Wikipedia

D'Aste (famïa)

famïa nobile arbenganeṡe
AR
 Sta pagina lì a l'è scrîta in arbenganeṡe, sècundu a grafia Gastaldi

I D'Aste i sun stèti in'impurtante famïa nobile arbenganeṡe, patrissi a Zena e Rumma asscì. I sun rivèi in ta Rive(r)a de Punènte du seculu XII, pé fà prèstu furtüna in Arbenga, cun di sò mèmbri numinèi ae ciü âte careghe religiuṡe e militari, cumissciunandu asscì de impurtanti architetü"e. A l'ürtimu, a sò sc-ciatta a l'è vegnüa a mancà du Neuvesèntu.

U stêma da famïa D'Aste[1]

Sto"ia

modìfica
 
Stêma da famïa D'Aste surve u purtà da sò villa de Leca

Prinsippiu

modìfica

A famïa D'Aste a vegne"ea dâ sittè d'Asti, dunde au prinsippiu a l'é"a ciamà De Costiglioriis, pé peui cangià u prenumme cumm'a l'è vegnüa a stà in Arbenga, de moddu de regurdà a sò urigine[2]. Dandu amèntu a in'âtra teuria, u pa"entàu antigu u se"ea quellu di Peletta, cu'a famïa che, rivà in Arbenga, a l'ave"ea adutàu quellu de De Costiglioriis D'Ast, peui vegnüu nummà "D'Aste"[3]. A ogni moddu, i D'Aste i sun rivèi in ta Ciâna in tu seculu XII[4][5], cunservandu l'antigu stêma de famïa: in leùn bleu sciǜ campu d'o"u cun sinque aste russe ch'e u traversan[3][1][6][7][n. 1].

De de lì a cumensa a gran furtüna da famïa, ch'a l'ajeva cattàu u sò primmu palassiu in tu quarté arbenganeṡe de San Sci, ciǜ avanti mènsunàu cumme "antiga cà patèrna", grassie asscì a de investitü"e cumme quella de Tui"an, dèta da u vescu. I D'Aste i sun cusscì vegnüi tantu impurtanti da esse, zà au Registrum du 1420, fra e famïe ciǜ ricche da sittè[8].

Scignu"i de Tui"an

modìfica

In te l'annu 1233, in scangiu de in scitu rènte au fossatum Civitatis Albingane, i D'Aste i l'han utegniu e tère da cü"ia ch'e se truvavan a capite Dancio usque ad Petram, se"ea a dì da u câu du Burghettu fin'â Pria. A ogni moddu, ste prupietè lì i l'é"an survetüttu d'in gi"u au Burgu de Tui"àn, dunde i D'Aste i l'ajevan di cuntrèti de livèllu cu'i paisèi in te pa"eggi sciti. De media, sti sciti lì i l'e"an picenìn, cun ogni masius ch'u l'é"a spartiu fra dui-quattru famïe de cuntadìn[9].

U Giaccu e u Bungiuani D'Aste, primmi scignu"i de Tui"àn, cattàu in scitu rènte a San Zorṡu de Campugeja da i fratti de San Pe"u in Varatèlla in scangiu de quarche teren a Tui"àn, i l'han deciṡu du 1238 de fà vegnì in feudu u sò duminiu tuiranìn. U cangiu de scistema, cu'a vèndia de prupietè p'avele inderré in feudu, u permetteva de strenṡe i ligammi cu'a pupulassiùn e l'amministrasiùn du postu, in te stu caju lì a Geja arbenganeṡe. Cusscì, ai 19 de frevà du 1238, i D'Aste i l'han vèndüu aa cü"ia tüttu quellu ch'i l'ajevan « dâ geja du câu du Burghettu fin'â Pria e da u Zuu fin'au mà » feu"a de quarche prupietè picenina, pé 500 liie in tüttu[10].

Ai 27 de marsu du quellu annu i D'Aste i vegnen cusscì vassalli du vescu, ch'u i l'ha investii de tüttu quellu ch'i l'ajevan vèndüu u meṡe passau, cu'ina legge"a prevalènsa du Bungiuani in ta spartissiùn di diritti. Pe"ò, zà aa mitè du seculu, e sun scciuppè de lunghe ratèle cu'i paisai, ch'i vujevan ciǜ libertè e che, ai 17 de sèttèmbre du 1250, i l'ajevan creàu ina cumpaggnia cumüna. U Giacumìn D'Aste, fïu du Bungiuani, u l'ha cusscì deciṡu de dà inderré u feudu au vescu, cu'a lotta pé a suvranitè sciǜ Tui"àn ch'a l'è passà fra i partii in favù da cü"ia o da cumüna arbenganeṡe[11].

