Léngoa emiliànn-a
ZE
|
Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ |
L'Emilian (Emiliân, Emijan ò Emigliàn in emiliàn[n. 7]) o l'é 'na léngoa romànza ch'a fà pàrte do coscì dîto grùppo de léngoe gàllo-itàliche[1][2][3][4][5][6], formâ da 'n grùppo de variêtæ lengoìstiche locâle difûze sorviatùtto inta región stòrica de l'Emìlia, óltre che in de pàrte de regioìn vixìnn-e cómme Lonbardîa, Piemónte, Toscànn-a, Véneto e Ligùria[7]. Insémme a-a léngoa romagnòlla a fórma o continuum emiliàn-romagnòllo.
| Emiliàn Emiliân, Emijan, Emigliàn | |
|---|---|
| Pronónçia | /emiˈʎaːŋ/ |
| Parlòu in |  Itàlia
|
| Regioìn |  Emilia-Romagna[n. 1] Lombardïa[n. 2] Piemonte[n. 3] Toscann-a[n. 4] Venneto[n. 5] Liguria [n. 6]
|
| Parlànti | |
| Totâle | 1.300.000 (2006) |
| Clasificaçión | |
| Filogénexi | Léngoe indoeoropêe Itàliche Romànze Romànze òcidentâli Gàllo-itàliche Emiliàn-romagnòllo Emiliàn |
| Còdichi de clasificaçión | |
| ISO 639-3 | egl (EN)
|
| Glottolog | emil1241 (EN)
|
| Estræto in léngoa | |
Diciaraçión universâle di dirìtti umâni, art. 1
Tótt i èser umàn i nâsen lébber e prezîṡ in dgnitè e dirétt. I an la raṡån e la cusiänza e i s an da cunpurtèr ón con cl èter cunpâgna di bón fradî. (Bolognéize) Tùt i stiàn i'nàs ləbar a cumpàign in tla dignità a dirət. I'gh'à la rasòn a'al giudesi a i'gh'à da cumpurtèrars l'un l'etar cuma di fradïe. (Comachiéize) Tuti j'èsër umaŋ i'nàs libër e cumpagn in dignità e dirit. Lór i'gh'à scrimia e cusiéŋza et i'gh'à ad purtàrës tra ad lór cmè fradié. (Feraréize) Tótt i cristiàn i nàsen lébber e cumpàgn in dignitê e dirétt. I én dutèdi ed ragiòun e d'cusèinsa e i gh'àn da cumpurtères l'un vérs cl'èter in cum s'i fóssen fradèl. (Modenéize) Tut i èsar umaṅ i nàsan lìbar, cumpàgn in di dirìt e dégn a la stésa manéra. I gh'àṅ la raśòṅ e 'l giudìsi e i gh'aṅ da cumpurtàr-as da fradèi 'l un cun c'l àtar. (Mirandoléize) Tót al cheriatûri umâni e nâsen lébri e cumpâgn in dignitê e dirét. Chilòur j'în pruvésti ed cunisiòun e'd cunsînsia, e e gh'ân da cumpurtêres ciaschedóna vêrs cl'êtra cun ûn sentimèint ed fradlânsa. (Regiàn) Tütt i omm e il donn i nassan libbar e cumpagn in dignitä e diritt. Tütt i g'han la ragion e la cusciinsa e i g'han da cumpurtäs voin cun l'ätar cmé sa i fissan fradei. (Piaxentìn) Tüt i òm i e don i nàsa lìbar e cõmpàgn in dignitè e dirìt. Tüt i gh'hàn ra raśòn e ra cuscénsa e i gh'hàn da cõmpurtès vün cón ètõr cmé s' i fìsa fradèi. (Bobiéize) Tüt i om i nassän libär e istess int la dignità e int i dirit. A i hen dutaa dla ragió e dla cusiensä e i g'han d'agir vün vers l'altär cou spirit di fradé. (Otrapadàn) Tüt i om i nassän libär e istess int ra dignità e int i dirit. A i són dutaa dra ragióu e dra cusiensä e i g'han d'agir jön vers l'atär cou spirit di fradé. (Tortonéize) | |
 | |
Scibén che no gh'é 'na séncia koiné emiliànn-a[8][9], da-i stùddi ciù recénti s'é descovèrto l'existénsa de numerôze koiné picìnn-e, che se són svilupæ d'in gîo a-e çitæ ò inte çèrte àrie[10]. No gh'é mànco 'na grafîa comùnn-a, co-i vàrri tèsti scrîti, a stànpa ò in sciâ Ræ[11], ch'adêuvian di scistêmi provinciâli pigiæ da vocabolâi ò âtre òpere di sécoli XVIII e XIX.
