
CAP | 17022 | |
Prefìsso | 019 | |
Fûzo oràrio | UTC+1 | |
Còdice ISTAT | 009013 | |
Cod. cadastrâ | B005 | |
Targa | SV | |
Cl. scìsmica | zöna 3 (sismicitæ bàssa)[2] | |
Cl. climàtica | zöna C, 1 351 GG[3] | |
Nomme abitanti | borṡìn, veresìn | |
Sànto patrón | san Pê | |
Giórno festîvo | 29 ṡügnu | |
Cartògrafîa | ||
Puṡisiùn du cumün de Bòrṡi e Veréssi in-ta pruvinsa de Savuna | ||
Scîto instituçionâle | ||
Geugrafìa
modìficaU cumün u l'è cunpostu da-i dûi pàiṡi de Bòrṡi (in scia còsta, faciòn sciü-u Gurfu de Löa in-ta sö estremitê ciü a levànte) e de Veréssi (in scia culîna, a 200 m slm, cunpostu da-e burghê da Cröṡa, du Pöṡṡu, da Ciassa e du Rucàru).[4]
Borṡi u l'è in-ta valâ du turente Butassàn, ch'u marca u cunfìn cumünâle a punènte, cu-A Prìa, mentre u cunfìn a levànte u l'è marcòn da-u Riàn da Fin, ch'u nasce in teritòriu finarìn in sìmma a-u Càvu da Cravasòppa e u l'ha ascì in ràmmu de surgenti 'n-ta lucalitê veresìna de San Martìn.[5] A setentriùn u cumün u l'è cunfinante cu-U Tû, ch'u se tröva a-u de là du Munte Grossu (299 m).
De lungu pàrte du basin du Butassàn u Riàn da Lescìa, so afluente de manca, ch'u nasce a-i cunfìn cu-U Tû.[6] Tantu Borṡi cuantu Veréssi i sun traversê fina da-u Riàn da Batuéṡṡa, ch'u scûre a partì da-a lucalitê du Castelâ de Veréssi e u traversa, a l'artéssa de Borṡi, e gròtte de Vâdemìn, cunplessu carscicu svilupòn in-te dulòmie e in-ti carchê dîti de San Pê di Munti, scrövîu du 1930.[4]
Stòria
modìficaUrigine du numme
modìficaU numme Borṡi u deriva da-u latìn Burgus Albingaunum[7], a indicâ a l'insediamentu stéssu, ligòn a-a Arbénga vista a presensa in êpuca prerumâna da tribü ligüre di ingàuni. Veréssi, invêxe, a l'è de l'ablatîvu preruman Veletiis, latiniṡòn in Veretium[8][9] o Viretium, pöi divegnüu Veretio, fin a-a furma da giurnâ d'ancö.
Preistòria
modìficaÜna de prìmme testimuniânse de frecuentasiùn ümâna in-tu teriròriu cumünâle a l'è rapreṡentâ da-u Castelâ de Veréssi, ch'u se tröva in-ta lucalitê cu-u mêximu numme. U scitu, incuadròn in-ta primma etê du fêru, fra i seculi IV e III a.C..[10] Difêti sta tipulugîa de custrusiùi a l'êa tìpica de pupulasiùn ligüri antìghe, devöê cumme scistémma difenscìvu a-e spàlle da maîna.[11]
Êpuca rumâna
modìficaA duminasiùn ligüre a làscia u sö postu a cuélla rumâna cu-a canpagna de cuncuista purtâ avanti da-u console Lucio Emilio Paolo. Du 181 a.C. u l'incumènsa cuscì u prucessu de rumaniṡasiùn da zôna, segnòn survatüttu da-a custrusiùn da Via Julia Augusta, fêta custruî du 13 a.C., in mòddu da culegâ Rumma cu-e növe têre cunquistê, integrê in-ta Regio IX Liguria. A ṡôna a l'è dunca a-u de sutta da mansio du Pulupixe.[12]
Etê de meṡṡu
modìficaCu-a caütta de l'Inperu Ruman i dui sentri i sübiscian e incursciùi barbariche, primma lungubarde e poi di Franchi. Cuand'u möe Carlu Magnu, in-te l'814, u duminiu u pàssa a Berengariu II. U l'è cun lê ch'a nasce a diviṡiun du teritòriu in marche. Tantu Borṡi cuantu Veréssi sun dunca parte da Marca Arduinica, a-i cunfìn cun cuélla Aleramica, da cuâle u faxeva parte Finâ.
A mantegnî u cuntròllu l'è u vescuvòn d'Arbenga, forte da sö preṡensa a-A Prìa, armenu fin a-u 1076, annu ch'u vegghe u pasaggiu de pruprietê firmòn cun l'Abasìa de San Pê in Varatèlla.[13] Grassie a stu chi i benedetìn i l'êan sciurtìi a espande i sö pusedimenti, vistu ch'i l'êan pruprietàri de serti teren d'in gîu a-u Butassàn.
