Repubbrica Ceca
ZE
|
Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ |
A Repùbrica Cêca (Česká republika in cêco, prononçiòu [ˈtʃɛskaː ˈrɛpublɪka]) a l'é 'n pàize de l'Eoröpa centrâle sénsa sbòcco in sciô mâ.
Giögrafîa
modìficaA Repùbrica Cêca a confìnn-a con l'Òustria a sùd, co-a Polonîa a nòrd-èst, co-a Slovàchia a sùd-èst e co-a Germanîa a ponénte[1]. O teritöio da naçión, pi-â ciù pàrte òcupòu da colìnn-e, o l'à 'n'àrea de 78.871 km2. O clìmma o l'é sorviatùtto de tîpo continentâle-tenpiòu e òceànico.
A capitâle da Repùbrica Cêca, e çitæ ciù grànde da naçión ascì, a l'é Prâga; inte l'òrdine e âtre çitæ ciù grénde són Brno, Ostrava, Plzeň e Liberec.
Stöia
modìficaDepoî a creaçión do Ducâto de Boêmia, cómme pàrte do Régno de Moràvia, vèrso a fìn do sécolo IX, a Boêmia a l'é stæta riconosciûa inte l'ànno 1002 cómme Stâto Inperiâle into Sâcro Inpêro Romàn, diventàndo 'n régno into 1198[2][3]. Co-a batàggia de Mohács do 1526, l'intrêga Corónn-a de Boêmia a l'é stæta progresivaménte integrâ inta monarchîa asbùrgica. A rivòlta boêma di protestànti a l'à caxonòu o sccéuppo da Goæra di Trént'Ànni, co-a quæ, depoî a batàggia da Montàgna Giànca, i Asbùrgo àn consolidòu o pròpio domìnio in sciâ región. Co-a disoluçión do Sâcro Inpêro Romàn inte l'ànno 1806 e tære da Corónn-a de Boêmia són stæte do tùtto unîe a l'inpêro oustrìaco.
Into sécolo XIX l'àrea a l'à avûo 'na fórte industrializaçión e, inte l'ànno 1918, a l'é diventâ pàrte da Prìmma Repùbrica Cecoslovàcca aprêuvo a-a chéita de l'inpêro oustro-ungarìco depoî a Prìmma Goæra Mondiâle[4], co-a Cecoslovàchia ch'a l'é stæta l'ùnica naçión de l'Eoröpa centrâle e de l'èst a restâ 'na democraçîa into perîodo tra e dôe goære[5]. Co-a Conferénsa de Mónego do 1938, a Germanîa nazìsta a l'à incomensòu a pigiâ scistematicaménte o contròllo de tære di cêchi ma, a ògni mòddo, inte l'ànno 1945 a Cecoslovàcchia a l'é stæta ricostitoîa e, aprêuvo a-o córpo de stâto do 1948 a l'é pasâ sótt'a 'n regìmme comunìsta, diventàndo pàrte do blòcco òrientâle, sótt'a-a direçión de l'Unión Soviética. I tentatîvi de creâ 'n govèrno ciù democràtico in Cecoslovàchia àn portòu a-a coscì dîta Primavéia de Prâga, sciacâ da-e trùppe do Pàtto de Varsàvia con l'invaxón do pàize inte l'agósto do 1968. Into novénbre do 1989, a coscì dîta rivoluçión de velûo a l'à portòu pacificaménte a-a fìn do regìmme comunìsta in Cecoslovàchia e, a-o prìmmo de zenâ do 1993, a s'é desfâ l'unión tra i sò doî pàixi costitoénti, i quæ se són trasformæ inte dôe naçioìn indipendénti da Repùbrica Cêca e da Slovàchia.
