Vìn da Ligùria

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ

A glòria di Vìn da Lìguria a l'é dovûa a-a particolâ orografîa do teritöio de quésta región, formâ da stréite valàdde, ràpide colìnn-e e montàgne afaciæ in sciô Mâ Lìgure, caraterìstiche che réndan asæ dificoltôza a coltivaçión de vìgne e d'ògni âtra piantagión, tànto da fâ definî a viticoltûa lìgure cómme "eròica".

«Da qui i vigneti illuminati dall'occhio benefico del sole e dilettissimi a Bacco si affacciano su Monte Rosso e sui gioghi di Corniglia, ovunque celebrati per il dolce vino»

(Françésco Petrarca, Africa)

O mâ e o paizàggio àn de lóngo ezercitòu 'na fòrte infloénsa in scî vìn e a viticoltûa da Liguria. Defæti i vignêti lìguri, espòsti a-a brîxa marìnn-a e coltivæ in sce de ràpide còste di mónti che chinan vèrso o mâ, prodûan di vìn co-îna "salinitæ" tùtta particolâ e personâ ch'a l'é difìçile d'atrovâ in âtri vìn.

A produçión di vìn in Ligùria a prezopónn-e dónca 'na grànde pasción e tànto spìrito de sacrifìçio, ch'o l'é però bén bén ripagòu da di vìn da-a qualitæ milîa.

Stöia

Giâre române pe-o traspòrto do vìn into coscì dîto "relìtto A", scitoòu apénn-a fêua Arbénga.

E prìmme testimoniànse da coltivaçión da vìgna in Ligùria remontan a l'etæ di români, dæto che l'agrûa do teritöio ne avéiva inpedîo 'n svilùppo inte l'époche ciù antîghe. I vìn lìguri són mensonæ za da Plinio o Vêgio, scibén che e prìmme coltivaçioìn són stæte squæxi de segûo 'na coltûa inportâ da-i Etrùschi, dæto che són riconducìbili a lô e testimoniànse ciù antîghe ritrovæ inta Rivêa de Levànte, inta zöna da Spézza e de Çìnque Tære.

Into perîodo medievâle, l'afermaçión comerciâle de Zêna e da sò Repùbrica, àn dæto 'n fòrte inpùlso a-a viticoltûa e a-a produçión do vìn ascì, sorviatùtto gràçie a-i contàtti con âtri pòpoli e coltûe che l'àn permìsso 'n inrichîse da región sótt'a-o pónto de vìsta da anpelografìco. Richéssa coscì abondànte ch'a l'êa za famôza a qualitæ de ûghe da Rivêa a-i ténpi do Petrarca o quæ, dedicando 'na löde a-i vìn de Çìnque Tære, o scrivéiva de cómme quésti foîsan superiôri a quélli da lezendâia Meroe. Són do 1500 i prìmmi riferiménti a di vitìgni specìfici, in particolâ a l'ûga gianchétta (Albarola). De l'inìçio de l'Eutoçénto són i prìmmi repertöi de variêtæ de ûga e di vìn prodûti in Ligùria, tra i quæ són mensonæ ségge o Vermentìn che a Gianchétta, e into sécolo dòppo se ariviâ adreitûa a ciù ò mêno 600 vitìgni. Ànche a-a giornâ d'ancheu e condiçioìn anbientâli e do teritöio no consentan de coltivaçioìn estéize in sce di gréndi terén, motîvo pe-o quæ a realtæ vitivinìcola da Ligùria a l'é costitoîa pi-â ciù pàrte da cantìnn-e de picìnn-e dimenscioìn e con de produçioìn in génere limitæ^[1].

Vitìgni

L'entrotæra lìgure o l'é formòu pi-â ciù pàrte da de zöne pìn de mónti e dónca a produçión vitivinìcola da Ligùria a l'é concentrâ sorviatùtto lóngo a fàscia costêa e sôlo in pàrte, dónde o foîse poscìbile, inte àree intèrne da región. E variêtæ de vitìgni ciù difûze són quélle a grànn-a giànca, in particolâ inte l'àrea centrâle e òrientâle, con quélle a grànn-a néigra che són concentræ inta pàrte òcidentâle da región.

