Montenéigro
ZE
|
Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ |
O Montenéigro (Црна Гора in monteneigrìn, trasliteròu in Crna Gora, prononçiòu [tsr̩̂ːnaː ɡǒra]) o l'é 'n pàize de l'Eoröpa sùd-òrientâle[3].
| Montenéigro | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
 | |||||||
| Dæti aministratîvi | |||||||
| Nómme conplêto | Montenéigro[1] | ||||||
| Nómme ofiçiâ | Црна Гора / Crna Gora | ||||||
| Léngoe ofiçiæ | monteneigrìn | ||||||
| Capitâle | Podgorica (150.977 ab. / 2018) | ||||||
| Polìtica | |||||||
| Fórma de govèrno | Repùbrica parlamentâre | ||||||
| Càppo de Stâto | Milo Đukanović | ||||||
| Prìmmo minìstro | Duško Marković | ||||||
| Indipendénsa | 2006, da-a Sèrbia e Montenéigro | ||||||
| Intrâ inte l'ONU | 28 zùgno 2016 | ||||||
| Superfìcce | |||||||
| Totâle | 13.812 km² (157º) | ||||||
| % de ægoe | 0,3% | ||||||
| Popolaçión | |||||||
| Totâle | 620.739 ab. (2021 stìmma) (161º) | ||||||
| Denscitæ | 45 ab./km² (133º) | ||||||
| Nómme di abitànti | Template:AggNaz/Montenéigro | ||||||
| Giögrafîa | |||||||
| Continénte | Eoröpa | ||||||
| Fûzo oràrio | UTC+1 UTC+2 con l'ôa legâle | ||||||
| Economîa | |||||||
| Valûta | Éoro € | ||||||
| PIL (nominâle) | 5 651 milioìn de $[2] (2021 stìmma) (151º) | ||||||
| PIL pro capite (nominâle) | 9 064 $[2] (2021 stìmma) (73º) | ||||||
| Vàrie | |||||||
| Codici ISO 3166 | ME, MNE, 499 | ||||||
| TLD | .me | ||||||
| Prefìsso tel. | +382 | ||||||
| Sigla autom. | MNE | ||||||
| Inno naçionâ | Ој свијетла мајска зоро / Oj svijeta majska zoro Ö, luminôza àrba de màzzo | ||||||
| Fèsta naçionâ | 13 lùggio | ||||||
| Evoluçión stòrica | |||||||
| Stâto precedénte | .svg){kind=small} Sèrbia e Montenéigro
| ||||||
Giögrafîa
modìficaO Montenéigro o se trêuva inta penîzoa balcànica, afaciòu in sciô Mâ Adriàtico. O confìnn-a co-a Sèrbia a nòrd-èst, co-a Bòsnia-Erçegòvina a nòrd e a ponénte, co-o Kosovo a levànte, con l'Albanîa a sùd-èst e co-a Croàçia a sùd-òvest, direçión inta quæ o l'é bagnòu da l'Adriàtico ascì. Pe mêzo do 'sto mâ chi, a naçión a l'à ànche 'n confìn marìtimo con l'Itàlia[4].
A sò capitâle, e çitæ ciù grànde da naçión ascì, a l'é Podgorica, a quæ, ch'a l'òcupa o 10,4% di 13.812 km2 do teritöio montenegrìn, a l'é a câza de ciù ò mêno o 30% da popolaçión totâle do pàize, pægia a 621.000 persónn-e[5].
Stöia
modìficaInte l'Âta Etæ de Mêzo, o teritöio do modèrno Montenéigro o l'êa òcupòu da-i tréi prinçipâti de Duklja, scitoòu inta sò pàrte meridionâle, de Travunija, a ponénte, e de Rascia, a nòrd[6][7][8]. Tra i sécoli XIV e XV o l'é emèrso inta zöna o Prinçipâto de Zêta. Da-a fìn do sécolo XIV a-o prinçìpio do sécolo XVIII, a ciù pàrte do Montenéigro meridionâle a l'é stæta controlâ da-a Repùbrica de Venéçia e incorporâ inta coscì dîta Albanîa Véneta[9]. Pròpio da 'sto perîodo chi, spécce da-a fìn do sécolo XV, o vêgne o nómme co-o quæ a naçión a l'é conosciûa a-a giornâ d'ancheu.
Depoî a conquìsta òtomànn-a, o Montenéigro o l'é diventòu tórna 'na naçión indipendénte inte l'ànno 1696 sótt'a-o contròllo da cazàdda di Petrović-Njegoš, prìmma cómme 'na teocraçîa e pöi cómme 'n prinçipâto secolâ. L'indipendénsa do Montenéigro a l'é stæta riconosciûa da-e grénde poténse a-o Congrèsso de Berlìn do 1878. Inte l'ànno 1910 a naçión a l'é diventâ 'n régno.
Depoî a Prìmma Goæra Mondiâle, o régno o l'é diventòu pàrte da Iogoslàvia e, co-a sò roìnn-a, e dôe Repùbriche de Sèrbia e de Montenéigro àn proclamòu a nascìta de 'na federaçión. Aprêuvo a l'éxito do referendum do màzzo 2006, o Montenéigro o l'à diciaròu a sò indipendénsa e a confederaçión a s'é desfâ in mòddo pacìfico[10].