Difuxón
modìficaA léngoa emiliànn-a a no gh'à di confìn goæi ciæe co-e âtre léngoe gàllo-itàliche, spécce pi-â fonética e o léscico. Defæti, o contiuum dialetâle emiliàn o se spànde de la di confìn aministratîvi de l'Emìlia-Romàgna, mescciàndose co-i parlæ de regioìn da-arénte co-a creaçión de zöne tranxiçión dónde gh'é di caràteri pigiæ da ciù léngoe[7].
Óltre a-a regioìn stòrica de l'Emìlia, pægia ciù ò mêno a-e provìnse de Piaxénsa, Pàrma, Réggio Emìlia, Mòdena, Ferâra e a quélla de Bològna scìnn-a-o sciùmme Silâro (dónde coménsa a Romàgna), e variêtæ de tîpo emiliàn se trêuvan inte di pàixi a nòrd do Pò ascì. In sciâ zìnn-a de mancìnn-a do sciùmme són parlæ inta zöna da provìnsa de Rovîgo conosciûa into pasòu cómme a Transpadànn-a Feraréize (ligâ a l'Emìlia scìnn-a-o Congrèsso de Viénna), inta ciù pàrte da provìnsa de Màntova, inte l'estremitæ de sùd-èst de quélla de Cremónn-a (d'in gîo a-o Cazâ Magiô) e inta çitæ de Pavîa, pasàndo tórna o Pò inta regioìn de l'Otrapò Pavéize[12]. A ògni mòddo a poxiçión lengoìstica do pavéize de çitæ a l'é ancón contestâ, vegnìndo de vòtte mìsso insémme a l'otrapadàn sott'a-o nómme de pavéize-vogheréize, fêua che pi-â pàrte ciù a nòrd da provìnsa de Pavîa, pasòu Beregoàrdo e Landriàn[13], dónde o parlâ o l'é de segûo lonbàrdo. Defæti, o pavéize parlòu a-a giornâ d'ancheu o l'é de lóngo ciù infloensòu da-o milanéize[14], vegnìndo da çèrti studiôxi agregòu a-o lonbàrdo de ponénte méntre, za inte l'Etæ de Mêzo[15] e in de òpere clàsciche comm'o stùdio do Bernardino Biondelli[16], da âtri lengoìsti o l'é conscideròu cómme 'n parlâ de tîpo emiliàn[17][18]. Prezénpio o Giovan Battista Pellegrini inta sò Carta dei dialetti d'Italia do 1977 o l'à indicòu o pavéize-vogheréize cómme 'na variànte emiliànn-a de tranxiçión[19]. A ògni mòddo, scibén che mêno marcòu, o continuum emiliàn o s'esténde ancón ciù ponénte de l'Otrapò Pavéize, scìnn-a-a provìnsa de Lusciàndria[7][16][20][21][22], co-o tîpo piemontéize in sénso stréito ch'o doviéiva comensâ sôlo da-a zìnn-a de mancìnn-a do sciùmme Scréivia[22][23].
