Süccaellu

Süccaellu
Süccaellu; cumün
	Süccaellu – VedutaI porteghi intu burgu
Localizaçión
Stâto	Itàlia
Región	Liguria
Provìnsa	Savuna
Aministraçión
Scìndico	Claudio Paliotto (lìsta sivica de sentru-destra "Uniti per Zuccarello") da-o 1-6-2015 (2º mandòu da-o 22-9-2020)
Dæta de instituçión	1861
Teritöio
Coordinæ:	44°06′39.7″N 8°06′57.06″E
Altitùdine	130 m s.l.m.
Superfìcce	10,81 km²
Abitanti	309 (30-6-2019)
Denscitæ	28,58 ab./km²
Comùn confinanti	Arnascu, Barestìn, Castregiancu, Castreveiu, Cixan, Èrli
Âtre informaçioìn
CAP	17039
Prefìsso	0182
Fûzo oràrio	UTC+1
Còdice ISTAT	009069
Cod. cadastrâ	M197
Targa	SV
Cl. scìsmica	zöna 3 (sismicitæ bàssa)
Cl. climàtica	zöna D, 1 689 GG
Nomme abitanti	sücca(r)elexi (dialettu arbenganese)
Sànto patrón	Sàn Bertumé
Giórno festîvo	24 agustu
Cartògrafîa
	Süccaellu
	Süccaellu – MappaPusisiùn du cumün de Süccaellu inta pruvinsa de Savùna
Scîto instituçionâle

AR	Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese

Süccaèllu^{[n. 1]} (scrìtu ascì Süccaȓèllu o Sücca"èllu^[4], Süccarê in Èrli^{[n. 2]}, Zūcarèa in urmeàscu^[5], Sucælo o Sucâelo in zenese, Zuccarello in italian) u l'è in cumün de 309 abitanti (dàtti agiurnài au 2019) ch'u se tröva inta pruvinsa de Savùna.

Geugrafìa

Màppa ürbanistica du cumün

Inta valâ du Neva, a mùnte da cunfluènsa cun u Pennavaire, Süccaellu fa parte de l'entrutèra d'Arbenga. U l'è u segundu sentru pe pupulasiun da valâ, de derê a Cixan. U cunfina cun Èrli e Castreveiu a nord, Barestìn a est, Cixan a sud e a ovest cun Arnascu e Castregiancu. U g'ha ascì 'na frasiùn ciamâ Martinettu, c'a l'è divìza a metài cun Cixan.

Stòia

In caruggiu du burgu
A pòrta da tùre
Vìsta de 'n âtru caruggiu du sentru stòicu
Cartéllu turisticu de ingrèssu intu paìse, cun u sfundu da bandéa du cumün

U Marchesàu de Süccaellu

O mæximo argoménto in detàggio: Marchesàu de Süccaellu.

U sentru stòicu de Süccaellu, zà mensciunàu intu 1233 u l'e stau fundau ufisialmènte inte l'arvì de l'ànnu 1248, mediànte in àttu nutarìle ancöi cunservàu au munisipiu du paìse.

Interesànte ascì in corpus de lézzi, emanàu intu 1281 e legàu cumme l'àttu de fundasiù ai marchexi Clavesana, che l'axevàn selesiunàu sta pusisiùn strategica pé cumercià fra Arbenga e l'Âta Ligüria (o Bàssu Piemunte).

Propiu pe 'sta mutivasiùn chi u burgu l'è stàu ciü vôtte cuntestàu da diferenti famìe aristucratiche e nubiliari du punènte savunese.^[6]^[7]

Intu 1326, cun u matrimòniu fra Enricu Du Carettu e Cate(r)ìna Clavesâna a duminasiùn du burgu a pàssa sutta ai pusedimènti di Du Carettu, assèmme a a vixina Castreveiu, cun u rafursamentu di pusedimènti acquisèndu ascì i feudi lucàli.