Vitìgni a grànn-a giànca

In rappo de Vermentìn

Vermentìn: o l'é 'n vitìgno coltivòu in tùtte e zöne vinìcole lìguri, óltre che in Sardégna e Toscànn-a. O vermentìn lìgure, ch'o l'intra a fâ pàrte de tùtte e DOC da región in vàrie perçentoâle, a prodûxe vìn fréschi, acìdoli, caraterizæ da 'n aröma minerâle (mascimaménte into Ponénte) e floreâle ò frutòu (into Levante).
Pigòu: vitìgno do pòsto, e in particolâ clone do Vermentìn, o l'é coltivòu inta Rivêa de Ponénte. O da di vìn fréschi, da-a bónn-a strutûa e co-în aröma piacevolménte minerâle e de èrbe aromàtiche.
Gianchétta zenéize: âtro vitìgno locâle coltivòu into tære zenéixi e into Górfo do Tigùlio, o carateriza i vìn giànchi da valàdda do Ponçéivia, fréschi, acìdoli, frutæ e pöco corpôxi.
Bòsco: coltivòu into Levànte, o l'ìntra inte DOC Çìnque Tære e Çìnque Tære Sciachetrà.
Gianchétta: coltivâ ànche lê inta Rivêa de Levànte, a peu êse dêuviâ cómme ûga mésccia co-o Bòsco inte dôe DOC sórvia mensonæ.
Lumasìnn-a: coltivâ inte tære zenéixi e in quélle de Sànn-a
Moscâto: vitìgno coltivòu into nel Górfo do Tigùlio, o fâ pàrte da DOC Górfo do Tigùlio Moscâto.
Rollo: vitìgno coltivòu inte tære de Zêna.
Scimiscià: râro e antîgo vitìgno coltivòu inte l'IGT de Colìnn-e de Zêna.

Vitìgni a grànn-a néigra

In rappo de Sangiovéize

Roséize: coltivòu a Dosàiga e inta Rivêa de Ponénte, o vìn da lê prodûto o l'é 'n rósso da-o còrpo intermédio e con di arömi de frûta e de spéçie.
Ormeàsco: o l'é 'n clone do Dôçétto piemontéize, coltivòu inta mæxima zöna do Roséize.
Granàccia: coltivâ prinçipalménte inte l'àrea de Cugén, inte tære de Sànn-a, o l'é 'n clone de l'Alicànte e da Grenache Noir e, in ciù, do Cannonau sàrdo. O fa pàrte de l'IGT Colìnn-e Savonéixi.
Çêxìn: vitìgno dêuviòu inta DOC Górfo do Tigùlio Çêxìn.
Sangiovéize: o l'é tra i vitìgni ciù inportànti a livéllo naçionâle.
Barbêa: o l'é 'n vitìgno d'òrìgine piemontéize.
Vermentìn a grànn-a róssa
Pollera néigra: vitìgno de ræo coltivòu tra Ligùria òrientâle e Lunigiànn-a.

Lìsta di vìn lìguri

Vìn a Denominaçión de Òrìgine Controlâ e Garantîa

Inta Ligùria a no gh'é di vìn co-o màrco DOCG.

Vìn a Denominaçión de Òrìgine Controlâ

Çìnque Tære (Giànco) prodûto inta provìnsa da Spézza, o peu avéi con l'eventoâle indicaçión da sotozöna.
- Còsta de Sera (Giànco)
- Còsta de Campu (Giànco)
- Còsta de Posa (Giànco)
Çìnque Tære Sciachetrà (Giànco inte tipologîe normâle e Risèrva) prodûto inta provìnsa da Spézza.
Còlli de Lûni (Giànco; Rósso inte tipologîe normâle e Risèrva); con l'indicaçión do vitìgno: Vermentìn (Giànco); DOC interregionâle prodûta inte provìnsa da Spézza e de Màssa-Caræa, in Toscànn-a
Colìnn-e de Lévanto (Giànco; Rósso inte tipologîe normâle e Noêlo) prodûto inta provìnsa da Spézza.
Górfo do Tigùlio (Giànco inte tipologîe normâle, Spumànte, co-o pesîgo e Pasîo; Rozòu inte tipologîe normâle e co-o pesîgo; Rósso inte tipologîe normâle, co-o pesîgo e Noêlo); con l'indicaçión do vitìgno: Gianchétta zenéize (Giànco); Moscato (Giànco inte tipologîe normâle e Pasîo); Vermentìn (Giànco); Çêxìn (Rósso); prodûto inta provìnsa de Zêna.
Rivêa Lìgure de Ponénte (Giànco; Rósso); con l'indicaçión do vitìgno: Pigòu (Giànco), Roséize (Rósso), Vermentìn (Giànco); sôlo a-i vìn con l'indicaçión do vitìgno a peu êse azónta l'eventoâle indicaçión de sotodenominaçioìn giögràfiche.
Roséize de Dosàiga o Dosàiga
- Roséize de Dosàiga superiôre
Valàdda Ponçéivia (Giànco inte tipologîe normâle, Spumànte, co-o pesîgo e Pasîo; Rozòu inte tipologîe normâle e co-o pesîgo; Rósso inte tipologîe normâle, co-o pesîgo e Noêlo); con l'indicaçión do vitìgno: Gianchétta zenéize (Giànco inte tipologîe normâle e co-o pesîgo); Vermentìn (Giànco inte tipologîe normâle e co-o pesîgo); prodûto inta provìnsa de Zêna, o peu avéi con l'eventoâle indicaçión da sotozöna.
- Valàdda Ponçéivia Cônâ o Giànco de Cônâ (Giànco) prodûto into comùn de Zêna
Pornàsce o Ormeàsco de Pornàsce

Vìn a Indicaçión Giögràfica Tìpica

Inta región Ligùria a gh'é quàttro àree IGT^[2].

