Wikipedia

Servìçio feroviàrio urbâno de Zêna

scistêma de traspòrto pùblico locâle
ZE
 Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ

O servìçio feroviàrio urbâno de Zêna o l'é 'n servìçio feroviàrio urbâno ezercitòu da Trenitalia in scê lìnie feroviàrie che pàsan pi-â çitæ de Zêna, pe 'n totâle de vintùn staçioìn. Da st'òfèrta chi l'é esclûza a fermâta de Zêna Vêxima, scitoâ a l'estremitæ de ponénte de l'àrea metropolitànn-a zenéize e che, aprêuvo a-o pöco tràfego a lê colegòu, a l'é servîa sôlo da quàrche trêno de stæ.

Màppa do servìçio

Stöia

modìfica

O servìçio feroviàrio urbâno de Zêna o l'é stæto ativòu a-i 31 de màzzo do 1964, a-o moménto de l'intrâ in vigô de l'orâio de stæ[1][2]. In prinçìpio o s'estendéiva in scê lìnie drénto a-o teritöio do comùn zenéize, sàiva a dî quélle pe Vintimìggia, pe Torìn/Milàn e pi-â Spézza[2], rispetivaménte scìnn-a Ôtri, Pontedêximo e Nèrvi.

Into 1987, pe superâ a fórte congestión ch'a s'êa creâ into tòcco centrâle da lìnia, l'é stæto avèrto 'n cantê pe quadruplicâ a colìssa tra e staçioìn de Sàn Pê d'Ænn-a e de Brìgnoe, adatàndo pe l'òcaxón di vêgi racòrdi do pòrto. St'òpera chi, ch'a conprendéiva a nêuva fermâta sototæra de Ciàssa Prìnçipe, a dôe colìsse, a l'é stæta ativâ co-o càngio d'orâio a-i 23 de màzzo do 1993[3]. Inti ànni sucescîvi són stæte realizæ de nêuve fermâte, con l'òbietîvo de servî ciù localitæ: a-i 25 de seténbre do 1994 l'é stæto ativòu a fermâta de Zêna Còsta de Séstri Ponénte[4] e, a-i 11 de dexénbre do 2005, quélle de Sàn Giâxo, inta valàdda do Ponçéivia e de Stràdda de Frànsa[5], into quartê de Sàn Benìgno. Pe de ciù, a-i 2 d'arvî do 2006, l'é stæto avèrto a nêuva fermâta de Pra, ch'a l'à sostitoîo quélla in sciâ vêgia lìnia[6].

Svilùppi futûri

modìfica

A zöna a l'é bèn bén infloensâ da-i travàggi pò-u potençiaménto do gróppo feroviàrio de Zêna, progétto ch'o prevédde che-e dôe colìsse tra e staçioìn de Sàn Pê d'Ænn-a e de Brìgnoe séggian sestuplichæ e che, a ponénte, quélle tra Ôtri e Sàn Pê d'Ænn-a séggian quadruplichæ, realizàndo o coscì dîto pasànte feroviàrio zenéize. Ste òpere chi, són stæte acorpæ into 2019 a-i travàggi pi-â realizaçión do tèrso pàsso di Zôvi, 'na nêuva lìnia feroviària a âta velocitæ de colegaménto tra a Ligùria e a Cianûa Padànn-a pò-u traspòrto de mèrçe e de persónn-e, ch'a consentiâ de separâ i tràfeghi locâli da quélli a lónga percorénsa, permeténdo coscì d'aomentâ a frequénsa e a velocitæ di trêni do servìçio urbâno[7].