Pé òpe(r)a poi de Carlu I Du Carettu, u nàsce u marchesàu de Süccaellu, a partì dau 1397, u paise u diventa cuscì a capitàle du növu stàttu suvràn, ch'u cumprendeva a u sò apugêu vâri âtri paixi de l'entrutèra, daa valâ de l'Aroscia fìn a quella du Va(r)atella. Da evidensià inta pulitica estèra u rapòrtu cun i Viscunti de Milan. Quésti ligàmmi vegnen pe(r)ò interutti cu-i Sforsa, quande i süccarelexi i rivàn inte l'orbita da Repübbrica de Zena, survatüttu dau 1449.

I zenexi i l'axevan cuscì cumensàu in periudu de ingerènsa inti affari pübbrici du marchesàu, tàntu da 'rivà intu 1567 a l'acquisisiùn de in tèrsu du feudu lucàle. Pòchi ànni dòppu a restante pàrte u vegne vendüa ai Savoia, pe quaxi 60.000 scüddi d'òu, e quésta asiùn a scatêna i "mugugni" di zenexi, che diplumaticamènte i sciorte(r)àn a cunze(r)à e tratatîve, atendèndu 'n respònsu giü(r)idicu.

Quéstu u l'ande(r)à a scatenà a cuscì dìta "causa de Süccaellu", rizòlta daprimma a Prâga, intu 1593, cun fìtte tratatìve e pòi int' ina véa e propia guèra fra u 1625 e u 1631, scicumme che l'ànnu prìmma Utaviu du Carettu l'axêva decisu de vènde pàrte du feudu ai zenexi. I scuntri i se cunclüdden sulamènte intu 1631, ànnu du tratàu de Cherascu, ch'u sancisce a definitiva fìn du marchesàu, anéssu a a Repübbrica de Zena dùi ànni dòppu.

Da a fìn du marchesàu a l'anesciùn a l'Italia

U teritòiu cumünàle u l'éa stàu pòi cuinvòltu in vàri scuntri fra u 1746 e u 1747, asediàu dae trùppe austru piemuntexi: végne libe(r)àu da cuntingènti militàri còrsu-lìguri; pòi turna intu 1795, inta bataja de Löa.

Dau 1797 u paìse êntra a fà parte da Repübbrica Ligure e da lì vegne anéssu a l'Impéu Fransese sùtta Napuleùn Bunapàrte.

Cu-u cungressu de Vienna du 1814 e a restaurasiùn u vegne inglubàu inti dumini du Regnu de Sardegna, dau 1861 in quélli du Regnu de l'Italia, divegnüu doppu a Segunda Guèra Mundià a Repübbrica italiana.

Intu 1929 u pèrde a frasiùn de Cunscente, aù de Cixàn e pàrte de quella de Martinettu, spartìa fra i dui cumün. Fra u 1973 e u 2008 faxéva parte da "Cumunitài muntana Ingauna", pòi du "Puntente Savunese" fin au 2011, ànnu da sòa supresciùn.

In tu 2016 l'aministrasiùn l'ha tentàu de utegnì l'indipendènsa, andandu a restabilì l'antìgu marchesàu, scibén che a recesta furmàle a nu a l'è stâ acetâ né daa Repübbrica Italiana né da l'Uniùn Eurupéa.^[8]^[9]

Abitanti

Evulusiùn demugràfica

Abitanti censìi^[10]

Minuànse furèste

Dandu amèntu au ISTAT, ai 31 de dixembre du2 014, a Süccaellu i ghe sun 10 rexidenti furèsti.

Posti de interesse

U punte a schêna d'àze in sce u turènte Néva
Stàttua de brunzu a e pòrte du burgu rafigürànte Ilaria del Carretto
Vìsta generàle da géxa de San Bertumê, intu burgu
U castéllu ch'u suvràsta u paìse de Süccaellu

Architetüe religiuse

• Géxa de San Bertumê intu bùrgu de Süccaellu, custruìa a partì da u XIII seculu.

• Uatòiu de Santa Maria Nascente e de San Carlu, intu sentru stòicu.

• Capeletta de Sant'Antoniu, a l'ingressu du paìse rivàndu da Arbenga, l'è stà restaurà intu 2015.^[11]

Architetüe civìli

• Palàssu du marchese, se tröva intu burgu e a l'è l'antiga rexidensa du marchese: u cunserva diferenti cîcli de afreschi au sò intèrnu.