L'è cu-u seculu XIII che u marchezòn finarìn u pröva a espandise a-u de là da Cravasòppa, anetendu Borṡi e Veréssu du 1212, püe se l'espansciùn a nu düa ciü de cuarche annu, scicumme che dòppu pocu i dui paìṡi finiscen turna in man a-i veschi arbenganeṡi, sutta a-u castéllu da Prìa.
A situasiun a cangia turna du Trexentu, cuande a Repübbrica de Ṡena a riscatta a pudesterìa da Prìa da Pappa Ürban VI, pe in tutâle de 60 mìlla fiurìn, duvüi in scangiu de l'agiüttu militâre risevüu cuntru u regnu de Napuli.[14]
Etê muderna
modìficaIn-ti seculi a vegnî a situasiùn a nu mustra di grandi cangiamenti, a Repübbrica a mantegne u sö cuntròllu in sci dui paìṡi, ch'i duxevan d'in ànnu in ànnu versâ di tribüti a-u pudestê. Du Sincuesentu, a seguitu de incursciùi barbaresche, a l'è a cuncesciùn da Ṡena pe e òpere de furtificasiùn, du cuâle Borṡi a n'êa spruvìsta fin a cuéllu periudu. Du 1564 a vegne tiâ sciü a primma tûre a bastiùn, dapö seguîa, in-tu 1588, da-a custrusiùn d'in forte ch'u surmuntava u burgu, dund'aù a se tröva a gêxa de San Pê.[15]
D'âtru cantu u prublema a Veréssi u nu se preṡentâva, vista a culucasiùn aretrâ rispettu a-a còsta, l'è ascì pe sta mutivasiùn lì che in cuélli ànni gran nümeru de borṡìn u s'êa trasferìu in-te burghê veresìne.
Cu-a guêra fra a Repübbrica e u ducòn di Savoia, u se ascìste a l'invaxùn da pudesterìa priéṡe, liberà cu-a batàggia deciṡiva cunbatüa a-i 30 de màṡṡu du 1625, a-a cuàle i l'axevan dêtu u sö cuntribütu ascì i òmmi de dûe vìlle.
Etê cuntenpuranea
modìficaU duminiu ṡeneṡe u vegne a mênu a seguitu di eventi da Batàggia de Löa, du 1797. In-tu dixenbre de st'annu lì Borṡi e Veréssi venan inseîi a-u de sutta du Dipartimentu da Maémua da Repübbrica Ligüre, cun sêde a-a Prìa. In-te l'avrî du 1798 i sun pasê a-u III Cantun da Giürisdisiùn de Aêne Candide, trasfurmòn du 1803 in-tu VI Cantun da Giürisdisiùn Cuùnbu, de lungu cu-a sö sêde a-Prìa.[14]
Caüttu Napuleùn, du 1814, u cuntrollu u pàssa a-u Regnu de Sardegna e i dui cumün i sun inseîi drent'a pruvinsa d'Arbenga, dapö trasfurmâ in sircundàriu sutta a-a pruvinsa de Ṡena. Füxi in-tu 1933, i dûi cumün l'han cuscì furmòn u növu ente aministrativu d'ancö.[16]
Abitanti
modìficaEvulusiùn demugrafica
modìficaAbitanti censìi[17]
Minuranse furèste
modìficaPe l'ISTAT, a-u 1° de zenâ du 2020 a Borṡi e Veréssi i ghe sun 137 rescidénti furèsti[18].
Cugnummi ciü difüṡi
modìficaI cugnummi ciü difüṡi a Borṡi e Veréssi i sùn: Bergallo, Bianchi, Perata, Locatelli e Finocchio[19].