In sciâ bâze de sti progètti chi gh'é di stùddi pi-â realizaçión de nêuve staçioìn e fermâte feroviàrie, pe poéi servî i vàrri quartê da çitæ[8]:

  • Staçión di Erxélli-Ariopòrto: staçión da quæ gh'é za o progètto definitîvo, a se troviâ tra e dôe staçioìn de Séstri Ponénte e de Cornigén, diventàndo 'n inportànte pùnto d'interscàngio tra l'Ariopòrto Cristòffa Cónbo e a colìnn-a di Erxélli, dónd'a l'é in fâze de realizaçión 'n pölo tecnològico e gh'é o progètto da realizaçión de 'n nêuvo uspiâ e da sêde da facoltæ d'inzegnàia, co-o tùtto ch'o saiâ colegòu co-ina lìnia a séncia colìssa in fâze de progetaçión. O prinçìpio di travàggi pi-â nêuva staçión o saiâ into méize de òtôbre do 2022, co-a fìn da costruçión ch'a l'é prevìsta into dexébre do 2024[9].
  • Fermâta de Cornigén-Levànte: progétto ligòu a quéllo da staçión di Erxélli, o prevédde o stramûo e a sostituçión da vêgia fermâta de Cornigén co-in nêuvo cazaménto ciù ò mêno 'n chilòmetro ciù a levànte de quéllo d'ancheu, a l'altéssa de Vìlla Duràsso Bronbìn. Sta fermâta chi a se troviâ tra quélla de Sàn Pê d'Ænn-a e quélla, in fâze de progetaçión, di Erxélli-Ariopòrto, co-a sò costruçión ch'a l'é prevìsta inti mæximi ténpi de sta staçión chi[10].
  • Gh'êa pöi l'idêa de realizâ 'n çèrto nùmero de âtre staçioìn, sàiva a dî quélle de Mortiòu, Séstri-òvest, Pêgi-rîva do mâ, Parmâ, Cànpi, Téggia, Teràrba, Castelétto, Gaslîni e Oberdàn, ma, a-a giornâ d'ancheu, no gh'é di progètti che séggian za stæti aprovæ[8].

A partî da-o 2010 són stæte seræ e colìsse nùmero 2, sàiva a dî quélle vèrso o mâ, inte staçioìn de Ciàssa Prìnçipe sototæra e de Stràdda de Frànsa, pe consentî i travàggi pò-u colegaménto tra e vêge e-e nêuve galerîe inta træta Prìnçipe-Brìgnoe. Sti travàggi chi se són però arestæ pe vàrri ànni aprêuvo a-o faliménto de inpréize ch'àivan goâgnòu l'apàlto, partìndo tórna sôlo into 2020 sott'a-a direçión do consòrçio COCIV[11]. Into méize de dexénbre do 2020 són stæti prezentæ i progètti definitîvi e o bàndo pi-â gâra da realizaçión de staçioìn di Erxélli-Ariopòrto e de Cornigén-Levànte[12].

Caraterìstiche

modìfica

Veìcoli

modìfica
 
'N convòlio de caròsse a ciàn ribasòu co-a livrêa XMPR inta staçión de Quìnto

O materiâle dêuviòu into servìçio feroviàrio urbâno zenéize o l'é de lóngo stæto, pi-â ciù pàrte, o mæximo di trêni regionâli lìguri con bâze inta capitâle. E prìmme outomotrîce a êse dêuviæ són stæte quélle da série ALe 803, che a l'época êan e ciù modèrne pe-i servìççi locâli[1][2][13]. Ciù tàrdi, a partî da-o 1976, s'é comensòu a dêuviâ e outomotrîce ALe 801 / 940, caraterizæ da mêgio prestaçioìn[14]. Tra i ànni òtànta e i prìmmi do 2000, o servìçio urbâno o l'é stæto ezegoîo sorviatùtto da convòlli de caròsse a doî cién Casaralta, caròsse a ciàn ribasòu e caròsse navétta MDVC e MDVE, acobiæ prinçipalménte con locomotîve E.646 e E.656, pöi afianchæ e sostitoîe da-e ciù modèrne E.464. I ALe/Aln 501 "Minoétto", introdûti into 2004, de ræo àn covèrto e træte inta çitæ, aprêuvo a-a sò capiénsa contegnûa e a-o fæto che no pêuan viâgiâ a cóbie.