• Castéllu di Del Carretto, du XIII seculu, prubabilmènte sücescìvu a quellu de Castreveiu, l'è stà a rexidènsa ufisiale du marchese e puntu de avistamèntu pé e invaxùi da valâ du Néva.^[12]

• Pòrte medievàli du burgu, dìte du Muìn, du Piemunte (o Suprana, famùsa pé a tùre mediuevàle), du Pònte (ch'a dà in sciu turènte Neva, mediànte u carateristicu pònte a schêna d'àze, scimbulu du burgu), du Néva, Interiùre.

• Teâtru Sivicu "Quinzio Delfino", üna de strutüe ciü véie e méiu cunservàe du burgu, l'è stàu edificàu a partì dau XII seculu, inisialmènte cumme uatòiu, ancöi se ghe pònan truvà spetaculi, rapresentasiui, espusisiui e mustre.^[13]

• Ca' "du Muin" cunusciüa pé a carateristica faciâ du medievu.

Ecunumìa

L'ecunumìa a l'è legâ prinsipalmènte ae cultivasiùi de früta, u(r)ìve e urtàggi. Inti ürtimi ànni u s'è svilupàu u turismu, ascì grassie au fàttu che Süccaellu l'è ün di Burghi ciü bèlli d'Italia.

Cultüa

Dialettu Sücca(r)ellese

U mèximu argumentu in detaiu: Dialettu arbenganese.

A Süccaellu se parla in dialettu ligure de stàmpu arbenganese, faxènte parte du Ligure sentru-ucidéntàle.

Cüxina

Tradisiunàle du periudu de Pasqua a l'è a tùrta pasqualina, che inta versciùn lucàle a vö numma e gêe.

Feste e fëe

• Rievucasiùn stòica du matrimòniu de Ilaria du Carettu, a lüiu, a l'è üna de rapresentasiùi ciü apresàe de tütta a regiùn.

• Festa Patrunàle de San Bertumê, 24 d'austu, cun tàntu de prucesciùn di crìsti e a bànda che a 'cumpàgna u curtêu.

• Festa da Sücca, in nuvembre, cun mercatìn, zöghi medievali e u cuncursu pé a sücca ciü pesànte.^[14]

Aministrasiùn

Perîodo		Prìmmo çitadìn	Partîo	Càrega
1975	11 lüiu 1985	Bartolomeo Freccero	lista sivica	scìndicu
11 lüi 1985	1º zügnu 1990	Bartolomeo Freccero	lista sivica	scìndicu
1º zügnu 1990	24 arvì 1995	Bartolomeo Freccero	lista sivica	scìndicu
24 arvì 1995	14 zügnu 1999	Bartolomeo Freccero	lista sivica	scìndicu
14 zügnu 1999	14 zügnu 2004	Bartolomeo Freccero	lista sivica	scìndicu
14 zügnu 2004	13 dixembre 2004	Stefano Mai	Uniti per Zuccarello (lista sivica de sentru destra)	scìndicu
13 dixembre 2004	5 arvì 2005	Marco Di Giovanni		Cumisàiu staurdinàiu
20 arvì 2005	30 marsu 2010	Stefano Mai	Uniti per Zuccarello (lista sivica de sentru destra)	scìndicu
30 marsu 2010	1º zugnu 2015	Stefano Mai	Lega Nord	scìndicu
1º zugnu 2015	22 setèmbre 2020	Claudio Paliotto	Uniti per Zuccarello (lista sivica de sentru-destra)	scìndicu
22 setèmbre 2020	in càrega	Claudio Paliotto	Uniti per Zuccarello (lista sivica de sentru destra)	scìndicu

Vie de cumünicasiùn

A l'è culegâ cun Castreveiu e a sitài de Arbenga pé vìa da Stràdda Statàle 582 da Còlla de San Bernardu (SS 582).