Trejèntu e Quattrusèntu

modìfica

Se da i atti de l'investitü"a de Tui"àn se peu vegghe cumme a famïa a se fusse zà inricchia, cu'u pagamèntu de l'impurtante summa de 500 liie d'alantu"a, u titulu cu'u che u l'è mènsunàu u Giaccu, magister, u ne mustra pe"ò a sò estrassiùn sivile e nù feudale[4]. A ogni moddu, i D'Aste i l'han fètu prèstu a rivà aa ciǜ âta magistratü"a arbenganeṡe, cu'u Bènedettu che, du 1366, u l'è stètu vutàu primmu cunsule di Nobili. Delungu in te quelli anni, trèi mèmbri da famïa i sun intrèi in te l'urdine de San Giuani de Gerüṡalèmme: se"ea a dì u Scimùn du 1310, u Giuani du 1419 e u Gieumu du 1438. In te stu mumèntu a cumensa ina gran pulitica de alleanse cun cèrte fra e famïe ciǜ ricche e rinumae, cumme i Seulla, i Do"ia, i Lengueïa, i Spinu"a, i Prementùn, i Lerca"i, i Pa"avijìn, i Barbi e tante âtre[4]. De sti anni lì, i D'Aste i se sun spanteghè asscì a Zena e a Rumma: in ta sittè ligü"e i sun intrèi in te l'Albergu di Siga"a mèntre u primmu D'Aste a rivà a Rumma u l'è stètu u Giobatta de Benardu, vèrsu a fìn du Sinquesèntu[5][12][13]. Gh'é"a asscì ina ramma da famïa in Spagna, che pe"ò a l'è finia cu'a morte du Turellu D'Aste du 1592, e e sò sustanse ch'e sun vegnüe inderré ai D'Aste d'Arbenga[14].

Cu'a sò neuva ricchessa, i D'Aste i l'han cumensàu asscì a cumissciunà nüme"uṡe architetü"e in ti paiṡi dund'i stajevan. In Arbenga, dund'i l'ajevan piàu u dirittu de vutu aa Prepujitü"a (üna de tre dignitè au capitulu da cattedrale) in qualitè d'e"edi da famïa Bunanau, i l'han fètu fabricà de ope"e bèn impurtanti: du Quattrusèntu a gh'è stèta a fundassiùn da ricca capela de Santa Marta in ta geja di dumenichèi, peui due"à cumme capela de famïa e impia da targhe ch'e cuntavan e sò impreṡe, e de l'artà de San Carlu in ta cattedrale. Delungu in Arbenga, u Vincènsu D'Aste u l'ha fètu custruì u cunvèntu de San Fransescu, mèntre u Sarvègu u l'è stètu ün di quattru fundatui du cunvèntu intra moenia de San Calocciu, due strutü"e che au dì d'ancœui e sun quaji spa"ie. Da e âtre parte, se peu regurdà l'artà maṡù da geja da Madonna du Ruṡa"iu de Tui"àn, vussciüu da u Fransescu e u Fèipu D'Aste, a capela dedicà aa patruna da famïa in ta geja de San Gieumu de Madrid, cumissciunà da u Turellu D'Aste, e u deré da bajilica de Santa Ma"ia in Stradda Lata a Rumma, pagàu da u Giubatta D'Aste[15][16].

Sinquesèntu e Seisèntu

modìfica

In ti seculi de doppu u numme da famïa u l'è vegnüu ancù ciǜ rinumàu cu'a nomina, ai 23 de lüïu du 1552, du Grigheu D'Aste a cumandante de galee du Steva e de l'Unu"àu Grimadi, guvèrnatù e prinsipe de Munegu. Fra i papèi d'alantu"a, i D'Aste i sun mènsunèi fina in t'ina bulla du Pappa Piu V du 12 de mazzu du 1570 cumme nobiles et ex principalibus civitatis Albinganæ, tituli pa"eggi a quelli due"èi in ti Brevi pé a famïa mandèi da i Düji e da i Prutetui da Repübbrica de Zena[17].