Vèrso sùd, pasòu o setô ciù de ponénte dónde gh'é di pàixi de léngoa lìgure inte èrte valàdde de provìnse de Piaxénsa e de Pàrma, l'emiliàn o pàssa i Apenìn pe arivâ inta Lunigiànn-a, dond'o l'é parlàu scìnn-a-a çitæ de Caræa e a di pàixi de montàgna inte provìnse de Lùcca e de Pistöia. Gh'é scìnn-a di studiôxi ch'àn conscideròu o parlâ de Màssa cómme de tîpo emiliàn lê ascì, a despêto da sò fórte toscanizaçión.
Caràteri
modìficaI parlæ do grùppo emiliàn gh'àn di træti comùn co-e âtre léngoe de tîpo gàllo-itàlico, cómme prezénpio:
- a chéita de vocâle, se a-a fìn de pòule, despæge da-a a, fòscia pasàndo pe 'na fâze de tranxiçión ch'a prevedéiva l'ûzo do scevâ inte sta poxiçión chi[24] e dónca 'n alongaménto fonético da vocâle de prìmma, ch'a peu conplicâse: prezénpio, o bolognéize mèder (moæ), dutåur (dotô), âlber (èrbo).
- l'existénsa de 'n scistêma de particélle proclìtiche sogetîve, ò clìtichi sogètto, ch'a l'aconpàgna o vèrbo: prezénpio, o piaxentìn lü al canta, lur i cantan (lê a cànta, lô càntan) e o modenéize me a sun andèe (mi són anæto).
- l'ûzo de fórme pronominâli àtone dòppo a-o vèrbo, segóndo o fenómeno de l'inversción, pi-â formaçión da fórma interogatîva cómme into françéize, co-ina pràtica che into zenéize a l'é chéita a-a fìn do sécolo XVIII: prezénpio, o bolognéize a sån - såggna? (mi són - són mi?), o piaxentìn a buùm - buùmia? (bevémmo - bevémmo?) e o mirandoléize at magn - magn-at? (ti ti màngi - ti màngi ti?)
- a prezénsa de vocâle sciâtæ tìpiche de léngoe romànze de ponénte. Into cararéize e inte l'emiliàn de ponénte ghe n'é quàttro (ä [æ], ü [y], ö [ø], å [α]), o piaxentìn o gh'à de ciù a ë (semimùtta, scìmile a-a coscì dîta "tèrsa vocâle piemontéize", a [ə]), o bolognéize sôlo a ä e a å, e o modenéize sôlo unn-a. Prezénpio o piaxentìn lümäga, "lumàssa", in bolognéize o vên lumèga.
- a prezénsa di soìn nazâli alviolâri, into bolognéize scrîti co-o ségno ṅ ò sôlo con n se a-a fìn de 'na pòula e prezénpio galéṅna "galìnn-a" e cuṡén "côxo", ò nazâli velæ cómme into mirandoléize mujàm "mòula", bòn "bón" o finàl "finâle".
- a formaçión do plurâle co-în'alternànsa vocàlica tìpica de çèrte variànte: prezénpio into bolognéize żnòc' - żnûc', "zenóggio" - "zenógge".
- a prezénsa de galicîximi in comùn co-o françéize e o spagnòllo: prezénpio o piaxentìn me/mi sum (a) dré a parlä, "mi són aprêuvo/derê a parlâ".
- a chéita de vocâle àtone intèrne a scìlabe de fìn de pòula se prìmma de 'n tèrmine ch'o coménsa pe vocâle: prezénpio o mirandoléize I vènan da cla banda chè (vêgnan da sta bànda chi) → I vèn'n a cà (vêgnan a câza); A gh'ò sédas pui (gh'ò sézze polàstri) → A gh'ò séd'ś an (gh'ò sezz'ànni) ma → A gh'ò daśdòt an (gh'ò dixeutt'ànni).
Pe de ciù, inte 'n mòddo ciù marcòu de âtre léngoe gàllo-itàliche gh'é:
- pérdia de tón de scìlabe àtone, che spésse vòtte téndan a 'n gràddo de apofonîa de tîpo zêro, scibén che con fórti variaçioìn tra 'n parlâ e 'n âtro: prezénpio o bolognéize ṡbdèl, "uspiâ", bdòc', "pighéuggio" e dscårrer, "discorî", a-o pòsto do piaxentìn uspedäl, piöcc' e discurr.