Nòtte

Nòtte dialetâli

↑ A prununsia [sykka'ɹεllu] a se rife(r)ìsce aa parlâ arbenganese
↑ Prununsiàu [sy:ka'ɹε:] o [sykka'ɹε:], tantu in Èrli cumme in ti âtri paixi de l'âta valâ

Nòtte a u testu

↑ Dàttu Istat - Pupulasiùn rexidente ai 30 de zügnu du 2019.
↑ Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
↑ Lézze 26 agósto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di gràddi/giórno di Comùn pe Región e Provìnsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
↑ (LIJ, IT) Angelo Gastaldi, Nummi de sittè, paisi e lucalitè, in De tüttu in po', Arbenga, Edizioni del Delfino Moro, 1996, p. 119.
↑ (LIJ, IT) Giuseppe Colombo, Vocabolario Italiano-Ormeasco Ulmioscu-Italian, Cengio, Litografia Fracchia, 1986.
↑ (IT) U cumün de Sucarê, in sce comunezuccarello.it. URL consultòu o 18 màzzo 2021.
↑ (IT) Sucarê, un di burghi ciü belli d'Italia, in sce borghipiubelliditalia.it. URL consultòu o 18 màzzo 2021.
↑ (IT) Sücarê cumme Seburga, invìa a sò recesta a l'UE, in sce primocanale.it. URL consultòu o 18 màzzo 2021.
↑ (IT) Süca(r)ê, pröve de indipendènsa, in sce lastampa.it. URL consultòu o 18 màzzo 2021.
↑ Statìstiche I.Stat - ISTAT; URL consultàu u 30-12-2023.
↑ (IT) Restauru da Capeletta de S.Antoniu, in sce ivg.it. URL consultòu o 19 màzzo 2021.
↑ (IT) U castéllu de Sucarê e a figüa de Ilaria del Carretto, in sce liguriaheritage.it. URL consultòu o 19 màzzo 2021.
↑ (IT) U tiàtru de Sucarê, in sce insiemefacile.provincia.savona.it. URL consultòu o 19 màzzo 2021.
↑ (IT) Sucarê, a festa da a sücca, in sce youtube.com. URL consultòu o 19 màzzo 2021.

Atri prugètti

Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Süccaellu

Contròllo de outoritæ	VIAF (EN) 239229349 · GND (DE) 7548587-4 · WorldCat Identities (EN) 239229349

[4] A prununsia [sykka'ɹεllu] a se rife(r)ìsce aa parlâ arbenganese

[6] Prununsiàu [sy:ka'ɹε:] o [sykka'ɹε:], tantu in Èrli cumme in ti âtri paixi de l'âta valâ

[template_divisione_amministrativa-abitanti-1] Dàttu Istat - Pupulasiùn rexidente ai 30 de zügnu du 2019.

[divamm-sismica-2] Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.

[template_divisione_amministrativa-gradi_giorno-3] Lézze 26 agósto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di gràddi/giórno di Comùn pe Región e Provìnsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.

[5] (LIJ, IT) Angelo Gastaldi, Nummi de sittè, paisi e lucalitè, in De tüttu in po', Arbenga, Edizioni del Delfino Moro, 1996, p. 119.

[7] (LIJ, IT) Giuseppe Colombo, Vocabolario Italiano-Ormeasco Ulmioscu-Italian, Cengio, Litografia Fracchia, 1986.

[8] (IT) U cumün de Sucarê, in sce comunezuccarello.it. URL consultòu o 18 màzzo 2021.

[9] (IT) Sucarê, un di burghi ciü belli d'Italia, in sce borghipiubelliditalia.it. URL consultòu o 18 màzzo 2021.

[10] (IT) Sücarê cumme Seburga, invìa a sò recesta a l'UE, in sce primocanale.it. URL consultòu o 18 màzzo 2021.

[11] (IT) Süca(r)ê, pröve de indipendènsa, in sce lastampa.it. URL consultòu o 18 màzzo 2021.

[12] Statìstiche I.Stat - ISTAT; URL consultàu u 30-12-2023.

[13] (IT) Restauru da Capeletta de S.Antoniu, in sce ivg.it. URL consultòu o 19 màzzo 2021.

[14] (IT) U castéllu de Sucarê e a figüa de Ilaria del Carretto, in sce liguriaheritage.it. URL consultòu o 19 màzzo 2021.

[15] (IT) U tiàtru de Sucarê, in sce insiemefacile.provincia.savona.it. URL consultòu o 19 màzzo 2021.

[16] (IT) Sucarê, a festa da a sücca, in sce youtube.com. URL consultòu o 19 màzzo 2021.

[n. 1]

[4]

[n. 2]

[5]

[1]

[2]

[3]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]