Pòsti d'interèsse
modìficaArchitetüe religiuṡe
modìficaBorṡi
modìfica-
A gêxa de San Pê
-
A gêxa de San Stêva
-
A gêxa növa de Borṡi
- Gêxa de San Pê, a paruchiâle de Borṡi, tiâ sciü da-i resti du forte ṡeneṡe custruìu du 1588 e divegnüu inservibile. Utegnüu u cunsensu da Repübbrica de trasfurmâlu in gêxa in-tu 1789 u l'è stêtu inauguròn du 1808, vixitòn da-u Pàppa Piu VII du 1814. A strutüa a l'è baṡa in sce cuélla da veggia furtessa, a parte a müàggia du fundu, caciâ ṡü pe fa pòstu a l'abscide.[15] Ancö veghemmu l'edifissiu carateriṡòn da 'na faciâ neuclascica ch'a mustra a stàtua du santu sciü-a sö sìmma, finacòn da dûi canpanìn binélli. U de drentu u l'è a 'na scingula navâ, dutâ de sei capélle laterâli, mentre a otta a preṡenta l'afrescu da Glòria de San Pê, fêtu da Raffaele Arbertella.[20]
- Santuàju da Madònna du Bun Cunsiggiu, cunusciüa ascì cumme San Stêva, a l'üna de gêxe ciü antighe du teritòriu borṡìn, edificâ cun tütta prubabilitê fra i seculi VII e VIII, forscia in sce 'n presedente tenpiu pagàn. Esenpiu architetonicu de riliêvu, l'è in stîle rumanicu-goticu, cu-a particularitê d'avê l'abscide urientòn a levànte. A tréi navê, l'è stêtu ciü òtte restrutüòn, ṡà in-tu 1076 s'ha nutìssia da custrusiun du canpanìn, pe pöi vegnî anlpiòn du 1485, ànnu da sö elevasiùn a retòria. Ingrandìu ancùn in-tu Seisentu faxendughe u portegu in faciâ e elevandulu in artéssa. Cun l'inaugurasiùn da gêxa de San Pê u l'ha cangiòn de denuminasiù in favû de cuélla ch'a g'ha aù.[21]
- Gêxa du Redentù, custruìa in-ti ànni '70 sutta a Don Pissarello e terminâ sutta a Don Doglio, l'è cunusciüa ascì cumme A gêxa növa. A ciànta retangulâre, a l'ha in teitu a cabànna che in-tu frunte u da urigine a 'n pòrtegu. Particulâri e vedrê, dixöttu in tüttu, che abeliscian l'anbiente.[22]
Veréssi
modìfica-
A paruchiâle de San Martin
-
L'oatòju de Santa Marìa Madalêna
-
A gêxa de San Giüṡeppe
- Gêxa de San Martìn, paruchiâle veresìna, a l'è stêta edificâ du 1625 da Tommaso Cucchi, priù, espunente de üna de famìggie ciü inpurtanti du paìṡe. A l'è stêta tiâ sciü li dunde a se truvavan l'antiga gêxa du postu (seculi XIV-XV) e a cà di fràtti, de l'uriginâle edifissiu u resta ben pôcu, a parte in afrescu datòn 1512. A strutüa a l'è senplice, cun sulu 'na navâ, ma u de drentu u l'è decuròn in stîle baroccu. In-ti travaggi de restauru da pavimentasiùn a l'è stêta ascì truvâ ina làpide de marmu datâ du Seisentu cu-u stémma da famiggia Cucchi. De pregiu u canpanìn che a surmunta, realiṡòn in prìa lucâle, segundu u stîle rumanicu.[23]
- Oatòju de Santa Marìa Madalêna, ascì cunusciüu cumme Santuàju de Maria Regina, mensciunòn pe a primma otta in-tu 1600. Vixin a-a paruchiâle, a g'ha ina sula navâ, in stîle baroccu. Chi sun cunservê e stàtue ch'e rafigüan, San Giuachìn, Sant'Anna, Geṡù e San Giüṡeppe.[24]
- Capélla de Sant'Agustin, in-ta burgâ da Ciàssa, l'è de urigine du Trexentu, de dimensciui picîne, a g'ha ina cuertüa cun otta a butte e u de drentu intunacòn. In-tu seculu XIX a l'êa devöâ ascì cumme scöa, primma che sta chi a vegnìsse purtâ in-ta cà cumünâle.[25]
- Capélla da Madònna di Canpi, cunusciüa ascì cumme Madònna da Ricunciliasiùn. A se tröva a pôca distansa da-a burgâ da Crösa, lungu a stràdda ch'a porta a Gura. A l'è ina gēxétta tiâ sciü in-tu 1606 (cumme veghemmu in sce l'architrâve) surva a-i resti de 'n edifissiu ciü véggiu. Se sa che antigamente a l'êa parte da Turetta di Sassetti, interna a-u scistemma de furtificasiùn du castéllu de Veréssi, devöòn da-i marchéṡi de Finâ.[26] A ṡôna a l'è stêta ascì teâtru de arcüne apparisiui fra u 1987 e u 1994.[27]
- Gêxa de San Giüṡeppe, edifissiu religiuṡu mudernu edificòn du 1963, vusciüu da Don Bruno Oddone, a-u sö de drentu u cunserva 'na grande cruxe fêta a-a fìn de l'Öttusentu, ciü e stàtue de légnu da Madònna e de San Giüṡeppe e 'n'âtra in gessu, dedicâ a-u Sacru Cö, restaurâ du 1998.[28]
Architetüe militâri
modìfica- Tûre bastiunâ in scia stràdda de San Stêva, a Borṡi, parte de l'òpera de difeṡa vusciüa da-i pudestê pe cuntu da Repübbrica de Ṡena in-tu 1564.[15] Inisialmente in puṡisiùn avansâ versu a maîna, a-u dì d'ancö inglubâ in-te chè du burgu, in-ta sö parte de punente.[29]
