Mônte Galé
GR
|
Sa pagina l'è šcricia en garescén |
U Galé (in arbenganeze munte Galé, in italian monte Galero) l'è ina muntagna de Orpe da Ligüria cun in'atössa ed 1708 m.
| Mônte Galé | |
|---|---|
 U Galé | |
| Stâto |  Itàlia
|
| Región |  Liguria  Piemonte
|
| Provìnsa |  Sann-a Cuneo
|
| Comùn |  Nején Garesce
|
| Altéssa | 1 708 m s.l.m. |
| Prominénsa | 395 m |
| Izoaménto | 5,97 km |
| Cadénn-a | Òrpe |
| Cordinæ | 44°09′21.96″N 8°00′55.44″E |
| Màppa de localizaçión | |
  Mônte Galé | |
| Dæti SOIUSA | |
| Grànde Pàrte | Orpe ed l'ovešt |
| Grànde setô | Opre Sud-ovešt |
| Seçión | Orpe da Ligüria |
| Sotoseçión | Pre-orpe da Ligüria |
| Supergrùppo | Chenn-a Setepan-Carmu-Armötta |
| Grùppo | Grupu Galé-Armötta |
| Sotogrùppo | Galé-Armötta |
| Còdice | I/A-1.I-A.3.a |
U fa porte, cun u mônte Dubasso, l'Armötta e a muntagna da Guordia, du masicciu Armötta - Galé, ai cunfén tra e valade du Neva, ed l'Aroscia e ed Tane.
Urigine du nóme
modìficaU nóme Galé l'a in' urigine nen cioira. Ins' ii docümenti ciü' antichi l'è suvente ripurtau cume "monte Gallé", nóme ch'u s' vughe ascí inte cartén-ne ed l'800.
In' otra puscibile špiegasiôn du nóme Galé a vegne daa paróla "gal", forsci dau dialöttu brigašcu o dau piemunteize, lande u vö' dí tantu "galu" cume "faján", ujè ch'u šmia au primu e ch' u vive insima a sa muntagna e in generò in diversci pošti de Orpe da Ligüria. L'è a zóna ciü' a süd-ešt int' l' orcu de Orpe italian-ne land'i vivi i fajàn, fatu impurtante, datu che a špecie l'è in resciduu ed l' Era glaciò.[1]
Geugrafia
modìfica
U Galé l'è in masicciu izulau, ch'u fa pòrte da caden-na de Orpe. A so pôncia l'è in pôntu ed cunfén tra a pruvéncia ed Savôn-na e cula ed Cuni. A pòrte du versante ed nord-ešt da muntagna, anche se cume aminištrasiôn l'è inta pruvéncia ed Cuni, a fa pòrte du bacén du Neva, ch'u s' giônta a l'Aróscia a Arbenga e inseme i fan u Centa, ch'u va a finí intu mò da Ligüria.
A muntagna l'ha duu pônce, separoi da ina cônca cun póca prufunditoi (1686 m.) : a ciü' ota l'è cula a ešt, ch'a riva a 1708 m., pôntu ciü' otu da pruvéncia ed Savôn-na. A punente u i è u Galerótu, a zgônda pôncia, pócu ciü' basa, 1703 m. Daa muntagna u s'deštaca ina cuštera ch'a fa da špartiacque tra e valade du Neva e du Pennavaire.
U mônte "Alpe" (1056 m.), tra i cumüni ed Caštegiancu e Erli, u fa pòrte ed sa cuštera. A diramasiôn a finisce inta basa valada, land'i s' giônti i dui rian.[2]
Štoria
modìficaU Galé e a zóna daturnu i sôn štoi interesoi da cheiche uperasiôn ed Napuleôn inta campagna d'Italia. Infati ins'aa muntagna i s'sôn fermoi i surdoi franseiji, mentre ins'uu Šciovu e ins'aa Cianea, ch' i sôn da l'òtra porte da Cóla ed San Bernordu, u i era i Auštriaci e i Piemunteiji.