Into perîodo tra o 2006 e o 2012 inta ræ urbâna zenéize, coscì cómme in di âtri servìççi regionâli lìguri, són stæti inpieghæ i eletrotrêni ALe 426/Le 736/ALe 506, dîti TAF ascì (sîgla ch'a veu dî Trêno a Âta Frequentaçión). A partî da-o 2010, con l'introduçión in Ligùria di nêuvi convòlli a doî cién "Vivâto" prìmma inta livrêa XMPR unificâ e dòppo co-a livrêa DPR, riservâ a-i trêni regionâli e urbâni, són stæte manimàn sostitoîe e vetûe ciù vêge, spécce e ALe 801, ritiræ do tùtto da-o servìçio inte l'ànno 2016. Da-o 2019 són arivæ in scê lìnie locâli i modèrni ETR 425, fabrichæ da l'Alstom e sorvenominæ "Jazz", che són ciù lèsti e scilençiôxi ma con mêno pósti di Vivâto. Progetæ pròpio pò-u servìçio regionâle e locâle, sti eletrotrêni chi són inpieghæ sorviatùtto pò-u servìççio in sciâ diretrîxe Oâ-Àcqui.

Tra o 2019 e o 2020 s'é introdûto âtri doî eletrotrêni de nêuva generaçión: sàiva a dî i ETR 104, sorvenominæ "Pop" e costroîi da Alstom, e i ETR 521, conosciûi cómme "Rock" e fabrichæ da l'Hitachi Rail. Sti chi, formæ da çìnque caròsse a doî cién, àn 'na capiénsa bén bén magiô e s'é coscì posciûo sostitoî e vêge caròsse Casaralta, do tùtto abandonæ into màrso do 2020. D'ancheu, a ræ feroviària urbâna de Zêna a l'é dónca servîa da-i convòlli Vivâto, MDVC, MDVE e Ciàn Ribasòu, i ciù vêgi ancón in servìçio e inpieghæ prinçipalménte inti moménti de bàssa frequentaçión, insémme a-e locomotîve E.464 e a-i nêuvi eletrotrêni "Jazz", "Rock" e "Pop".

Lìnie e servìççi

modìfica

O servìçio feroviàrio urbâno zenéize o vêgne ezercitòu anàndo aprêuvo a træ diretrîxe, indichæ co-o nómme de relaçión metropolitànn-a M45[15]:

  • a prìmma diretrîxe a l'é quélla lóngo a rivêa, ch'a và da-a staçión de Ôtri, a ponénte, scìnn-a quélla de Nèrvi, a levànte, pe 'n totâle de trézze fermâte scitoæ tùtte into teritöio do Comùn de Zêna e dónca co-i prêxi urbâni. Sta træta chi a l'é servîa da 'n convòlio ciù ò mêno ògni chìnze menûti, con di intervàlli che a ògni mòddo pêuan cangiâ into córso da giornâ. Pe de ciù, 'n trêno ògni doî o contìnoa o sò camìn vèrso de destinaçioìn fêua da-a çitæ, arivàndo inte vàrie çitæ de rivêe, co-i normâli prêxi do servìçio regionâle.
  • vèrso nòrd, in sciâ lìnia stòrica di Zôvi, o servìçio co-i prêxi urbâni o l'arîva scìnn-a-a staçión de Pontedêximo, co-ina frequénsa média de doî convòlli a l'ôa e di orâi no goæi regolâri. A meitæ de sti trêni chi a l'arîva scìnn-a Buzàlla méntre i âtri vàn aprêuvo a-a lìnia scìnn-a quélla de Arquâ, co-i prêxi do servìçio regionâle.
  • a tèrsa diretrîxe, sàiva a dî quélla da lìnia do Turchìn, a l'à i prêxi do servìçio urbâno scìnn-a-a staçión de l'Ægoasànta, co-ina frequénsa média de 'n trêno ògni ôa inte ciaschedùnn-a direçión, inti moménti de domànda ciù fòrte, e de un ògni dôe ôe quànde gh'é mêno viâgiatoî. Tùtti i convòlli inte sta lìnia chi arîvan pöi scìnn-a-a staçión de Àcqui, co-i normâli prêxi do servìçio regionâle.

