Stagén

Stagén (Staglieno in italiàn) o l'é 'n quartê de Zêna ch'o se trêuva inta valàdda do Bezàgno. Avoxòu pe-a prezénsa do canposànto òmònimo, o confìnn-a a nòrd con Moâsann-a, a sùd e a levànte con Maràsci e a ponénte con Begæ.

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Stagén quartê
Stagén – Veduta Panoràmma do quartê
Localizaçión
Stâto	Itàlia
Región	Liguria
Çitæ metropolitann-a	Zena
Comùn	Zena
Teritöio
Coordinæ:	44°25′30″N 8°56′53″E
Superfìcce	6,47 km²
Abitanti	20 422 (2017)
Denscitæ	3 156,41 ab./km²
Âtre informaçioìn
Fûzo oràrio	UTC+1
Circoscriçión	Moniçìpio IV Média Valàdda do Bezàgno
Cartògrafîa
Stagén
Stagén – Mappa Màppa di moniçìppi de Zêna

Giögrafîa

O quartê o l'é formòu da varri centri, che se trêuvan segge in sciô fondo da valàdda, che in scê artûe. De questi, i primmi én i ciù modèrni (a ciù parte di palàççi a l'é stæta tiâ sciù inte l'eutto/neuveçénto) e, levòu a zöna de vîa Tortónn-a e ciassa Parénzo, son scitoæ squæxi tùtti in sciâ sponda drîta. I centri ciù vêgi comme San Pantalêo, Sant'Antonìn e Prêli, pe contra, se trêuvan a mêza còsta, longo a stradda ch'a sciortîva da Zêna pi-â pòrta de San Benardìn. L'ùnica localitæ antîga do canâ (comme se peu capî da-o nomme) a l'é Caderîva. A sponda sinìstra, pe contra, a l'é ciù drîta e a l'é òcupâ sorviatùtto da indùstrie de ciù recénte costroçión. Scinn'a-a primma meitæ do neuveçénto Stagén o conprendéiva a valàdda do Trensàsco e San Gotàrdo ascì, ma ch'én pasæ a da-alôa a-a vêgia circoscriçión de Moâsànn-a. O teritöio do quartê o conprénde de valæ ciù picìnn-e ascì, de quæ unn-a de ciù inportànti a l'é a valàdda do riâ Veilìn.

Òrìgine do nomme

I stòrichi grêghi Artemidoro di Efeso e Pomponio Mela pàrlan de n'antighìscima çitæ lìgure ciamâ Σταλία (Stalia), ch'o l'êa 'n pòrto de sciùmme scitoòu in sce l'antîga fôxe do Bezàgno ('n pitinìn ciù 'n zu do modèrno teritöio de Stagèn) e che se pensa ségge stæto un di primmi centri de Zêna. No l'é però segûo che questa çitæ a ségge colegâ pe'n davéi a-o quartê: âtri stòrichi pénsan che o nomme o gh'àgge n'òrìgine româna.

Stöia

E primme notìçie di borghi de Stagén vêgnan da-o medioêvo. Sti borghi chi, pi-averdâse da-e inondaçioìn do Bezàgno, se trovâvan a mêza còsta, longo a stràdda ch'a montâva pi-â valàdda. Da chi, pöi, se poéiva arivâ a-e valàdde da-arénte: Ponçéivia, Scréivia e Trébia. Con Napolión, Stagén o divêgne sêde de comùn e capolêugo de mandaménto, con giurisdiçión in sce l'èrta valàdda do Bezàgno e Montéuggio. Into 1809 l'é tiòu sciù a stradda da Zêna pe Piaxénsa, a quæ, costroîa da-arénte a-a giæa, a saiâ un do motîvi de l'urbanizaçión do fondo da valàdda ascì. Into 1815, insémme a tùtta a Repùbrica Lìgure, o comùn o l'intra a fâ parte do Régno de Sardégna. Inti anni vinti de l'euttoçénto o comùn de Zêna o l'acàtta 'n teren pe tiâghe sciù o nêuvo canpo santo da çitæ, ch'o saiâ terminòu inti anni quarànta do mæximo sécolo. Into 1873, o comùn de Stagén o l'é unîo a-o comùn de Zêna, insémme a-âtri comuìn da-arénte. Da alôa l'é comensòu l'espançión urbanìstica do quartê, ch'a l'à tocòu o seu ponto ciù èrto co-o segóndo dòppo goæra. Inte sto ténpo chi l'é stæto tiòu sciù ascì de inportànti infrastrutûe do comùn, fra e quæ l'òficìnn-a de prodoçión do gazzo e o depòxito di aotobi inta localitæ Gavétte; l'òficìnn-a Guglielmetti e l'inceneritô da Vorpæa (sti ùrtimi doî n'én ciù adêuviæ), a l'época conlighæ a-a ferovîa pe mézzo de 'na lìnia industriâle dedicâ.

Pòsti de interèsse

• Canposànto monumentâle de Stagén
• Gêxa de san Bertomê de Stagén
• Gêxa de sant'Antonìn

Traspòrti

Stagen o l'é colegòu pe mêzo de céleri AMT co-o centro çitæ (staçión Brìgnoe-linìe 14, 480, 482, staçión Prìnçipe-lìnia 34, Caregaménto-lìnia 13) e con l'uspiâ San Martìn (lìnia 48), de quæ e lìnie 13, 14, 48, 480 e 482 perméttan de ariâ ascì a Moâsann-a, Strùppa e Santo Zéuggio. Gh'é anche de âtre lìnie che no sciòrtan da-o quartê, fra e quæ a 474 (ch'a l'arîva a Preli) e a 451. E corêe de l'ATP, partìndo da Brìgnoe arîan inti pàixi de l'entrotæra (cómme Torìggia e Gatórna) e a Ciâvai. In sciâ fin, o teritörio de Stagén o l'é atraversòu da-o trenin de Casélla, ch'o fâ e fermæ de sant'Antonìn e de san Pantalêo.

Âtri progètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Staglieno