Geulugia
modìficaA muntagna l'ha ina cumpujisciôn facia per lu ciü' ed róche carbunatiche, cun ina furma ciütóštu riônda, in fatu ch'u permötte ascí ina pendensa menu fórte du prufí da muntagna. A muntagna peró l'ha ascí de róche ch'i vegni föra a šcupi (cun l'ištesa urigine de otre) ch'i s' ciami "brecce" e i sôn ote fén-na a 25 - 30 m. Selí i s' pöri vughe ins'uu versante a ovešt, invece a ešt u i è di grüpi ed róche menu oti, clasificoi cume quarsiti.
Vegetasiôn
modìficaI bóšchi daturnu a Galé i cuati ina zona mutu ben grosa, ch'a pòrte dai pé da muntagna fén-na ins'aa pôncia, per lu ciü' ins'ii versanti ešt e nord.
I oci fianchi i sôn ciü' dešcuatoi, cuatoi a partí dai 1000 - 1200 m da l'erba, cun sulu cheich rucasôn. Andandu in zü' e trövma diverse špecie ed rue, int'e porte ciü' ešpóšte au su, invece in cule ciü' ümide u i è ciütóštu de verne e di frasci.
L'ürtimu tipu u s'tröva za' sute ai 800 m, lande i còrpi i rivi fen-na a in mascimu ed 1000 m.[3]
Prutesiôn ed l'ambiente
modìficaU masicciu du Galé l'è inseríu int'in Situ d'Interese Cumünitoriu (SIC) per giütò a prutesiôn de špecie a rišchiu.[3]
Cume rivò ins'aa pôncia
modìfica
Ins'aa pôncia da muntagna, ch'l'è inta rete di senté ed l'Ota Via di Monti da Ligüria, u s'pö' rivò daa Cóla ed San Bartulumé d'Urmea (ch'l'è cumpreiza inta decima tapa du percursu), seguendu e indicasiui ch'i pórti versu u Dubasu (sensa muntò ins'aa pôncia) e a Cóla du Priôn. U s'cuntinua versu a muntagna de Funtanötte (1561 m) e u s'riva au versante meridiunò du Galé.[4]
In òtra puscibilitoi l'è cula ed rivò aa pôncia daa Cóla ed San Bernordu, partendu daa štrò nen ašfaltò sute aa pòra eólica inta diresiôn sud-sud-ovest, versu Garesce, pasandu per ina pòrte ch'l'è ascí pòrte ed l'Ota Via.[5][6]
Pöi u s'riva au Buchén de Meravíe (1180 m) e de d'lí u s'segue e indicasiui per u Pasu de Caranche (1395 m). Int'l'ürtima pòrte u s'pasa lôngu a dursò du mônte Fuetto (1534 m); dópu avei pasau ina pcióta sela, u s'cuntinua ins'uu senté in salita, driciu in mira aa pôncia.[7]
Nòte
modìfica- ↑ (IT) Biudiverscità SIC Mônte Galé, in sce cartografiarl.regione.liguria.it. URL consultòu o 22 seténbre 2022.
- ↑ (IT) 7. Le Valli di Albenga, in Liguria (ed.1-6), Touring Club Italiano, p. 441. URL consultòu o 30 agòsto 2022.
- ↑ 3,0 3,1 (IT) Pruvéincia ed Savônn-a, Situ d'Interese Cumünitoriu ed Mônte Galé, in sce provincia.savona.it. URL consultòu o 30 agòsto 2022.
- ↑ (IT) AA.VV., 1. Ormea-Colle San Bartolomeo-Monte Galero-Colle San Bernardo-Garessio, in Alta Via dei Monti Liguri, Galata Edizioni, 2016, pp. 91-93, ISBN 88-953-6943-2.
- ↑ (IT) Trekking, Ota Via de Muntagne da Ligüria, in sce altaviainfoh24.com. URL consultòu o 22 seténbre 2022.
- ↑ (IT) Percursu San Benordu-Galé, cumüne ed Garesce, in sce comune.garessio.cn.it. URL consultòu o 22 seténbre 2022.
- ↑ (IT) Cuneo Trekking: Traversò du Mônte Galé, in sce cuneotrekking.com. URL consultòu o 30 agòsto 2022.
Otri prugeti
modìfica
Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Mônte Galé