Prêxi

modìfica

O l'é in vigô 'n scistêma integròu de prêxi, ch'o consénte de dêuviâ ségge i trêni urbâni de Trenitalia che i mézzi do traspòrto pùblico locâle de l'AMT, metropolitànn-a inclûza. Sto scistêma chi o prevédde ségge di bigétti che conséntan de montâ in sce tùtti doî i tîpi de mézzi che quélli che conséntan de dêuviâ sôlo i trêni de Trenitalia inte lìnie urbâne zenéixi, esclûxi i veìcoli de l'AMT[16].

Nòtte

modìfica
  1. ↑ 1,0 1,1 (IT) Armando Nanni, Cronaca di un anno, in Voci della Rotaia, VII, n. 12, Dexébre 1964, p. 8.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 (IT) Genova: treni per città, in Voci della Rotaia, VII, n. 6, Zùgno 1964, p. 7.
  3. ↑ Bianchi, 1993, p. 14
  4. ↑ (IT) Nuova fermata a Genova, in I Treni, n. 156, Zenâ 1995, p. 8.
  5. ↑ (IT) Impianti FS, in I Treni, n. 277, Salò, Editrice Trasporti su Rotaie, Zenâ 2006, p. 8.
  6. ↑ Bianchi, 2006, p. 18
  7. ↑ (IT) Gròppo feroviàrio de Zêna, Región Ligùria, 25 màrso 2016. URL consultòu o 1º seténbre 2022 (archiviòu da l'url òriginâle l'11 màzzo 2021).
  8. ↑ 8,0 8,1 Bianchi, 2006, p. 18
  9. ↑ (EN, ES, FR, IT, ZH) Nêuva staçión feroviària Erxélli, in sce portsofgenoa.com.
  10. ↑ (IT) A dicembre 2024 apre la nuova stazione Aeroporto-Erzelli e “trasloca” quella di Cornigliano, in sce genova24.it. URL consultòu o 1º seténbre 2022.
  11. ↑ (IT) Ripartono i lavori del Nodo ferroviario di Genova, in sce commissarioterzovalico.mit.gov.it. URL consultòu o 1º seténbre 2022.
  12. ↑ (IT) Nuove fermate dei treni di Erzelli/aeroporto e Cornigliano: pubblicato il bando di gara, in sce genova24.it. URL consultòu o 1º seténbre 2022.
  13. ↑ Cornolò, 2011, p. 243
  14. ↑ Cornolò, 2011, p. 256
  15. ↑ Segóndo l'orâio ofiçiâ de Trenitalia
  16. ↑ (IT) Trenitalia - Prêxo 41/9/A (PDF), in sce trenitalia.com. URL consultòu o 31 agòsto 2022 (archiviòu da l'url òriginâle o 22 zenâ 2014).

Bibliografîa

modìfica
  • (IT) Mario Bianchi, Il passante di Genova, in I Treni, n. 140, Salò, Editrice Trasporti su Rotaie, Seténbre 1993, pp. 14-15.
  • (IT) Mario Bianchi, Novità a Genova, in I Treni, n. 282, Salò, Editrice Trasporti su Rotaie, Zùgno 2006, pp. 14-19.
  • (IT) Giovanni Cornolò, Automotrici elettriche dalle origini al 1983, Duegi Editrice, 2011, ISBN 88-95-09605-3.

Âtri progètti

modìfica

Colegaménti estèrni

modìfica
Estræto da "https://lij.wikipedia.org/w/index.php?title=Servìçio_feroviàrio_urbâno_de_Zêna&oldid=244420"