Economîa e polìtica
modìficaA Repùbrica Cêca a l'é 'na repùbrica parlamentâre unitâia e 'n pàize svilupòu co-în economîa sociâle de mercòu avansâ e a âto rédito. A naçión a l'à svilupòu 'n stâto sociâle, segóndo o modéllo sociâle eoropêo, ch'o garantìsce 'n'ascisténsa sanitâia universâle e 'n'educaçión, livéllo universcitâio inclûzo, de bàdda a tùtti i sò çitadìn. A se trêuva a-a 12° poxiçión inte l'ìndice de svilùppo umâno agiustòu pe-e dizegoaliànse de l'ONU e a-o 24° pósto inte l'ìndice de capitâle umâno da Bànca Mondiâle. A l'é o novén pàize segóndo l'ìndice de quélli ciù segûi e pacìfichi e o 31° pe-o livéllo de democraçîa.
A Repùbrica Cêca a l'é 'n ménbro de l'Unión Eoropêa, da NATO, de l'OECD, de l'OSCE e do Conséggio d'Eoröpa.
Nòtte
modìfica- ↑ (EN) Information about the Czech Republic, in sce mzv.cz. URL consultòu o 9 arvî 2022.
- ↑ (CS, EN) Petr Mlsna, F. Šlehofer e D. Urban, The Path of Czech Constitutionality (PDF), 1ª ed., Prâga, Úřad Vlády České Republiky, 2010, pp. 10-11.
- ↑ (CS) Denko Čumlivski, 800 let Zlaté buly sicilské, Národní Archiv České Republiky, 2012 (archiviòu da l'url òriginâle o 28 novénbre 2012).
- ↑ (EN) Ruud van Dijk, William Glenn Gray, Svetlana Savranskaya, Jeremi Suri e Qiang Zhai, Encyclopedia of the Cold War, Routledge, 2013, p. 76, ISBN 1-135-92311-6.
- ↑ (EN) Timothy Garton Ash, The Uses of Adversity: Essays on the Fate of Central Europe, Granta Books, 1989, ISBN 0-140-14018-2.
Bibliografîa
modìfica- (EN) Hugh LeCaine Agnew, The Czechs and the Lands of the Bohemian Crown, Hoover Press, 2004, ISBN 0-817-94492-3.
- (EN) Rick Fawn e Jiří Hochman, Historical Dictionary of the Czech State, Rowman & Littlefield, 2010, ISBN 0-810-85648-4.
- (EN) Ladislav Cabada e Šárka Waisová, Czechoslovakia and the Czech Republic in World Politics, Lexington Books, 2011, ISBN 0-739-16733-2.
- (EN) Milan Chytrý, Jiří Danihelka, Zdeněk Kaplan e Petr Pyšek e Jiří Hochman, Flora and Vegetation of the Czech Republic, Springer, 2017, ISBN 33-19-63181-0.
- (EN) Jaroslav Pánek e Oldřich Tůma, A History of the Czech Lands, Karolinum Press, 2019, ISBN 80-24-62227-0.
Âtri progètti
modìfica
Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Repubbrica Ceca
Colegaménti estèrni
modìfica- (CS, EN) Scîto ofiçiâ do govèrno, in sce vlada.cz. URL consultòu o 9 arvî 2022.
- (CS, EN) Scîto ofiçiâ do prescidénte, in sce hrad.cz. URL consultòu o 9 arvî 2022.
- (EN, ZH, FR, DE, IT, JA, PL, PT, RU, ES, NL, DA, SV, NO, FI) Scîto turìstico ofiçiâ, in sce visitczechrepublic.com. URL consultòu o 9 arvî 2022.
| Contròllo de outoritæ | VIAF (EN) 137159957 · ISNI (EN) 0000 0001 2290 990X · LCCN (EN) n90718759 · GND (DE) 4303381-7 · BNF (FR) cb12004532d (data) · BNE (ES) XX453741 (data) · BAV (EN, IT) 497/2713 · NDL (EN, JA) 00577401 · WorldCat Identities (EN) n90-718759 |
|---|