Variêtæ
modìfica
Mancàndo, pe de raxoìn stòriche e giögràfiche, o svilùppo da 'na koiné emiliànn-a e de 'na çèrta unitæ lengoìstica, inte l'Emìlia s'ascìste a 'na fórte framentaçión do léscico, ch'a rèsta tâ dòppo avéi spartîo l'ària lengoìstica inte dôe pàrte de ponénte e de levànte ascì. Quésta framentaçión lengoìstica a l'é stæta caxonâ da-o stòrico policentrîximo de çitæ emiliànn-e; òrganizæ inte di lìberi comùn e de scignorîe de lóngo in conflìtto fra de lô[7][25]. Pertànto, tra i parlànti da léngoa emiliànn-a no gh'é goæi de perceçión de 'n'unitæ lengoìstica dónde se pòsse bazâ 'n'identitæ comùnn-a[26].
O grùppo de l'emiliàn o se peu dónca divìdde inte 'na série de parlæ diferénti, co-i ciù inportànti che són:
- Cararéize e dialétto lunigianéize: són i parlæ da región stòrica da Lunigiànn-a, difûxi tra Caræa, a ciù pàrte de sò provìnsa e-e tære lìguri in sciô confìn aministratîvo. Tra e variànte emiliànn-e ciù particolæ, i parlæ da Lunigiànn-a són de difìçile clasificaçión tànto che, óltre a-a ciæa identificaçión into grùppo de léngoe gàllo-itàliche, no gh'é goæi de stréite somegiànse ni co-o lìgure ni con l'emiliàn.
- Pavéize e otrapadàn: de vòtte mìssi insémme sott'a-o nómme de "pavéize-vogheréize", inclùddan 'n grùppo de variêtæ da provìnsa de Pavîa, conscideræ cómme variànte de l'emiliàn za da-o Bernardino Biondelli. O pavéize-vogheréize o l'à de grénde somegiànse de fonética e morfologîa co-o piaxentìn, scibén che-e infloénse do milanéize a Pavîa stàn vegnìndo de lóngo ciù marcæ.
- Piaxentìn e bobiéize: són e variêtæ di teritöi emilién a ponénte do sciùmme Târo, sàiva a dî a provìnsa de Piaxénsa e 'na pàrte de quélla de Pàrma, che consèrvan e vocâle sciâtæ ö e ü tìpiche de lonbàrdo, piemontéize e lìgure, che pe cóntra màncan into rèsto da región. Inte variêtæ piaxentìnn-e gh'é de fórte infloénse da-o lonbàrdo, ma ghe n'é da-o piemontéize e da-o lìgure ascì.
- Tortonéize: o l'à di caràteri lonbàrdi e di træti de tranxiçión co-a léngoa piemontéize, óltre a 'na fórte somegiànsa co-o pavéize, spécce a l'otrapadàn, e co-o piaxentìn.
- Modenéize, carpigiàn, mirandoléize e frignanéize: són i dialétti da provìnsa de Mòdena, fêua che do circondâio de Castelfrànco Emìlia donde l'é za parlòu o bolognéize.
- Regiàn: o l'é difûzo sorviatùtto inta provìnsa de Réggio Emìlia, arivàndo scìnn-a-o torénte Énsa con l'escluxón di pàixi ciù a nòrd, dónde l'é parlòu o goastaléize, 'na variànte ciù scimìle a-o mantovàn e bén bén destacâ da-o rèsto da provìnsa.
- Parmigiàn: o l'é quéllo tìpico da provìnsa de Pàrma, ch'o pìggia de infloénse piaxentìnn-e inta zöna tra Fidénsa e Sarsomagiô Tèrme e o vêgne de manimàn de tranxiçión co-o lìgure inti pàixi de l'Apenìn.