Du Seisèntu i D'Aste i l'han risevüu de impurtanti investitü"e, cumme a barunia d'Acèrnu, dèta ai 19 d'agustu du 1619 da u Fèipu III de Spagna au Giubatta D'Aste, patrissiu rumàn da u 9 de dijèmbre du 1596. Pé de ciǜ u sò cujìn, in Grigheu D'Aste ch'u l'é"a in te l'Urdine Supremu de Cristu, in ti mèjimi anni u l'è vegnüu cunte de Sumàn mèntre u Giuani Tumaju, in âtru mèmbru da famïa, ai 18 de frevà du 1639 u l'ajeva piàu l'investitü"a d'ina parte di feudi de Casaneuva, Cuje, Mendaiga e Lengueïa[18].

Tra i âtri D'Aste ch'i l'han utegniu ina carega impurtante i ghe sun u Fransescu du Mau"issiu, assivescu de Otrantu, e u Miché D'Aste, capitanu de ventü"a ch'u l'è mortu au cumandu de sò trüppe in ta bataïa de Buda, ai 9 de sèttèmbre du 1686[19].

Ürtimi seculi

modìfica
 
Stêma di Ame"u D'Aste Stella

Du Sèttesèntu a famïa di D'Aste, pé a sò ramma ch'a stajeva a Rumma, a l'ha avüu in gran nümèru de religiuṡi ch'i sun rivèi a de careghe impurtanti. Fra sti lì se peu regurdà u Marsellu D'Aste dâ ramma da famïa ch'a stajeva a Acèrnu, assivescu titulare d'Atene fètu cardinà da u Pappa Innucènsu XII ai 14 de nuvèmbre du 1699. Pé cuntru, i sò frè Gìn e Grigheu i l'é"an intrèi in ti fratti sumaschi, cu'u primmu ch'u l'è vegnüu ministru generale de l'urdine e u sècundu ch'u l'è stètu u prèvostu da cattedrale de Muntepulcian. Fra i D'Aste alantu"a a Rumma u gh'é"a ancù u Bèppe de Fransescu Bunaventü"a, ch'u l'è stètu protunuta"u apustolicu e prève de camè"a du Pappa Innucènsu XI e, sutta au Pappa Sciandru VIII, cummisa"iu de arme e prèscidènte da secca puntificcia[19].

I D'Aste ch'i l'é"an restèi in Ligü"ia, spartii fra Arbenga e Zena, i l'han cuntinuàu a cruvì de impurtanti careghe pübbliche, liganduse cu'ina pulitica de ma"iaggi cumbinèi ae grosse famïe di Pa"avijìn, di Lengueïa e di Giustinièi. Tütti du Sèttesèntu i sun peui i D'Aste vutèi au Senatu da Repübbrica de Zena: u Giobatta de Tunellu du 1710, u sò fïu Fransescu Ma"ia du 1739 e u sò nevu Giobatta du 1781[20]. Pé cuntru, in te sti anni a l'è vegnüa a mancà a parte de famïa ch'a stajeva a Rumma, cu'e sò due ramme ch'e sun finie du 1752 e du 1798[16]. Da u seculu de doppu se peu aa fìn mènsunà i dui frè Sciandru e Ricu D'Aste Rissi; l'ün cuntrammi"aïu da ma"ina e depütàu e l'âtru aucattu e scindicu d'Arbenga pé quattru otte; carega che, fra i D'Aste, i l'ajevan utegnia in Miché, u Damiàn Marsellu e u Camillu asscì[21]. Mèntre cu'i dui frè a l'è finia a ramma principale da famïa di D'Aste, i Ameru i l'han cunservàu u pa"entàu ancù pé quarche tèmpu, ma"ianduse cu'ina D'Aste Stella e piandune u prenumme pé regiu decrettu. Cusscì, cumme d'antiga tradissiùn, u gh'è stètu in ürtimu ammi"aïu fra i D'Aste, u Marsellu Ame"u D'Aste Stella, e, insemme aa sò sc-ciatta, au dì d'ancoeui a famïa a s'è tostu estinta[22].

