Maónn-a de Scîo e de Focea
A Maónn-a de Scîo e de Focêa a l'êa 'na maónn-a creâ p'arechéugge e tàsce dovûe a-a Repùblica de Zêna da l'îzoa de Scîo e da-o vixìn pòrto de Focêa. Defæti Zêna a l'àiva vendûo i sò dirìtti in scê tàsce de l'îzoa a quésta maónn-a, ch'a l'àiva pigiòu a préstito di finançiaménti da-i sò investitoî p'acatâ de galêe e conquistâ tórna Scîo e Focêa, ch'êan za stæte sott'a-o contròllo zenéize pöchi ànni prìmma, co-a coscì dîta Scignorîa de Scîo.
ZE
|
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
 A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno |
| Maónn-a de Scîo e de Focêa | ||
|---|---|---|
| ||
| Dæti aministratîvi | ||
| Léngoe parlæ | Chiotìco, Grêgo | |
| Capitâle | Scîo | |
| Dipendénte da |  Repùblica de Zêna
| |
| Polìtica | ||
| Nàscita | 1346 | |
| Caxón | Òcupaçión zenéize de l'îzoa | |
| Fìn | 1566 | |
| Caxón | Òcupaçión tùrca de l'îzoa | |
| Teritöio e popolaçión | ||
| Baçî giögràfico | Mâ Egêo | |
| Religión e socjêtæ | ||
| Religioìn prinçipæ | Catolicêximo, Ortodoscîa | |
 | ||
| Evoluçión stòrica | ||
| Precedûo da |  Inpêro bizantìn
| |
| Sucedûo da | .svg){kind=small} Inpêro òtomàn
| |
| Òua pàrte de |  Grêcia,  Turchia
| |
Stöia modìfica
E autoritæ zenéixi de Scîo e i sò sùditi grêghi, ch'êan a ciù pàrte da popolaçión de l'îzoa (ciù ò mêno l'80%), êan di sùditi da Repùblica de Zêna ascì, con vàrri sòcci da Maónn-a che, a-o mànco iniçialménte, êan ségge çitadìn zenéixi ch'òriginâi da çitæ de Zêna. I sòcci de sta socjêtæ, pe ciù de doî sécoli, aviàn dirìtto a-i ricâvi ch'arivâvan da-e fónte naturâli e-econòmiche de l'îzoa, derê a-o pagaménto de 'n tribûto anoâle a-a Repùblica.
Dòppo i prìmmi doî ànni, i òriginâi açionìsti da Maónn-a che stâvan a Zêna vendiàn e sò quöte a da génte de Scîo e a-i prìmmi emigræ zenéixi che intànto êan arivæ inte l'îzoa. Sti nêuvi sòcci formiàn a coscì dîta "Maónn-a Nêuva", conosciûa cómme a Maónn-a di Giustinién ascì, da-o nómme da ciù inportànte famìggia de l'îzoa. Dæto chi-â Repùblica a no poéiva riscatâ l'îzoa da-i Giustinién, Scîo a restîa sott'a-o sò contròllo scìnn'a-a definitîva chéita inte màn di Tùrchi. Co-o pasâ di ànni a Maónn-a a doviâ pagâ di tribûti, in òrdine cronològico, a Zêna, a l'inperatô bizantìn Gioâne V Paleòlogo (into 1363) e, in sciâ fìn, a-i Tùrchi ascì[1].
Ma a Repùblica, ch'a s'êa inpegnâ a garantî i sò çitadìn da-e poscìbili pèrdie, inpegnòu 'na pàrte di sò goâgni anoâli pe pagâ e antiçipaçioìn di investitoî, a l'à òrganizòu 'na spediçión pe l'òcupaçión dirètta de l'îzoa. Ògni sotoscritô de l'inpréiza o contriboîva con 400 lîe zenéixi e, con ste palànche chi, l'é stæto armòu 'na flòtta de vintinêuve galêe, 26 da-i investitoî comuìn e træ da-i nòbili[2]. Conclûza co-in sucèsso l'inpréiza de Scîo, i armatoî de galêe són tornæ a Zêna, e àn domandòu o pagaménto de 250.000 frànchi pe crovî e spéize da canpàgna. Dòppo 'na lónga tratatîva, a-i 26 de frevâ do 1347 s'é arivæ a 'n acòrdo tra o Comùn e o grùppo di sò creditoî, ò sæ a Maónn-a, raprezentæ da l'amiràlio zenéize Scimón Vignôzo. O débito dovûo a-i armatoî o l'é stæto dónca rinborsòu con de açioìn dîte "lêughi", pe 'n totâle de 203.000 lîe zenéixi.
Scibén che sta sómma a l'êa mêno de quànte domandòu da-i armatoî, s'é arivæ a ògni mòddo a 'n acòrdo dæto che quésti, pàssa i goâgni derivæ da-i "lêughi", òtegnìvan a propiêtæ e l'aministraçión de Scîo e de Focêa ascì. O benestâ ciù ò mêno forsòu di armatoî o suplîva dónca a-e mancànse do Stâto, ch'o l'êa coscì costréito a cêde pàrte de sò intræ pùbliche pe fâ frónte a-i sò òblighi[3].
A famìggia di Giustinién, co-o contròllo da Maónn-a, a governâva Scîo: a l'àiva nominòu 'n comisâio e a comandâva e çinquantedôe Genuates (famìgge che ne vegnîvan da Zêna) che stavân inte l'îzoa; inte sti ànni, ò sæ tra o 1346 e o 1566, gh'é stæto 'n grànde svilùppo do comèrcio e l'îzoa a l'é arivâ a-avéi 'na grànde prosperitæ.
A Maónn-a de Scîo a finîa e sò ativitæ inte l'ànno 1566, ò sæ quànde i Tùrchi, comandæ da l'amiràlio Piyale Pasha, pigiàn l'îzoa, ch'a saiâ diretaménte unîa a l'Inpêro Òtomàn. O sultàn o l'àiva òrganizòu st'açión pe métte fìn a-o govèrno di Giustinién, dæto che l'îzoa a l'êa de spésso dêuviâ cómme rifùggio pe-i scciâvi in fûga da l'inpêro e pe-i pirâti crestién che minaciâvan i comèrci de l'Inpêro tùrco[4].
Nòtte modìfica
- ↑ (EN) The Mahona of Chios. The company that ruled an island for more than two hundred years, in sce chioshistory.gr. URL consultòu o 14 seténbre 2021 (archiviòu da l'url òriginâle o 29 arvî 2012).
- ↑ (EN) George Finlay, The history of Greece under Othoman and Venetian domination;, Edinbùrgo, Lóndra, W. Blackwood and sons, 1856, pp. 86-87.
- ↑ (EN) Ernest J King, War at Sea in the Middle Ages and the Renaissance, Boydell Press, 2003, ISBN 0-851-15903-6.
- ↑ (EN) George Finlay, The history of Greece under Othoman and Venetian domination;, Edinbùrgo, Lóndra, W. Blackwood and sons, 1856, p. 89.
Colegaménti estèrni modìfica
- (EN) Origins of the Joint-Stock Company, in sce szabo.best.vwh.net, 3 màrso 2016. URL consultòu o 14 seténbre 2021 (archiviòu da l'url òriginâle o 3 màrso 2016).