- Casalàsco-viadanéize: o l'à de fórte somegiànse co-o parmigiàn, tànto che l'é probàbile ch'o ségge 'na sò variêtæ. O l'é parlòu da-arénte a-o Cazâ Magiô, in provìnsa de Cremónn-a, e a-i pàixi de Viadànn-a e de Sabionæa, inta provìnsa de Màntova.
- Bolognéize: formòu da 'n çèrto nùmero de sotovariànte (bolognéize de çitæ, de montàgna de mêzo, de montàgna èrta, da cianûa de ponénte, da cianûa de levànte e da cianûa nòrd) o l'é parlòu inta pàrte da çitæ metropolitànn-a de Bològna conpréiza tra o sciùmme Silâro, a ponénte, a-i pàixi d'Argénta e de Çénto, a levànte, e, pi-â provìnsa de Mòdena, into circondâio de Castelfrànco ascì.
- Feraréize: o l'é parlòu tra træ regioìn, spandéndose tra a provìnsa de Ferâra, a pàrte da provìnsa de Rovîgo conosciûa cómme Transpadànn-a Feraréize e l'estremitæ de ponénte de quélla de Màntova, co-a sò variêtæ tìpica do comùn de Sèrmide e Felònica. Caraterizòu da çèrte infloénse da-a léngoa véneta, o feraréize o conprénde o parlâ da zöna de Comàcchio ascì, bén bén diferençiâ da-o rèsto do sotogrùppo.
- Mantovàn e bàsso mantovàn: són i doî parlæ emilién da provìnsa de Màntova, che infloénsan bén bén quélli da bàssa regiànn-a ascì. Inte ste variànte chi gh'é di caràteri lonbàrdi che a l'estremitæ setentrionâle da provìnsa, a-i confìn con quélla de Bréscia, vêgnan magioritâi. O Biondelli o consciderâva i parlæ mantovén cómme de variànte de ponénte do feraréize.
Segóndo di âtri studiôxi[27][28], a-o pòsto de 'na clasificaçión pe provìnse, l'ària lengoìstica emiliànn-a a saiéiva da spartî con træ lìnie paralêle a-o sciùmme Pò, a-a Stràdda Emìlia e a-i Apenìn, che divìddan l'emiliàn inti tréi dialétti de vàlle, de mêzo e de mónte. Pe sta teorîa chi, i parlæ che fàn pàrte de 'na çèrta bànda levànte-ponénte gh'àn ciù somegiànse rispètto a-e sudivixoìn pe provìnsa, de direçión nòrd-sùd. Dónca, prezénpio, o mirandoléize o saiéiva ciù scìmile a-o feraréize ciufîto che a-o modéneize, méntre o modenéize centrâle o se somegiéiva de ciù a-o regiàn centrâle rispètto a-o frignanéize[29].