Architetüe sivìli
modìfica- Muìn feniciu, a Cröṡa, u l'è ina custrusiùn in prìa, bassa e spéssa, scitüâ in-te 'na ṡôna carscica surva e chè da burgâ. Pa ch'a strutüa, in tenpu furnìa de pale a-u de drentu, a fusse devöâ pe maxinâ gràn e scimili. Segundu de âtre idée podâse ch'u l'avesse ascì ina funsiùn de turetta d'avistamentu o de fàru, vista a scarsa preṡensa de venti, limitê a punente e a setentriùn da-e culîne d'in gîu.[30]
- Palàssu Cucchi, rescidensa da nobile famìggia veresìna di Cucchi, in-tu burgu de Veréssi. Tiòn sciü in-tu Seisentu, u cunserva a-a sö intrâ in edicula de prêgiu, dedicâ a-a Madònna e surmuntâ da l'arma de sta famìggia chi.[31]
Natüa
modìfica- Gròtte de Vâdemìn, cunplessu carscicu cun in svilüppu de 1600 m e in dislivellu de 36 m, averta a-e vìxite türistiche in-tu 1970 cun in percursu de 800 m. Scuèrte pe câxu in-tu 1933, da trei figiö borṡìn, e prìmme indagini ciü aprufundìe e sun stête fête de dòppu a guèra (1951, grassie a l'òpera de Giovanni Dentella du Gruppu Speleulogicu Ingàunu). Ṡà da-i ànni '20 u s'êa scavòn però in pussu, in seguitu a-a decixùn da parte du pudestê borṡin de slargâ u cursu du turente Batuéṡṡa, che ancùn aù in-ti periudi de cîna u spaìsce drentu a-e cavitê da grótta e u furma di laghetti suttu têra, ün de sti chi propiu a-u de sutta da Gêxa de San Pê. [32]
Ecunumia
modìficaA-a giurnâ d'ancö l'ecunumìa du cumün a l'è baṡâ pe a ciü parte sciü-u türiṡmu, in particulâ d'estê, méntre de tradisiùn l'attivitê ciü inpurtante a l'è de lungu stèta cuélla agrìcula, tantu che i borṡìn i sun ancùn dìti i "favê"[33][34]. Da Veréssi a gh'è pe cuntru a prudusiùn tipica de üna varietê de seulla, a seulla de Veréssi, ch'a l'ha guagnòn u ricunusciméntu De.Co.[35]
In-ta frasiùn veresìna i gh'êan ascì e inpurtanti câve du cuscì dìtu marmu o prìa röṡa de Veréssi, ṡà in funsiùn in-tu Sincueséntu e serê du tüttu in-ti anni '80 du séculu pasòn; in particulâ e trê câve ciü inpurtanti i l'êan quélla da Gêxa, arénte a-a gêxa de San Martìn ch'a g'ha dètu u numme[36], a Câva Véggia, serâ du 1900 doppu che a sö otta a l'êa vegnüa ṡü[37], e a Câva da Colla, l'ürtima a ésse serâ[38].
Cultüa
modìficaIstrusiùn
modìfica- Bibliutêche
- Bibliutêca Civica: a l'è a bibliutêca cumünâle e a se tröva in-te 'na cà afaciâ sciü Vìa Mateotti, a Borṡi. A bibliutêca a l'è stèta fundâ du 1979 in-ta sö primma séde de Vìa di Oîvi, vegnindu menâ a l'inprincìpiu da vuluntài. Du 2005 a l'è stèta mesciâ in-te 'na prupietê du cumün giüstu rangiâ, a mêxima dund'a gh'è u Céntru Sociu-Cultürâle. A bibliutêca, ch'a l'è dréntu a-u scistêma bibliutecàju "Pollupice" cun cuélle da Prìa, de Cârxi, du Finâ, de Giüsténixe e du Tû, a g'ha a-a giurnâ d'ancö tostu vintimilla pèssi in-ta sö culesiùn[39].
- Scöe
A Borṡi i ghe sun e scöe di trèi livèlli de aṡilu, elementâri e médie, ch'i fan tütte parte de l'Istitütu Cunprenscìvu da Prìa. L'aṡilu, a gestiùn püblicu-religiuṡa, u l'è stètu inauguròn du 2022 in-ta sö növa séde de Villa Mater Domini[40], e âtre scöe i sun invêxe in-te 'n edifissiu diferénte, de lungu a Borṡi[41], cu-e médie ch'i sun stète intitulê a-u Camillo Sbarbaro[42].
Asuciasùi
modìfica- Società agricola, de Borṡi: a l'è stèta fundâ, a-u 24 de ṡügnu du 1893, da-i cuntadìn de Borṡi pe méggiu inandiâ a spedisiùn de früta e ortaggi pe méṡṡu da feruvìa. Difêti, di giurni u vegnìva fermòn ün vagùn in-ta culissa da "picina vulisitê" da stasiùn de Borṡi, cuscì caregòn de mérse pe i mercòi de Ṡéna, Türìn e Milan, e dunca, pe gestì e pratiche e i vagùi, a l'è stèta fundâ a sucietê agricula[43].
- Società Operaia di Mutuo Soccorso "Concordia", de Veréssi: in ativitê ancùn a-a giurnâ d'ancö, a l'è stèta creâ u giurnu doppu l'agricula de Borṡi, a-i 25 de ṡügnu du 1893. A l'è nasciüa cumme asuciasiùin pe a diféṡa di interèssi di "minòr", i minaùi de câve de Veréssi, diventê in-te cuélli anni a ciü inpurtante ativitê du paìṡe; aùa a cüa üna série de manifestasiùi cumme, in particulâ, a storica sagra da lümassa[44].
