Dialétto arascìn

L'Arascìn (Arascìn) o l'é 'n dialétto da léngoa lìgure parlòu prinçipalménte a Aràsce e inte sò fraçioîn, apartenénte a-o coscì dîto grùppo do lìgure céntro-òcidentâle.

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Dialétto arascìn Arascìn
Parlòu in	Itàlia
Regioîn	Liguria ( Sann-a)
Parlànti
Totâle	~2.500
Clasificaçión
Filogénezi	Léngoe indoeoropêe  Itàliche   Romànze    Romànze òcidentâli     Gàllo-Itàliche      Lìgure       Lìgure céntro-òcidentâle        Arascìn
Estræto in léngoa
Diciaraçión universâle di dirìtti umâni, art. 1 Tütti i ommi nascian in libertai e i sun pareggi in dignitai e diritti. I sun dutai de raxiùn e de cusciensa e i an da fò l'ün cun l'autru in cina fraternitai
Difuxón do dialétto arascìn. In bleu ciù ciæo e zöne che prezéntan de caraterìstiche derivæ da quésto parlâ.

Descriçión e stöia

In cartéllo stradâle in arascìn

O dialétto arascìn o l'é unn-a de variêtæ da léngoa lìgure parlæ inta Rivêa de Ponénte, ch'a s'é svilupâ in mòddo relativaménte indipendénte da quélli parlæ inti comùn d'in gîo aprêuvo a l'izolaménto e a l'outonomîa do pàize de Aràsce, sêde, a partî da-o 1540, de 'n poistæ da Repùbrica de Zêna ascì.

In particolâ, l'Arascìn o l'é parlòu sorviatùtto inte tùtto o teritöio do comùn d'Aràsce, inclûzo dónca e sò fraçioìn de Cosu, Môiu e Surva. Rispètto a-i parlæ vixìn, l'arascìn o l'é asæ scìmile a-o dialétto de Leighéuia, scibén che gh'é quàrche diferénsa picìnn-a, e, pe de ciù, o l'à infloensòu i dialétti di pàixi da valàdda do torénte Lerón ascì, de stànpo arbenganéize ma con çèrte caraterìstiche da lê derivæ. In scî confìn da sò difuxón, vèrso nórd o l'é sostitoîo da l'arbenganéize, inta sò variànte çitadìnn-a, a sùd da-o za minsonòu parlâ de Leighéuia e vèrso ponénte, inta valàdda da scciumæa Merula, da l'andoréize.

Grafîa

Cómme pe tànte âtre variànte da léngoa lìgure, pe l'arascìn a no l'exìste 'na grafîa tradiçionâle inta quæ trascrîve o dialétto scibén che in ténpi ciù recénti, co-a raxón de fisâ o parlâ de mòddo da conservâ 'na testimoniànsa scrîta, gh'é stæto di tentatîvi in tâ sénso.

Se peu dónca aregordâ a grafîa dêuviâ inti doî diçionâi de l'arascìn publicæ scìnn-a-a giornâ d'ancheu, dêuviâ inte vàrie arecugéite de poêxîe e conponiménti scrîti in arascìn ascì.

Létie	Soîn IPA/AFI	Nòtte
A	a
B	b
C	k/ʧ
Ç	s	prìmma de "i" ò "e", o l'é indiferénte con scrîve "s"
D	d
E (É/È/Ê)	e/ɛ/eː	e serâ/ e avèrta/ e lónga
F	f
G	g/dʒ
H		mùtta
I	i
L	l
M	m/ŋ	davànti a "b" ò "p" o se peu scrîve ségge "m" che "n"
N	ɱ/n/ŋ
O	o/ɔ	"o" serâ/"o" avèrta
Ò	ã	són "a" velarizâ
Ö	ø	són do françéize "eu"
P	p
Q	ku
R	r
R	ɽ
S	s/z
SC-C	ʃ+t͡ʃ	són da pòula "scciùmma"
T	t
U	u
Ü	y	a peu êse scrîta "i" ascì, üna⇔ina; cügnau⇔chignau
V	v/ʋ
X	ʒ	són do françéize "jardin"
Z	d͡z	"z" sonöra, són de l'italiàn "rozzo"

Testimoniànse scrîte

«[...] poveru de parolle cumme nui 'stu mé dialettu, messu in te 'n recantu e tirau föra sulu in te uccaxui dund'u se porla pocu pé dì tantu...»

(Antonio Boscione, U mé dialettu)

• Mario Richero, Au tèmpu di mèi veggi, Aràsce, A. Carbone, 1958.
• Mario Richero, Leccarìe e mangiài Arascìn, Aràsce, Associazione Vecchia Alassio, 198?.
• Tommaso Schivo, A pasciun e a morte du segnu cumme i l'averean cuntô i nosci veggi, Aràsce, Associazione Vecchia Alassio, 1982.
• Lino Piombo, 'na sgursa de passau, Aràsce, Associazione Vecchia Alassio, 1984.
• Dante Schivo, Gianni Croce, Spassigandu fra Storia e Legênda, Arbénga, Tipografia F.lli Stalla, 1994.
• Antonio Boscione, Una finestra sul cuore, Aràsce, Assessorato alla Cultura del Comune di Alassio, 2010.
  • Antonio Boscione, Morsciure stracuvai, Aràsce, Associazione Vecchia Alassio, 1982.
  • Antonio Boscione, Papei da turta, Arbénga, ed. in pròpio, Tipolitografia F.lli Stalla, 1984.
  • Antonio Boscione, Messe dite, ?.
  • Antonio Boscione, Frammenti, ?.
  • Antonio Boscione, Ma e restu chì, ?.
• Gianni Croce, U teatru pupulare e dialettale de Gianni Cruxe: raccolta completa delle opere di Gianni Croce in dialetto alassino tra il 1982 e il 2017, Aràsce, Associazione Vecchia Alassio, 2018.

Bibliografîa

• (LIJ, IT) Giulia Petracco Sicardi, Fiorenzo Toso e Patrizia Cavallaro, Vocabolario delle parlate liguri, Zêna, Consulta Ligure, 1985-1992.
• (LIJ, IT) Santino Bruno Pezzuolo, Dizionario alassino, Arbénga, Ed. F.lli Stalla, 1989.
• (LIJ, IT) Nuovo Dizionario alassino, Aràsce, Associazione Vecchia Alassio, 2001.
• (LIJ, IT) Andrea Gallea e Gianni Fangarezzi (a cûa de), Alassio in versi, Aràsce, Lions Club Alassio, Zùgno 2004.

Colegaménti estèrni

• (LIJ, IT) Scîto turìstico de Aràsce in arascìn, in sce comunealassio.it. URL consultòu o 5 òtôbre 2021.
• Santino Bruno Pezzuolo, A-a me Arasce, in sce pessoalassio.altervista.org.