Castellu da Prìa

PR	Sta pagina chi a l'è scrita da Prìa

U Castellu da Pria a l'è ina furtificasiùn medievâle ch'a se tröva a-a Prìa, in pruvinsa de Savùna.

U castéllu da-a ciassa du teâtru

Pusisiùn e carateristiche

Culucâ in sciâ ròcca dîta scin da-i tenpi antìghi cumme Petra, a furtéssa a-a giurnâ d'ancöi a se ìssa in sce 'n tòccu de cianéllu a pôca distansa da-a maîna. Ina otta però a l'éa bagnâ da-u mâ, in-te 'na zôna döveâ sturicamente cumme portu natürâle.

Ciü de precizu, a strütüa a l'è stêta manezâ fra u Sinqueséntu e u Setteséntu, rivandu a 'na dimensciùn de 272 mêtri quàddri. A l'è furnìa d'ina gròssa sâla squadrâ, insemme a l'armerìa e a-e müàgge de cunteniméntu, âte fin-a trénta metri. Da ste chi se arve ina série de lüxée.

E segrete du castéllu, cuntê in-ta tradisiun cumme gràmme e trementamente scüe, l'han fra l'âtru uspitòn, du 1395 i frê Grimaldi prinsipi de Munegu, truvê mòrti de fàmme dòppu êsse stêxi inprixunê düante a guèra cuntru Zena. Custruìu e tiròn turna sciü ciü otte in-ti séculi, u castéllu u mantegne ancù a müraüa ciü antìga in-ta parte de punente, versu u quartê da Ciassa Veggia.

Da sta parte chi l'êan prezenti ascì i muìn da Prìa, ch'i servìvan a maxinâ u gran e a crövî i bezögni alimentàri da sitadîna.

Senpre da-u làttu de punente, inta ciasetta dîta du Castellu o di Franchelli (da-u numme du palàssiu ch'u se ghe vàccia), ina otta u se truvava l'intrâ da Rivassa, a cà scignurîle, in cumünicasiùn cu-u castellu primma gràssie a in punte levaû dapö scangiòn cu-e müàgge.

Stoja

Âtra vista

E primme testimuniânse du castéllu se déven fâ remuntâ a l'épuca rumâna, quande a zòna a végne sernüa pe a fundasiùn du Castrum Petrae. De seguitu vegne turna döveòn cumme furtéssa difenscìva da-i bizantìn, quande, du 641 se sa ch'i Lungubardi i l'axevan ocüpòn A Prìa. A st'invaxun chi, a ségue quella di Franchi, mentre in-te l'etê de mezzu a strutüa a passa de man a-u vescu d'Arbenga.

Ina strutüa ciü ben inbastia s'ha cu-e invaxùn di Bàrbari e di Saracén, ch'e végnen dapöi, pigiàndu e bazi da véggia furtificasiun se va cuscì a tirà sciü quélla che cunuscemmu ancöi, döveâ cumme rexidensa privâ.

A-u cuntrâiu de âtri castelli, stu chi u l'axeva ina pusisiun ch'a permetéva de tegnî sutt'öggiu tantu u cumerciu marittimu quantu u pasàggiu di esèrciti, vista a pusisiun strategica.

Tàrga a memoja di fêti du 1395

A partì da-u 1395, pe via da cesciùn vusciüa da-u Pàppa Ürbàn VI, u pàssa de man a-a Repübbrica de Zena, che a trasfurma in-t'ina pudesterìa. Cun l'invaxun da parte di marchézi de Finâ, du 1419, u castéllu u l'è dapöi restituìu aa diocexi arbenganeze, in-tu 1528.

Sutta a Zena a gh'è l'ürtima destrüsiùn da furtessa, in-tu 1460, püe de nu fâla càzze in man a-i nemìxi. Derucòn in parte, u sajà poi ricustruìu du 1500, cumme u veghemmu ancö. A Repübbrica, a-a fin, a repìggia turna u pörê in sciu castéllu fin a l'épuca de Napuleùn.

A pòrte du palàssiu Franchelli

A-u mumentu u rezülta de pruprietê privâ e dunque nu se pö vixitâ, cuscì cumme pe u Palàssiu Leali-Franchelli (cunusciüu püe cu-u numme de Palàssiu Gramàtica) a-u quâle l'è culegòn. Chi se cunservan ascì i afreschi de Antonio Novaro.

Âtri prugètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Castellu da Pria