Mèmbri rinumèi

modìfica

Rescidènse

modìfica

Ligü"ia

modìfica
  • Palassiu D'Aste: u l'è stètu u primmu palassiu da famïa, fra i ciǜ impurtanti d'Arbenga veggia. Ciǜ che in palassiu ünicu, u l'è furmàu da l'aggregassiùn de nüme"uṡi edifissi, ch'i furman l'intrègu iṡulàu ch'u cunfina cun Vìa Cavour, u Fussàu Ve"àn, a Vìa Benardu Rissi e u Caruggiu da Ca"ènda. A sò parte ciǜ antiga a l'è dita asscì a Cà D'Aste, ch'a peu esse turna spartia in ta Cà D'Aste-Bassu e in ta Cà Fieschi-Rissi, e a remunta au Trejèntu, p'esse peui slargà ciǜ otte fra u Quattrusèntu e u Sèttesèntu. In tu mezzu du palassiu u gh'è in curtì e, in scià faccià vèrsu Fussàu Ve"àn, u se vegghe ancù u prufì de ina tûre ch'a gh'è stèta inglubà[30][31][32][33].
  • Palassiu D'Aste-Rolandi: âtru palassiu da famïa in Arbenga, u se treuva in sciǜ cantu fra a Vìa de Medaïe d'O"u e Vìa Cavour. Cumme pé de âtre custrussiùi d'Arbenga veggia, u l'è stètu ti"àu sciǜ taccandu insemme de veggie cà du mediuevu in tu Sinquesèntu. U l'è in te l'iṡulàu sübitu a punènte de quellu du Palassiu D'Aste, au che u l'è culegàu da in camminamèntu ch'u passa surva au Fussàu Ve"àn[34].
  • Palassiu D'Aste-Arduìn: ditu asscì Cà D'Aste-Arduìn o nummà Palassiu D'Aste, u l'è in palassiu ch'u se treuva in tu quarté arbenganeṡe de San Scì, cu'a faccià principale ch'a dà in scià Vìa de Medaïe d'O"u, antigu cardo maximus da sittè rumana. A sò custrussiùn a ne vegne da ina serie d'aggregassiùi de cà in te l'Etè de Mézzu, fèta primma du Sèttesèntu, ch'a l'ha purtàu aa furmassiùn de in palassiu ünicu svilüppàu sciǜ trèi cièi. Grassie a in restauru da faccià, du 1994, se peu turna vegghe ina parte da ricca decurassiùn a pitü"a ch'a gh'é"a, scibèn che ruinà da u tèmpu e da i travaï fèti pé slargà e intrè e pé dà l'intonacu in scé mü"aïe[35][36].
  • Palassiu D'Aste-Du Carettu: u l'è ün di palassi ciǜ impurtanti de Tui"àn, situàu in ta parte de punènte du centru storicu lungu e veggie mü"aïe du Burgu. U palassiu u l'è furmàu da diffe"ènti custrussiùi tacchè insemme cu'u passà du tèmpu, ti"è sciǜ fra u Trejèntu e l'Euttusèntu. In tu palassiu tuiranin, du 1566, u gh'è nassciüu u Giuani Battista D'Aste, teolugu e u"atù a Rumma, mèntre, du 1714, a g'ha sustàu l'Elisabetta Farnese, muïé du re de Spagna Fèipu V. A ogni moddu, da u Sèttesèntu, i D'Aste i nu ghe stajevan ciǜ gua"i in te l'antiga rescidènsa tuiranina, rivandu aa fìn a vènde u palassiu ai Du Carettu de Ba"estìn[37][38][39].
  • Villa D'Aste: a l'è ina villa de campagna in ta frassiùn arbenganeṡe de Leca, in ta regiùn dita de Simme de Leca, guaccià sciǜ u stradùn pé Cijan. Ti"à sciǜ in tu Sinquesèntu, a l'imprinsippiu a l'é"a due"à cumme cà da villeṡṡu e asscì cumme tegnüa dâ famïa Seullìn, cattà da u Nicò D'Aste nummà au 13 de zügnu du 1720. U Damiàn Marsellu D'Aste u l'ha fèta rangià in tu Sèttesèntu e, du 1784, u titulu da capela u l'è stètu cangiàu aa Nostra Scignu"a de Miṡe"icordia. A Villa D'Aste a l'è furmà de due custrussiui ciǜ grosse e ina tûre, d'epuca diffe"ènte: l'a"a vèrsu u mà u l'è a ciǜ antiga, dètu ch'u remunta aa primma mitè du Sinquesèntu, mèntre a tûre a l'è de pocu ciǜ neuva. U palassiu de munte, da rèmbu aa tûre, u l'è di primmi anni du Seisèntu e u g'ha ina capeletta du seculu de doppu[14][40].