Teatri
modìfica- Cìne-teatru "Gassman": mudèrnu teatru a Borṡi, u se tröva in-ta Vìa IV Nuvénbre, arénte a-a gêxa du Redentù. Dedicòn a-u Vittorio Gassman, a strutüa a g'ha üna sala cun 304 posti e u servissiu café[45].
Dialétti borṡìn e veresìn
modìficaDa-u puntu de vista linguisticu u cumün u l'è de lungu diviṡu in-ti dûi paìṡi ch'i u furman, cu-i sö parlê ch'i g'han de cêe diferénse. A ogni moddu ste varietê, spécce cuélla de Borṡi, i se suméggia paéggiu cu-u parlâ da Prìa[46] che, pe i sö trêti, u l'è de tranṡisiùn tra u ligüre de séntru-punénte e u ligüre sentrâle.
A diferénsa ciü marcâ tra Borṡi e Veréssi a végne da-a prununsia da léttera "r", ch'a carateriṡṡa in moddu strétu i dûi parlê: in-te cuéllu de Borṡi, cuandu a nu caṡṡe du tüttu (spécce se in-tu méṡṡu a dûe vucâle), a l'è prununsiâ [r], a Veréssi a l'è dìta [ɹ] e a sajâ scrìta cu-u ségnu r̯[47]. Inta cocina veresìna a gh'è ascì ina sèrta velariṡasiùn da léttera "a" cuand'a se tröva in puṡisiùn tonica, scrìta cu-u ségnu ä[47]. In-te frasiùi finarìne de Gura e de Ulle a l'è devöâ 'na variante du finarìn scimile a-u parlâ de Veréssi[48][49].
Fèste e fée
modìfica- Festival teatrâle de Borṡi e Veréssi: a manifestasiùn ciü cunusciüa du paìṡe, fèta pe a primma otta du 1967 pe vuluntê du scìndicu Enrico Rembado, a se tégne tütti i anni, d'estê, in-ta burgâ veresìna da Ciassa[50]. A manifestasiùn a se cunpune d'üna raségna de rapreṡentasiùi in-ta bèlla curnîxe da Ciassa de Sant'Agustin, cun de anteprimme nasiunâli, mustrê tra i méṡi de lüggiu e de agustu. In-tu cursu du festival, da-u 1971, u l'è asegnòn ascì u prémmiu "Veretium", guagnòn da l'attù in prôṡa ch'u se ségge fètu nutà pe cualitê in-te l'ürtima stagiùn teatrâle[51].
- Fèsta de San Pê: a l'è a fèsta du patrùn de Borṡi e du cumün intregu, ch'a se tégne tra u 28 e u 29 de ṡügnu. A-u 28 a gh'è a prucesciùn, cu-a figüa du santu che, caregâ sciü-in gussu, a l'è fèta desbarcâ a-a maîna de Borṡi e de lì cunpagnâ in gìu pe u paìṡe da-i Cristi de cungréghe da ṡôna[52].
- Sagra da lümassa: inandiâ a primma otta du 1966 pe vuluntê du paricu Bruno Oddone, a se tégne d'agustu in-ta frasiùn de Veréssi. A sagra a l'è dedicâ a-a specialitê lucâle de lümasse a-a veresìna, üna de trê De.Co. du cumün insémme a-a seulla de Veréssi e a-a varietê du postu da turta de sücca duse, e a l'è urganiṡâ da-a S.M.S. Concordia[53][35].
- A Türba: a l'êa l'antîga fèsta ch'a se tegnìva a-u lünedì de Carlevâ a Borṡi, ch'a veghéva a partecipasiùn de génte da l'intrega pudesterìa da Prìa. A Türba, ch'a l'è stèta inandiâ fin-a-i anni '50, a cunprendéva a sfilâ di câri e di mascheri, ch'i mettévan in mustra i rapiménti di Mòi ascì[14].
Sport
modìficaIntu teritoriu du cumün se trövan paéggi sciti pe fâ de ativitê spurtive:
- Canpu cumünâle de Borṡi: scituòn in-ta regiùn da Valle, u l'è u canpu da balùn dund'a ṡöga a scuaddra du paìṡe, a U.S.D. Borgio Verezzi, che a-u 2023 a l'è in-tu gîùn B da primma categurîa ligüre[54]. A Borgio Verezzi, fundâ du 1962, a l'è a sucietê ch'a gestisce u canpu da balùn, umulugòn da-u C.O.N.I. du 1968, e e âtre strutüe du céntru spurtivu, che aùa u cunprénde ascì di canpi da bocce, ün da balùn a 5 e dûi da ténnis[55].
- Riva de Séntu Corde: a l'è ün müaggiùn in-ta câva véggia de Veréssi, atresòn du 2014 pe praticâghe a ranpinâ spurtiva. U se cunpune de 23 percursci, pe 300 metri in tüttu, cun de dificultê cunpréṡe tra 4A e 6B[56].