Colìnn-e de Zêna (Giànco inte tipologîe normâle e co-o pesîgo; Rozòu inte tipologîe normâle e co-o pesîgo; Rósso inte tipologîe normâle e co-o pesîgo) prodûto inta provìnsa de Zêna^[3].
Colìnn-e de Sànn-a (Giànco inte tipologîe normâle, co-o pesîgo e Pasîo; Rozòu; Rósso inte tipologîe normâle e Noêlo) prodûto inta provìnsa de Sànn-a^[4].
Teràsse de l'Inperiéize (Giànco inte tipologîe normâle, co-o pesîgo e Pasîo; Rozòu; Rósso inte tipologîe normâle, co-o pesîgo Noêlo e Pasîo) prodûto inta provìnsa de Inpéria^[5].
Ligùria de Levànte, scìnn-a-o 2011 dîto Górfo di Poêti ò Górfo di Poêti A Spézza^[6] (Giànco inte tipologîe normâle e co-o pesîgo; Rozòu; Rósso inte tipologîe normâle, co-o pesîgo e Noêlo; Pasîo) prodûto inta provìnsa da Spézza^[7].

Produçión

Dæti

A produçión de vìn in Ligùria a l'amonta a^[2]:

Produçión totâle: 46.000 èttolîtri, di quæ o 79% són vìn DOP e o 9,2% IGT
Superfìcce a vìgna totâle: 1.535 ha
Vitigni pe grànn-a: Vitìgni a grànn-a giànca: 970 ha (65%), Vitìgni a grànn-a néigra: 540 ha (35%)
Vitigni ciù coltivæ: Vermentìn 350 ha (23%), Pigòu 20 ha (13%), Roséize 150 ha (10%), Gianchétta 80 ha (5%)

Zöne produtîve

Ina vìgna a Finâ.

Partindo da èst, e dónca da-a Rivêa de Levànte, a prìmma zöna vinìcola ch'a se peu incontrâ a l'é quélla di Còlli de Lûni, àrea ch'a s'esténde scìnn-a-a provìnsa de Màssa-Caræa, in Toscànn-a. L'ûga a grànn-a giànca ciù comùn chi a l'é o Vermentìn, dêuviòu ségge in puréssa che pi-â produçión do Còlli de Lûni Giànco, a-o quæ s'azónze o Trebiàno Toscàn e âtre ûghe a grànn-a giànca. O Còlli de Lûni Rósso o l'é pe cóntra prodûto con Sangiovéize, Canaiolo Néigro, Çêxìn, Pollera Néigra e Cabernet Sauvignon.

A gh'é pöi a zöna de Çìnque Tære, dónde o paizàggio o l'é tra i ciù sugestîvi che se pêuan òservâ, co-i vignêti aciantæ inte ràpide còste di mónti in scê quæ són stæte realizæ de fàsce che chinan vèrso o mâ. I vìn de Çìnque Tære són prodûti co-e ûghe di vitìgni Bòsco, Gianchétta e Vermentìn, da-i quæ se òtegnan di vìn giànchi sécchi e o râro pasîo Sciachetrà, prodûto con de ûghe surmatûre lasciæ apasî in di locâli dæti de l'âia.

Ciù a ponénte, e àree DOC da Valàdda do Ponçéivia e do Tigùlio se distìngoan pe-i vìn prodûti con l'ûga Gianchétta zenéize, nómme locâle do vitìgno de l'Albarola.

A Rivêa de Ponénte a l'é caraterizâ da-a produçión de vìn róssi, co-e ûghe di vitìgni Roséize, Ormeàsco (Dôçétto) e Çêxìn. O Roséize in particolâ o l'é o protagonìsta asolûto di vìn da DOC Dosàiga. Co-o Roséize se fan di vìn róssi frutæ e tanìn pöco agrescîvo, caraterizæ da 'na coloraçión ténoe e smorsâ, scìmile a quélla di vìn da Nebieu. L'Ormeàsco o l'é pe cóntra o protagonìsta da DOC de Pornàsce. Co-a mæxima ûga se fâ l'Ormeàsco Sciac-trà ascì, 'n vìn rozòu da no confónde co-o Sciachetrà de Çìnque Tære. O Vermentìn e o Pigòu són di vitìgni geneticaménte scìmili tra lô e caraterizan i vìn giànchi inta DOC Rivêa de Ponénte, in particolâ inte zöne conpréize tra e çitæ de Sànn-a e de Inpéria^[1].