Âtre parte

modìfica
  • Palassiu Bunaparte: zà Palassiu D'Aste-Rinuccini, u l'è in grande palassiu de Rumma, custruiu au cantu fra Ciassa Venessia e a Vìa du Cursu. Prugettàu da l'architettu Giuani Antoniu De Russi, u l'è stètu ti"àu sciǜ fra u 1657 e u 1667 pé vu"é di marcheṡi Bèppe e Bènedettu D'Aste. I D'Aste i l'han cunservàu a prupietè du palassiu fin'au 1760, quand'u l'è passàu a de âtre famïe e peui a-a ma"e du Napuleùn, ch'a g'ha dètu u numme d'ancoeui. A strutü"a a se svilüppa sciǜ quattru cièi, cun quellu nobile ch'u l'è au primmu ciàn e cun l'intrà principale in ta faccià, ciǜ cürta, de Ciassa Venessia. Da u tèitu u se leva ina turetta, dund'u gh'è scritu "D'Aste" in scì fianchi cürti e "Bonaparte" in sce quelli lunghi[41][42][43][44].
  • Palassiu D'Aste Sterbini: u l'è in palassiu de Rumma, custruiu in tu stile manierista au cantu fra a Ciassa di Rissi e a Vìa de Munseràu. U l'è stètu cumissciunàu da i D'Aste de Rumma in ti ürtimi anni du Seisèntu e, cu'a fìn da famïa fra Sètte e Euttusèntu, u l'è stètu cattàu da i Pericoli primma e da i Sterbini peui[45].
  • Palassiu D'Aste: âtru palassiu rumàn da famïa D'Aste, u se treuva in Vìa de Ripetta, in tu riùn du Campu Marsiu. U l'è in palassiu du Seisèntu a trèi cièi, cu'u purtà principale ch'u l'è surmuntàu da in pügiolu reṡüu da decurassiùi a furma de leùn, ch'e reciamman au scimbulu da famïa[46][47][48].
  • Villa D'Aste: a l'é"a ina villa aa periferia de Rumma, custruia in scià riva du Colle Oppiu. A l'è stèta ti"à sciǜ du Sèttesèntu ma, cun l'urbaniṡassiùn di seculi de doppu, a l'è stèta aa fìn deruccà e, in t'ina parte di sò teren, u l'è stètu custruiu u cusscì ditu Uspe"à de Donne[49].
  • Villìn Ame"u D'Aste Stella: edifissiu de Rumma situàu in tu riùn Ludovisi, u l'è stètu ti"àu sciǜ du 1903 pé vu"é de l'ammi"aïu Marsellu Ame"u D'Aste Stella. A custrussiùn a se svilüppa sciǜ trèi cièi, au de feu"a a l'è decurà, pé u primmu ciàn e ai canti, a bügnàu lissciu. Pé intrà in tu curtì du villìn, se passa sutta a in purtà surmuntàu da u stêma da famïa Ame"u D'Aste Stella[50].
  • Palassiu D'Aste: palassiu in ta sittè d'Arbàn Lassià, u l'è stètu custruiu du Seisèntu[51].