Aministrasiùn
modìficaPerîodo | Prìmmo çitadìn | Partîo | Càrega | Nòtte | |
---|---|---|---|---|---|
1933 | 1933 | Celso Accattino | Cum. Pref. | [57] | |
1933 | 1938 | Pietro Giuseppino Staricco | Cum. Pref. | [57] | |
1938 | 1943 | Antonio Ghigliazza | Cum. Pref. | [57] | |
1943 | 1943 | Nicolò Cassullo | Cum. Pref. | [57] | |
1943 | 1944 | Spartaco Rolla | Cum. Pref. | [57] | |
1944 | 1945 | Andrea Firminetti | Cum. Pref. | [57] | |
1945 | 1945 | Abele Piva | Scìndicu | [57] | |
1945 | 1946 | Giacomo Bottaro | Scìndicu | [57] | |
1946 | 1951 | Felice Santambrogio | Scìndicu | [57] | |
1951 | 1956 | Vincenzo Pagano | Scìndicu | [57] | |
1956 | 1958 | Giuseppe Boido | Scìndicu | [57] | |
1958 | 1962 | Emanuele Finocchiaro | Scìndicu | [57] | |
1962 | 1972 | Giacomo Bottaro | Scìndicu | [57] | |
1972 | 1975 | Guido Piva | Scìndicu | [57] | |
1975 | 1988 | Enrico Rembado | Scìndicu | [57] | |
8 lüggiu 1988 | 7 ṡügnu 1993 | Enrico Rembado | PRI | Scìndicu | |
7 ṡügnu 1993 | 28 avrî 1997 | Enrico Rembado | DC | Scìndicu | |
28 avrî 1997 | 14 maṡṡu 2001 | Enrico Rembado | L'Ulivo | Scìndicu | |
14 maṡṡu 2001 | 30 maṡṡu 2006 | Giovanni Vadora | lista civica | Scìndicu | |
30 maṡṡu 2006 | 16 maṡṡu 2011 | Giovanni Vadora | lista civica | Scìndicu | |
16 maṡṡu 2011 | 6 ṡügnu 2016 | Renato Dacquino | Borgio Verezzi Viva (lista civica) |
Scìndicu | |
6 ṡügnu 2016 | 4 otubre 2021 | Renato Dacquino | Borgio Verezzi Viva (lista civica) |
Scìndicu | |
4 otubre 2021 | in càrega | Renato Dacquino | Nuova via per Borgio Verezzi (lista civica) |
Scìndicu |
Vìe de cumünicasiùn
modìficaStradde
modìficaA stradda ciü inpurtante ch'a travèrsa u teritoriu du cumün a l'è a SS1 Aurelia, che chi a và da-u Finâ, a levante, a-a Prìa, a punénte, pasandu sübitu ciü indarê da maîna de Borṡi. Pö a gh'è ancùn a stradda cumünâle pe Veréssi e cuélla ch'a và aprövu a-u Riàn de Butassàn, in diresiùn du Tû.
A stradda pe Veréssi, fèta a-u postu de trê antìghe müatêe de Sevore, di Pasti e de Vaixélle e ancö dedicâ a-u Nazario Sauro, a l'è stèta inaugurâ in-te l'autünnu du 1885. In particulâ, a munta da l'Aurelia sciü pe a regiùn da Varavêa e, doppu dûi chilometri de percursu panuramicu, a travèrsa e burghê du Pöṡṡu e da Ciassa[58], pasandu dunca i cunfìn du cumün pe muntà fin-a-a frasiùn finarìna de Gura, dund'a s'atacca a-a pruvinsâle du Melognu[14].
Feruvìe
modìficaU cumün de Borṡi e Veréssi u g'ha 'na sö stasiùn sciü-a feruvìa Ṡena-Vintimìggia, ch'a se tröva ciü a valle du céntru storicu de Borṡi. A l'inaugurasiùn da feruvìa, du 1872, in-tu paìṡe u nu gh'êa però ina vêa stasiùn, cu-i trêni ch'i se fermâva da-u "Caṡéllu" du pasaggiu a livéllu fètu du 1870[59], ch'a sajà avèrta, cumme cuélla du Burghéttu, sulu cuarche annu doppu grassie a l'inscisténsa di borṡìn[60]. In particulâ, giütê da-i veresìn e da-i emigrê in Argentina e Uruguay, i paiṡê i l'han canpòn da lê tütte e sustanse ch'i servìva pe tiâ sciü a stasiun, fabricâ in-tu 1882, ch'a l'è stèta a prìmma a ésse fèta de müaggie in-te l'intrega Rivêa de Punénte, a-u postu de gabine de légnu devöê in-te cuélli anni[61].
Nòtte
modìfica- ↑ Dæto Istat - Pupulasiùn rescidente a-u 31 de maṡṡu du 2023.
- ↑ Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
- ↑ Lézze 26 agósto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di gràddi/giórno di Comùn pe Región e Provìnsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
- ↑ 4,0 4,1 (IT) Giuseppe Vicino, Daniele Arobba e Guido Imperiale, Comunità Montana Pollupice. Le valli e l'entroterra delle valli di Finale L.-Pietra L.-Loano Guida e Carta topografica, Nuvara, Istituto Geografico De Agostini, 1988.
