Serbia

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ

A Sèrbia (Србија in sèrbo, trasliteròu in Srbija, prononçiòu [sř̩bija]), conosciûa ofiçialménte cómme Repùbrica de Sèrbia (Република Србија in sèrbo, trasliteròu in Republika Srbija, prononçiòu [repǔblika sř̩bija]), a l'é 'n pàize de l'Eoröpa sùd-òrientâle sénsa sbócco in sciô mâ.

A bandêa da Sèrbia

A poxiçión da Sèrbia in sciâ càrta giögràfica

Càrta fìxica da Sèrbia

Giögrafîa

A Sèrbia a se trêuva a-a croxêa tra a Cianûa Panònica e i Balcâni. A confìnn-a a nòrd con l'Ungherîa, a nòrd-èst co-a Romanîa, a sùd-èst co-a Bulgarîa, a sùd co-a Macedònia do Nòrd, co-o Montenéigro a sùd-òvest e con Croàçia e Bòsnia-Erçegòvina a ponénte. Pe de ciù, a rivéndica o confìn con l'Albanîa ascì, pe mêzo do teritöio disputòu do Kosovo.

A Sèrbia a l'à 'na popolaçión de ciù ò mêno 7 milioìn de abitànti. A sò capitâle, e çitæ ciù grànde da naçión ascì, a l'é Belgràddo.

Stöia

Into teritöio da modèrna Sèrbia a l'é atestâ a prezénsa de l'òmmo scìnn-a da-o Paleolìtico; pe cóntra, e gènte slâve són arivæ inte l'àrea into sécolo VI, creàndo vàrri stâti regionâli inte l'Âta Etæ de Mêzo e de spésso vasàlli di régni di Bizantìn, di Frànchi e di Ungheréixi. O Régno de Sèrbia o l'à òtegnûo o riconosciménto ofiçiâ da-a Sànta Sêde e da Costantinòpoli into 1217, arivàndo a-a sò màscima estensción inte l'ànno 1346 con l'inpêro sèrbo. A-a meitæ do sécolo XVI, l'inpêro òtomàn o l'à conquistòu l'intrêga región da Sèrbia d'ancheu, contròllo ch'o l'é duòu scìnn-a-a controfensîva da monarchîa asbùrgica, a quæ a l'à incomensòu a espàndise vèrso a Sèrbia centrâle a partî da-a fìn do sécolo XVII, méntre a mantegnîva cómme sò bâze a Vojvodina. A-o prinçìpio do sécolo XIX, a rivoluçión sèrba a l'à portòu a-a creaçión de 'n stâto naçionâle, a prìmma monarchîa costituçionâle de l'àrea, a quæ co-o ténpo a l'à òcupòu di âtri teritöi ascì.

Aprêuvo a-e consegoénse da Prìmma Goæra Mondiâle e a-a sucesîva unificaçión de l'ecs teritöio da corónn-a asbùrgica da Vojvodina co-a Sèrbia, a naçión a l'à parteçipòu a-a fondaçión da Iogoslàvia insémme a âtri pàixi de slâvi meridionâli, entitæ unitâia ch'a l'é existîa in vàrie fórme scìnn-a-e goære iogoslâve inti ànni '90. Depoî a disoluçión da Iogoslàvia a Sèrbia a l'à formòu pe quàrche ànno 'na federaçión co-o Montenéigro, a quæ a s'é desfâ in mòddo pacìfico inte l'ànno 2006, fæto ch'o l'à portòu a Sèrbia a diventâ tórna 'na naçión indipendénte e sovrànn-a pi-â prìmma vòtta da-o 1918. Into 2008, i raprezentànti de l'Asenblêa do Kosovo àn diciaròu in mòddo unilaterâle a sò indipendénsa, fæto ch'o l'à caxonòu de reaçioìn despæge inta comunitæ internaçionâle méntre a Sèrbia a contìnoa a rivendicâ quéllo teritöio cómme sótt'a-a sò sovranitæ.

Economîa e polìtica

A Sèrbia a l'é 'na repùbrica parlamentâre, costituçionâle e unitâia, co-în'economîa a rédito médio-âto a-o 64° pòsto inta clasìfica globâle de l'Ìndice de Svilùppo Umâno. A l'é un di ménbri de Naçioìn Unîe, do Conséggio d'Eoröpa, de l'OSCE, do Partenariâto pi-â Pâxe, da BSEC, do CEFTA e a l'é in córso a procedûa pe l'intrâ inta WTO.

A partî da-o 2014 a naçión a l'à inandiòu de tratatîve con l'Unión Eoropêa, con l'òbietîvo de intrâghe vèrso o 2025. Formalménte a Sèrbia a l'é 'n pàize ch'o va aprêuvo a 'na polìtica de neotralitæ militâre. A naçión a garantìsce ascisténsa sanitâia universâle e educaçión primâia e secondâia de bàdda a tùtti i sò çitadìn.

Bibliografîa

• (EN) Jovan Janićijević, Serbian culture through centuries: selected list of recommended reading, Yugoslav Authors' Agency, 1990.
• (EN) Alex N. Dragnich, Serbia's Historical Heritage, East European Monographs, 1994, ISBN 0-880-33244-1.
• (EN) Jovan Janicijevic, Cultural Treasury of Serbia, Idea, 1998, ISBN 978-86-7547-039-7..
• (EN) Pavle Ivić, The History of Serbian Culture, 2ª ed., Porthill Publishers, 1999, ISBN 1-870-73230-8.
• (EN) John K. Cox, The History of Serbia, Greenwood Publishing Group, 2002, ISBN 0-313-31290-7.
• (EN) Alex N. Dragnich, Serbia Through the Ages, East European Monographs, 2004, ISBN 0-880-33541-6.
• (FR) Dušan Bataković, Histoire du peuple serbe, L’Age d’Homme, 2005, ISBN 2-825-11958-X.
• (EN) Sima M. Cirkovic, The Serbs, John Wiley & Sons, 2008, ISBN 1-405-14291-X.

Âtri progètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Serbia

Colegaménti estèrni

• (SR, EN) Scîto ofiçiâ, in sce srbija.gov.rs. URL consultòu o 7 arvî 2022.