Nòtte

↑ ^1,0 ^1,1 (IT) Liguria, in sce quattrocalici.it. URL consultòu o 1º lùggio 2021.
↑ ^2,0 ^2,1 (IT, ZH, EN, FR, DE, RU, ES) Assovini - Liguria, in sce assovini.it. URL consultòu o 30 zùgno 2021.
↑ (IT, ZH, EN, FR, DE, RU, ES) Colline del Genovesato IGT, in sce assovini.it. URL consultòu o 30 zùgno 2021.
↑ (IT, ZH, EN, FR, DE, RU, ES) Colline Savonesi IGT, in sce assovini.it. URL consultòu o 30 zùgno 2021.
↑ (IT, ZH, EN, FR, DE, RU, ES) Terrazze dell'Imperiese IGT, in sce assovini.it. URL consultòu o 30 zùgno 2021.
↑ (IT) Golfo dei Poeti La Spezia o Golfo dei Poeti IGT, in sce quattrocalici.it. URL consultòu o 1º lùggio 2021.
↑ (IT, ZH, EN, FR, DE, RU, ES) Liguria di Levante IGT, in sce assovini.it. URL consultòu o 30 zùgno 2021.

Galerîa d'inmàgine

Ina botìggia de Çìnque Tære DOC
Ina botìggia de Còlli de Lûni DOC (giànco)
Ina botìggia de Colìnn-e de Lévanto DOC (giànco)
Ina botìggia de Roséize de Dosàiga DOC

Bibliografîa

(IT) Gabriella Airaldi, Vini della Liguria nel secolo XV, in Atti dell’Accademia Ligure di Scienze e Lettere, XXX, 1973, pp. 410-412.
(IT) Giannetto Beniscelli, La Liguria del buon vino, Bològna, SIAG, 1975.
(IT) Laura Balletto, Il vino a Ventimiglia alla metà del Duecento, in Studi in onore di F. Melis, vol. 1, Giannini, 1978, pp. 445-458.
(IT) Piero Raimondi, Vini di Liguria, Zêna, SAGEP, 1982, ISBN 88-70-58041-5.
(IT) E. Basso, I Genovesi e il commercio del vino nel tardo Medioevo, in La vite e il vino. Storia e diritto (secoli XI-XIX), vol. 1, Rómma, Carocci, 2000, pp. 439-452, ISBN 88-43-01501-X.
(IT) Carlo Moggia, «Facere vindemmiam et torculare». Vino e viticoltura nella Liguria centro orientale: il Duecento, in Rivista di Storia dell'Agricoltura, a. XLIX, n. 1, zùgno 2009.
(IT) Associazione Italiana Sommeliers, Liguria - Vini di mare di terra, in L’Atlante dei vini del Piemonte, Valle d’Aosta e Liguria, Torìn, Edizioni del Capricorno, 2011, ISBN 978-88-7707-142-2.
(IT) Carlo Ravanello, Vini e storie di Liguria - I vitigni liguri, in L’Atlante dei vini del Piemonte, Valle d’Aosta e Liguria, Zêna, SAGEP, 2014, ISBN 88-63-73275-2.

Vôxe corelæ

Âtri progètti

Wikimedia Commons a contêgne di files in sce vìn da Ligùria

[:1-1] 1,0 ^1,1 (IT) Liguria, in sce quattrocalici.it. URL consultòu o 1º lùggio 2021.

[:0-2] 2,0 ^2,1 (IT, ZH, EN, FR, DE, RU, ES) Assovini - Liguria, in sce assovini.it. URL consultòu o 30 zùgno 2021.

[3] (IT, ZH, EN, FR, DE, RU, ES) Colline del Genovesato IGT, in sce assovini.it. URL consultòu o 30 zùgno 2021.

[4] (IT, ZH, EN, FR, DE, RU, ES) Colline Savonesi IGT, in sce assovini.it. URL consultòu o 30 zùgno 2021.

[5] (IT, ZH, EN, FR, DE, RU, ES) Terrazze dell'Imperiese IGT, in sce assovini.it. URL consultòu o 30 zùgno 2021.

[6] (IT) Golfo dei Poeti La Spezia o Golfo dei Poeti IGT, in sce quattrocalici.it. URL consultòu o 1º lùggio 2021.

[7] (IT, ZH, EN, FR, DE, RU, ES) Liguria di Levante IGT, in sce assovini.it. URL consultòu o 30 zùgno 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]