Grafîa
modìfica| Fonêma | Bolognéize | Regiàn | Modenéize | Mirandoléize | Piaxentìn | Feraréize | Bobiéize | Otrapadàn | Tortonéize | Vogheréize | Mantovàn | Lunigiàn |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| [a] - no acentâ | a | a | a | a | a | a | a | a | a | a | a | a |
| [a] - a cùrta | à | à | á | à | a | á | ||||||
| [æ] - a brilànte | ä | ä (sôlo into piaxentìn centrâle) | è (sôlo into bobiéize do capolêugo) | |||||||||
| ʌ - a scûa | å | |||||||||||
| [ə] - vocâle centrâle | ë, ä, ö | ë (a mànca a Piaxénsa e a Fiorensêua d'Àrda, dond'a s'é evolûa inte [o]) | ||||||||||
| [ɐ] - vocâle centrâle squæxi avèrta | e | a | ä | ä | ä | |||||||
| [ɐ] - a-a fìn de pòule | a | a | ||||||||||
| [ɛ] - e avèrta cùrta | ||||||||||||
| [e] - no acentâ | e | e | e | ẹ | e | |||||||
| [e] - e serâ cùrta | é | è | è | è | è | |||||||
| [ɔ] - o avèrta cùrta | ò | ò | ò | ò | ||||||||
| [œ] - e avèrta ariondâ | ||||||||||||
| [o] - o no acentâ | o | o | o | ọ | o | |||||||
| [o] - o serâ cùrta | ó | ó | ó | ö, ë (sôlo a Piaxénsa e a Fiorensêua d'Àrda, dond'a l'à pigiòu o pòsto de [ø] e [ə]) | ó | |||||||
| [ø] - e serâ ariondâ | ö (a mànca a Piaxénsa e a Fiorensêua d'Àrda, dond'a s'é evolûa inte [o]) | ö | ö | ö | ö | ö | ||||||
| [i] - i no acentâ | i | i | i | i | i | |||||||
| [i] - i cùrta | í | ì | i | |||||||||
| [u] - u no acentâ | u | u | u | u | u | |||||||
| [u] - u cùrta | ú | ù | u | |||||||||
| [y] - i ariondâ | ü | ü | ü | ü | ü | ü | ||||||
| [a:] - a lónga | â | â | à | àa | a | à | ||||||
| [ɛ:] - e avèrta lónga | è | ê | è | e, è | ||||||||
| [e:] - e serâ lónga | ê | ē | ê | e, é | ||||||||
| [ɔ:] - o avèrta lónga | ò | ô | ò | o, ò | ||||||||
| [o:] - o serâ lónga | ô | ō | ô | o | ||||||||
| [eə] - e serâ centralizâ | ē (gh'é sôlo in di pàixi de l'Apenìn) | |||||||||||
| [oə] - o serâ centralizâ | ō (gh'é sôlo in di pàixi de l'Apenìn) | |||||||||||
| [i:] - i lónga | î | î | ìi | i | î | |||||||
| [u:] - u lónga | û | û | ùu | u |
| Fonêma | Bolognéize | Regiàn | Modenéize | Mirandoléize | Piaxentìn | Feraréize | Bobiéize | Otrapadàn | Tortonéize | Vogheréize | Mantovàn | Lunigiàn |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| [s] - s sórda | s | s | s | s | s | s | ||||||
| [z] - s sonöra | ṡ | ṣ | ṣ | ṣ | ś | ś | ||||||
| [θ] - s dentâle sórda | z | th | ||||||||||
| [ð] - s dentâle sonöra | ż | |||||||||||
| [sː] - s lónga | ss | 'ss | ||||||||||
| [ʎ] - palatâle laterâle | gli / jj | gli | gli | ł | ||||||||
| [ɲ] - palatâle nazâle | gn | ñ | ||||||||||
| [stʃ] - ditóngo [s] e [tʃ] | s-c | s'c | s'c | s'c | ||||||||
| [gl] - ditóngo [g] e [l] | g-l | |||||||||||
| [bv] - ditóngo [b] e [v] | ṿ | |||||||||||
| [tʃ] - c palatâle | c' | ć | cc' | ć | ||||||||
| [dʒ] - g palatâle | g' | ǵ | ǵ | |||||||||
| [ŋ] - n depoî a [g] | ṅ(n) | ṅ | ŋ | |||||||||
| [k] a-a fìn de pòule | c | ch | c | |||||||||
| [g] a-a fìn de pòule | g | gh | g | |||||||||
| [tʃ] a-a fìn de pòule | c' | c' | (c)c' | ć | ||||||||
| [dʒ] a-a fìn de pòule | g' | g' | (g)g' | ǵ | ||||||||
| [j] - i consonànte | j | j | j | i | j | |||||||
| [w] - u consonànte | u | u | u | |||||||||
Nòtte
modìfica- Nòtte a-o tèsto
- ↑ Provìnse de Piaxénsa, Pàrma, Réggio Emìlia, Mòdena, Ferâra e Bològna, fêua chò-u circondâio de Ìmola.