- ↑ (IT) Cién de Basìn du Riu Butassàn (PDF), in sce pianidibacino.ambienteinliguria.it. URL consultòu o 22 seténbre 2023.
- ↑ (IT) Reticolo idrografico del comune di Borgio Verezzi, in sce pianidibacino.ambienteinliguria.it. URL consultòu o 22 seténbre 2023.
- ↑ (IT) Goffredo Casalis, Dizionario geografico-storico-statistico-commerciale degli stati di S. M. il re di Sardegna, Baceno-Buttogno, Turìn, Gaetano Maspero e G. Marzorati, 1834, pp. 460.
- ↑ (IT) Goffredo Casalis, Dizionario geografico-storico-statistico-commerciale degli stati di S. M. il re di Sardegna, Verd-Vintebbio, Turìn, Gaetano Maspero e G. Marzorati, 1854, pp. 17.
- ↑ (IT) Veréss, Ün di burghi ciü belli d'Italia, in sce borghipiubelliditalia.it. URL consultòu o 22 seténbre 2023.
- ↑ (IT) Henry de Santis, Il Castellaro di Verezzi, in Notiziario di preistoriae protostoria, vol. 3.1, Firense, Istituto italiano di preistoria e protostoria, 2016.
- ↑ (IT) R.Rembado, I Castellari di Ranzi, in La Villa di Ranzi e il suo territorio, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, 1996, p. 17.
- ↑ (IT) R.Rembado, La mansione romana di Pullopice, in La Villa di Ranzi e il suo territorio, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, 1996, p. 28.
- ↑ (IT) Cumün de Borṡi, SIUSA, in sce siusa.archivi.beniculturali.it. URL consultòu o 17 seténbre 2023.
- ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 (IT) Borgio Verezzi, storia e tradizioni, in sce comuneborgioverezzi.gov.it. URL consultòu o 17 seténbre 2023 (archiviòu da l'url òriginâle o 23 frevâ 2013).
- ↑ 15,0 15,1 15,2 (IT) Mauro Minila e Beppe Ronco, Lungo la costa da Andora a Pietra Ligure, in Castelli e Fortezze di Liguria, Zena, Ligurpress, 2020, pp. 84-85, ISBN 978-88-6406-089-7.
- ↑ (IT) REGIO DECRETO 23 marzo 1933, n. 386, in sce normattiva.it. URL consultòu o 18 seténbre 2023.
- ↑ Statistiche I.Stat - ISTAT; URL cunsültòn u 30-12-2023.
- ↑ (IT) Bilancio demografico popolazione straniera al 31 dicembre 2020, in sce demo.istat.it. URL consultòu o 26 seténbre 2023.
- ↑ (IT) I cugnummi ciü difuṡi cumün pe cumün, Borṡi e Veréssi, in sce cognomix.it. URL consultòu o 26 seténbre 2023.
- ↑ (IT) Gêxa de San Pê, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 21 seténbre 2023.
- ↑ (IT) Santuàju da Madonna du Bun Cunsiggiu, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 21 seténbre 2023.
- ↑ (IT) Gêxa du Redentù, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 21 seténbre 2023.
- ↑ (IT) Gêxa de San Martìn, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 21 seténbre 2023.
- ↑ (IT) Santuàju de Marìa Regina, in sce parrocchiasanmartinoborgioverezzi.org. URL consultòu o 22 seténbre 2023 (archiviòu da l'url òriginâle o 22 frevâ 2015).
- ↑ (IT) Capella de Sant'Agustin, A Ciassa, in sce verezzi.eu. URL consultòu o 21 seténbre 2023.
- ↑ (IT) A Madonna di Canpi, Veréssi, in sce parrocchiasanmartinoborgioverezzi.org. URL consultòu o 22 seténbre 2023 (archiviòu da l'url òriginâle o 22 frevâ 2015).
- ↑ (IT) Don Sergio Montanari, Croce dei Santi. Verezzi. Messaggi di Gesù, della Madonna, di San Pio da Prietralcina e dei Santi, apparsi a Verezzi dal 02/06/1987 al 07/09/1994 (PDF), Borṡi e Veréssi, Gruppo Amici Devoti della Madonna Regina dei Santi (archiviòu da l'url òriginâle o 14 arvî 2016).
- ↑ (IT) Gêxa de San Giüṡeppe, Veréssi, in sce parrocchiasanmartinoborgioverezzi.org. URL consultòu o 22 seténbre 2023 (archiviòu da l'url òriginâle o 22 frevâ 2015).
- ↑ (IT) Tûre versu l'oatòju de San Stêva, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 22 seténbre 2023.
- ↑ (IT) Mauro Vigano, Il Faro Mediterraneo diventa un Mulino Fenicio a Sua Insaputa., p. 2.
- ↑ (IT) Gonzalo A. Demaria e Marco Leale, I Cucchi di Verezzi, 2003, pp. 5-6.