Economîa e polìtica
modìficaO Montenéigro o l'à 'n'economîa a rédito médio-âto[11] e o se trêuva a-o 48° pòsto inta clasìfica globâle de l'Ìndice de Svilùppo Umâno[12]. A sò monæa ofiçiâ a l'é, de facto[13], l'éoro, scibén ch'o Montenéigro o no fa pàrte de l'Unión econòmica e monetâia de l'Unión Eoropêa[14].
O l'é un di ménbri de Naçioìn Unîe, do Conséggio d'Eoröpa, da NATO, da WTO, de l'OSCE e do CEFTA. O l'é ànche un di ménbri fondatoî de l'Unión pe-o Mediterànio[15]. O l'é in córso o procèsso pe l'adexón a l'Unión Eoropêa[16].
Nòtte
modìfica- ↑ Scìnn'a-i 22 de òtôbre do 2007 a naçión a l'avéiva o nómme ofiçiâ de "Repùbrica de Montenéigro"
- ↑ 2,0 2,1 (EN) Report for Selected Countries and Subjects, FMI. URL consultòu l'8 arvî 2022.
- ↑ (EN) Montenéigro, in sce cia.gov. URL consultòu l'8 arvî 2022.
- ↑ (EN) Montenegro - Encyclopædia Britannica, in sce britannica.com. URL consultòu l'8 arvî 2022.
- ↑ (EN) Republic of Montenegro / Crna Gora - Country Profile, in sce nationsonline.org. URL consultòu l'8 arvî 2022.
- ↑ (EN) David Luscombe e Jonathan Riley-Smith, The New Cambridge Medieval History, c.1024-c.1198, Part. 2, vol. 2, Cambridge University Press, 1995, pp. 266 ss., ISBN 0-521-41411-3.
- ↑ (EN) Jean W. Sedlar, East Central Europe in the Middle Ages, 1000-1500, University of Washington Press, 2013, pp. 21 ss., ISBN 0-295-80064-X.
- ↑ (EN) John Van Antwerp Fine, The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century, University of Michigan Press, 1983, p. 194, ISBN 0-472-10025-4.
- ↑ (DE) Oliver Jens Schmitt, Das Venezianische Albanien (1392–1479), Oldenbourg, 2001, ISBN 3-486-56569-9.
- ↑ (EN) Serbia ends union with Montenegro, in sce irishtimes.com, 6 màzzo 2006. URL consultòu l'8 arvî 2022.
- ↑ (EN) Montenegro Economy: Population, GDP, Inflation, Business, Trade, FDI, Corruption, in sce heritage.org. URL consultòu l'8 arvî 2022.
- ↑ (EN) Montenegro - Human Development Indicators, in sce hdr.undp.org. URL consultòu l'8 arvî 2022.
- ↑ Aprêuvo a-o fæto che no gh'é stæto nisciùn acòrdio formâle con l'UE. L'adoçión de l'éoro a vêgne da l'ûzo (de facto ànche lê) do màrco tedésco cómme monæa ofiçiâ scìnn-a-o 2002, sostitoîa dónca da-o sò sucesô.
- ↑ (EN) The euro outside the euro area, in sce ec.europa.eu. URL consultòu o 6 màzzo 2022.
- ↑ (EN) Montenegro, in sce europeanwesternbalkans.com. URL consultòu l'8 arvî 2022.
- ↑ (EN) European Neighbourhood Policy And Enlargement Negotiations - Montenegro, European Commission. URL consultòu l'8 arvî 2022.
Bibliografîa
modìfica- (EN) Thomas Fleming, Montenegro: The Divided Land, Chronicles Press, 2002, ISBN 0-961-93649-5.
- (EN) Elizabeth Roberts, Realm of the Black Mountain: A History of Montenegro, Cornell University Press, 2007, ISBN 0-801-44601-5.
- (EN) Norm Longley, The Rough Guide to Montenegro, Rough Guides UK, 2009, ISBN 1-848-36204-8.
- (EN) Kenneth Morrison, Montenegro: A Modern History, Bloomsbury Academic, 2009, ISBN 1-845-11710-7.
- (EN) Ivo Banac, The National Question in Yugoslavia: Origins, History, Politics, 2ª ed., Cornell University Press, 2015, ISBN 1-501-70194-0.
- (EN) Francis Stevenson, A History of Montenegro, Bloomsbury Academic, 2018, ISBN 1-531-28983-5.
Âtri progètti
modìfica
Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Montenéigro
Colegaménti esterni
modìfica- (CNR, EN) Scîto ofiçiâ, in sce gov.me. URL consultòu l'8 arvî 2022.
| Contròllo de outoritæ | VIAF (EN) 149551124 · LCCN (EN) n81032743 · GND (DE) 4040163-7 · BNF (FR) cb11986624m (data) · BNE (ES) XX4575551 (data) · NLA (EN) 36590306 · BAV (EN, IT) 497/1378 · NDL (EN, JA) 01072580 · WorldCat Identities (EN) n81-032743 |
|---|