Notte

modìfica
Notte au tèstu
  1. ↑ Pe dabùn, gh'è a testimuniansa de versciùi diffe"ènti du stêma, ch'e cangian pé varietè o nümèru de aste, pé a sò diresiùn e pé u fètu ch'e passan dèdatu o de sutta au leùn[6]
Notte bibliugrafiche
  1. ↑ 1,0 1,1 Crollalanza, 1886, p. 68
  2. ↑ Cottalasso, 1820, p. 175
  3. ↑ 3,0 3,1 Giannattasio, 1988, p. 12
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 AA.VV., 1878, p. 358
  5. ↑ 5,0 5,1 (IT) AA. VV., Amero D'Aste Stella, in Enciclopedia storico-nobiliare italiana, vol. 1, Milàn, Ed. Enciclopedia storico-nobiliare italiana, 1928, pp. 374-375.
  6. ↑ 6,0 6,1 Scorza, 1924, p. 25
  7. ↑ AA.VV., 1878, p. 361
  8. ↑ Giannattasio, 1988, p. 18
  9. ↑ Cennamo, Boccone & Nervi, 1993, p. 39
  10. ↑ Cennamo, Boccone & Nervi, 1993, p. 23
  11. ↑ Cennamo, Boccone & Nervi, 1993, p. 25
  12. ↑ AA.VV., 1907, p. 18
  13. ↑ (IT) Filippo Lancellotti, Pel secondo centenario della cacciata dei Turchi da Buda, 1686-1886, Rumma, Stabilimento tipografico Vicolo della Guardiola, 1886, p. 3.
  14. ↑ 14,0 14,1 (IT) Andrea Leonardi, Le 'ville' del contado di Albenga: note su palazzi e giardini, in Marcello Fagiolo, Italia settentrionale, Il sistema delle residenze nobiliari - Atlante tematico del barocco, vol. 2, Rumma, De Luca Editori D'Arte, 2003, p. 126, ISBN 88-80-16690-5.
  15. ↑ AA.VV., 1878, p. 359
  16. ↑ 16,0 16,1 AA.VV., 1907, p. 19
  17. ↑ AA.VV., 1878, pp. 358-359
  18. ↑ AA.VV., 1878, p. 359
  19. ↑ 19,0 19,1 AA.VV., 1878, p. 360
  20. ↑ Scorza, 1924, p. 24
  21. ↑ AA.VV., 1878, pp. 360-361
  22. ↑ (IT) L. Corrado, Il marchese schivo e silenzioso di Albenga, in sce trucioli.it, 4 frevâ 2016. URL consultòu o 3 màzzo 2023.
  23. ↑ Cottalasso, 1820, pp. 188-189
  24. ↑ Cottalasso, 1820, p. 175
  25. ↑ (IT) Gaspare De Caro, ASTE, Marcello d', in Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 4, Rumma, Treccani, 1962.
  26. ↑ Cottalasso, 1820, pp. 186-187
  27. ↑ (IT) Marcello Amero D'Aste Stella, in sce notes9.senato.it. URL consultòu o 6 màzzo 2023.
  28. ↑ Cottalasso, 1820, p. 185
  29. ↑ (IT) Alessandro D'Aste Ricci, in sce storia.camera.it. URL consultòu o 6 màzzo 2023.
  30. ↑ (IT) Case d'Aste (insediamento area urbana), in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  31. ↑ (IT) Casa D'Aste (Via Bernardo Ricci), in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  32. ↑ (IT) Casa D'Aste (Via Cavour), in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  33. ↑ (IT) Palazzo D'Aste (Via Cavour, 9), in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  34. ↑ (IT) Palazzo D'Aste-Rolandi, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  35. ↑ (IT) Casa D'Aste-Arduini (PDF), in sce srvcarto.regione.liguria.it. URL consultòu o 4 màzzo 2023.
  36. ↑ (IT) Casa D'Aste-Arduini, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  37. ↑ (IT) Franco Gallea e Eugenio Lertora, Toirano e la Val Varatella, Arbenga, F.lli Stalla, 2010.
  38. ↑ (IT) Toirano - Palazzo del Marchese, in sce insiemefacile.provincia.savona.it. URL consultòu o 4 màzzo 2023.
  39. ↑ (IT) Palazzo del Carretto e parco, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 4 màzzo 2023.
  40. ↑ (IT) Villa d'Aste (PDF), in sce srvcarto.regione.liguria.it. URL consultòu o 4 màzzo 2023.
  41. ↑ (IT) Palazzo Bonaparte - Storia, in sce palazzobonaparte.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  42. ↑ (IT) Palazzo Bonaparte - Il Palazzo, in sce palazzobonaparte.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  43. ↑ (IT) Palazzo Bonaparte, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  44. ↑ (IT) Palazzo D'Aste Rinuccini Bonaparte, in sce info.roma.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  45. ↑ (IT) Palazzo D'Aste Sterbini, in sce info.roma.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  46. ↑ (IT) Palazzo D'Aste, in sce info.roma.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  47. ↑ (IT) Palazzo in Via di Ripetta, 141A, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 6 màzzo 2023.
  48. ↑ (IT) Via di Ripetta, in sce romasegreta.it. URL consultòu o 6 màzzo 2023.
  49. ↑ (IT) Villa D'Aste al Colle Oppio, in sce info.roma.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  50. ↑ (IT) Villino Amero d'Aste Stella, in sce rerumromanarum.com. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  51. ↑ (IT) Palazzo D'Aste ad Albano, in sce info.roma.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.

Bibliugrafia

modìfica

Âtri prugetti

modìfica

Ligammi de feu"a

modìfica
Estræto da "https://lij.wikipedia.org/w/index.php?title=D%27Aste_(famïa)&oldid=252188"