- ↑ (IT) E Grótte de Borṡi e Veréssu, in sce grottediborgio.it. URL consultòu o 22 seténbre 2023.
- ↑ (LIJ, IT) Gianni Nari, Dizionario del dialetto di Borgio, 2ª ed., Borṡi e Veréssi, Centro storico culturale di San Pietro, Maṡṡu 1989, p. 72.
- ↑ (IT) Gastronomia e vini, in sce comune.borgioverezzi.sv.it. URL consultòu o 22 seténbre 2023.
- ↑ 35,0 35,1 (IT) Gastronomia: le De.Co. (Denominazioni Comunali), in sce visitborgioverezzi.it. URL consultòu o 18 seténbre 2023.
- ↑ (IT) Cava della Chiesa, in sce mudifinale.com. URL consultòu o 22 seténbre 2023.
- ↑ (IT) Cava Vecchia, in sce mudifinale.com. URL consultòu o 22 seténbre 2023.
- ↑ (IT) Cava del Colle a Verezzi, in sce mudifinale.com. URL consultòu o 22 seténbre 2023.
- ↑ (IT) La Biblioteca, in sce visitborgioverezzi.it. URL consultòu o 20 seténbre 2023.
- ↑ (IT) Scuola dell'Infanzia di Borgio Verezzi, in sce icpietraligure.edu.it. URL consultòu o 21 seténbre 2023.
- ↑ (IT) Scuola Primaria di Borgio Verezzi, in sce icpietraligure.edu.it. URL consultòu o 21 seténbre 2023.
- ↑ (IT) Scuola Secondaria di I grado 'C. Sbarbaro' di Borgio Verezzi, in sce icpietraligure.edu.it. URL consultòu o 21 seténbre 2023.
- ↑ Nari, 1993, p. 55
- ↑ Nari, 1993, pp. 55-56
- ↑ (IT) Cinema Teatro Gassman, in sce visitborgioverezzi.it. URL consultòu o 21 seténbre 2023.
- ↑ (LIJ, IT) Gianni Nari, Dizionario del dialetto di Borgio, 2ª ed., Borṡi e Veréssi, Centro storico culturale di San Pietro, Maṡṡu 1989, p. 7.
- ↑ 47,0 47,1 (LIJ, IT) Gianni Nari, Dizionario del dialetto di Verezzi, Borṡi e Veréssi, Centro storico culturale di San Pietro, Frevâ 1986, p. 9.
- ↑ (LIJ, IT) Luigi Alonzo Bixio, Dizionario delle parlate finalesi, Finâ, Centro Storico del Finale, Seténbre 2000, p. 16.
- ↑ (LIJ, IT) Gianni Nari, Dizionario del dialetto di Gorra e Olle, Inpéria, Pro Loco Gorra - Olle Editore, Tipolitografia Nante, Lüggiu 2000.
- ↑ (IT) Una storia lunga un Festival, in sce festivalverezzi.it. URL consultòu o 18 seténbre 2023.
- ↑ (IT) Premio Veretium, in sce festivalverezzi.it. URL consultòu o 18 seténbre 2023.
- ↑ (IT) Festa Patronale di San Pietro, in sce visitborgioverezzi.it. URL consultòu o 18 seténbre 2023.
- ↑ (IT) Torna la 57°sagra della lumaca di Verezzi, in sce ivg.it. URL consultòu o 18 seténbre 2023.
- ↑ (IT) Borgio Verezzi, in sce tuttocampo.it. URL consultòu o 16 seténbre 2023.
- ↑ (IT) L'Unione Sportiva di Borgio Verezzi festeggia i 50 anni di attività, in sce ivg.it, 12 dexénbre 2012. URL consultòu o 16 seténbre 2023.
- ↑ (IT) La "Falesia delle Cento Corde" a Borgio Verezzi (PDF), in sce visitborgioverezzi.it. URL consultòu o 16 seténbre 2023.
- ↑ 57,00 57,01 57,02 57,03 57,04 57,05 57,06 57,07 57,08 57,09 57,10 57,11 57,12 57,13 57,14 Nari, 1993, p. 61
- ↑ Nari, 1993, pp. 46-47
- ↑ Nari, 1993, pp. 37-38
- ↑ (IT) AA. VV., Quando a Borghetto..., Arbénga, Litografia Bacchetta, Nuvénbre 2010, p. 97.
- ↑ Nari, 1993, pp. 39-40
Bibliugrafìa
modìfica- (IT) Gianni Nari, Storia di Borgio e di Verezzi: secoli 1700 e 1800, Savuna, Dan. Er Editore, Ṡügnu 1993.
Âtri prugètti
modìfica- Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Borṡi e Veressi
Ligammi de föa
modìfica- (IT) Scitu du cumün, in sce comune.borgioverezzi.sv.it. URL consultòu o 17 seténbre 2023.
- (IT) Scitu türisticu ufisiâ, in sce visitborgioverezzi.it. URL consultòu o 17 seténbre 2023.
Contròllo de outoritæ | VIAF (EN) 241228076 · WorldCat Identities (EN) 241228076 |
---|