- ↑ Bàsso mantovàn, Otrapò Pavéize e o Casalasco inta provìnsa de Cremónn-a.
- ↑ O Tortonéize, inta provìnsa de Lusciàndria.
- ↑ Caræa e a Lunigiànn-a, con infloénse inte l'Apenìn Pistoiéize e inta Garfagnànn-a ascì.
- ↑ Inta Transpadànn-a Feraréize.
- ↑ Provìnsa da Spézza, into circondâio de Sarzànn-a.
- ↑ In particolâ: léngua emiliâna in regiàn, parmigiàn e modenéize; längua emiglièna in bolognéize; léngua emigliana in feraréize; ləngua amigliena in comachéize e leingua emiliana in piaxentìn.
- Nòtte bibliogràfiche
- ↑ (EN) Documentation for ISO 639 identifier: EGL, in sce iso639-3.sil.org. URL consultòu o 19 màrso 2023.
- ↑ (EN) Emilian, in sce multitree.org. URL consultòu o 19 màrso 2023.
- ↑ (EN) Emilian, in sce ethnologue.com. URL consultòu o 19 màrso 2023.
- ↑ (EN) Emilian, in sce glottolog.org. URL consultòu o 19 màrso 2023.
- ↑ (EN) Index to languages and speech communities (PDF), in sce linguasphere.info. URL consultòu o 19 màrso 2023.
- ↑ (CA) Santi Arbós, Llengua? Dialecte? Internet!!!, in sce yumpu.com. URL consultòu o 19 màrso 2023.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 (IT) Fabio Foresti, Emiliano-romagnoli, dialetti, in sce treccani.it, 2010.
- ↑ Sobrero & Miglietta, 2006
- ↑ (IT) Corrado Grassi, Alberto A. Sobrero e Tullio Telmon, Introduzione alla dialettologia italiana, Rómma-Bâri, Editori Laterza, 2003, ISBN 88-42-06918-3.
- ↑ (IT) Fabio Foresti, Emilia e Romagna, in Holtus, Metzeltin e Schmitt, Aree linguistiche, 1998, pp. 569-593.
- ↑ (IT) Emanuele Miola, Dalla parola alla scrittura: il caso di emiliano, veneto e siciliano, in Luciano Romito, Mauela Frontera (a cûa de), La scrittura all'ombra della parola, Milàn, Officinaventuno, 2017, p. 61, ISBN 88-97-65717-6.
- ↑ Bellosi & Quondamatteo, 1979, p. 9
- ↑ Biondelli, 1853, p. 60
- ↑ (IT) Daniele Vitali, Dialetti delle Quattro province, in sce appennino4p.it. URL consultòu o 19 màrso 2023.
- ↑ (IT) Michele Loporcaro, Profilo linguistico dei dialetti italiani, Rómma-Bâri, Laterza, 2009, p. 97, ISBN 88-42-08920-6.
- ↑ 16,0 16,1 Biondelli, 1853
- ↑ (IT) Francesco D'Ovidio e Wilhelm Meyer-Lübke, Grammatica storica della lingua e dei dialetti italiani, Milàn, Ulrico Hoepli, 1906.
- ↑ Devoto & Giacomelli, 1972, p. 54
- ↑ (IT) Carta dei dialetti d'Italia (PDF), in sce lettere.uniroma1.it. URL consultòu o 19 màrso 2023 (archiviòu da l'url òriginâle o 7 màzzo 2016).
- ↑ (IT) Fabio Foresti, Profilo linguistico dell'Emilia-Romagna, Bâri, Editori Laterza, 2010, p. 120, ISBN 88-42-09197-9.
- ↑ Sobrero & Miglietta, 2006, p. 57
- ↑ 22,0 22,1 (IT) Enrico Allasino, Consuelo Ferirer, Sergio Scamuzzi e Tullio Telmon, Le lingue del Piemonte (PDF), Torìn, IRES Piemonte, 2007, p. 11.
- ↑ Devoto & Giacomelli, 1972, p. 11
- ↑ (IT) Schwa finali sull'Appennino emiliano: il vocalismo del dialetto di Piandelagotti (PDF), in sce pholab.uzh.ch. URL consultòu o 19 màrso 2023 (archiviòu da l'url òriginâle o 17 zùgno 2015).
- ↑ Bellosi & Quondamatteo, 1979, pp. 9-10
- ↑ (IT) Fiorenzo Toso, Lingue d'Europa, Milàn, Baldini Castoldi Dalai, 2006, p. 96, ISBN 88-84-90884-1.
- ↑ (IT) Francesco Lorenzo Pullè, Profilo antropologico dell'Italia, Firénse, S. Landi, 1898.
- ↑ (EML, IT) Eusebio Meschieri, Nuovo vocabolario mirandolese-italiano, Ìmola, P. Galeati, 1932, p. XIII.
- ↑ (EML, IT) G. Bertoni, Il dialetto di Modena: introduzione, grammatica, testi antichi, Torìn, E. Loescher, 1905.
Bibliografîa
modìfica- Stùddi generâli
- (IT) Bernardino Biondelli, Saggio sui dialetti Gallo-italici, Milàn, Giuseppe Bernardoni, 1853.
- (IT) Giacomo Devoto e Gabriella Giacomelli, I dialetti delle regioni d'Italia, 2ª ed., Firénse, Sansoni, 1972.
- (IT) Giuseppe Bellosi e Gianni Quondamatteo, Le parlate dell'Emilia e della Romagna, Firénse, Edizioni del Riccio, 1979.
- (EN) Edward F. Tuttle, Nasalization in Northern Italy: Syllabic Constraints and Strength Scales as Developmental Parameters, in Rivista di Linguistica, III, 1991, pp. 23-92.
- (IT) Alberto A. Sobrero e Annarita Miglietta, Introduzione alla linguistica italiana, Rómma-Bâri, Editori Laterza, 2006, ISBN 88-42-07942-1.
- Diçionâi, gramàtiche e séncie variànte
- (EML, IT) Eusebio Meschieri, Vocabolario mirandolese-italiano, Bològna, Regia Tipografia, 1876.
- (EML, IT) Pietro Mainoldi, Manuale dell'odierno dialetto bolognese: Suoni e segni, grammatica, vocabolario, Bològna, Mareggiani, 1950.
- (EML, IT) Fabio Foresti, Bibliografia dialettale dell'Emilia-Romagna e della Repubblica di San Marino, Bològna, IBACN Emilia-Romagna / Compositori, 1997.
- (EML, IT) Luigi Lepri e Daniele Vitali, Dizionario bolognese-italiano italiano-bolognese, Bològna, Edizioni Pendragon, 2009, ISBN 88-83-42750-5.
- (EML, IT) Eugenio Magri, Maria Luisa Vianelli e Roberta Calzolari, Vocabolario etimologico e comparato dei dialetti dell'Emilia Romagna, Pàtti, Nicola Calabria Editore, 2009, ISBN 88-95-54496-X.
- (EML, IT) Giorgio Rinaldi, Leggere e scrivere in dialetto modenese, 2ª ed., Mòdena, Il Fiorino, 2017, ISBN 88-75-49694-3.
- Âtro
- (IT) Fabio Foresti, Bibliografia dialettale dell'Emilia-Romagna e della Repubblica di San Marino, Bològna, IBACN Emilia-Romagna / Compositori, 1997.
Âtri progètti
modìfica
Incubator a contêgne un tèst in sce Wikipedia in Emiliàn
Wikipedia a gh'à 'n'ediçión in Emiliàn-Romagnòllo (eml.wikipedia.org)
Conligaménti estèrni
modìfica- (IT) #parlummpiasintein - Lingua emiliana, in sce parlummpiasintein.it. URL consultòu o 19 màrso 2023.
- (EML, IT) Al sît bulgnaiṡ, in sce bulgnais.com. URL consultòu o 19 màrso 2023.