Wikipedia

Balón (zêugo)

zêugo tìpico da Ligùria e do Piemónte
Pe de pàgine omònime, védde Balón (dizanbigoaçión).
ZE
 Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ

O balón (balon in piemontéize, pallapugno ò, scìnn-a-o 2001, pallone elastico in italiàn) o l'é 'n zêugo de squàddra zugòu inti sferistêi, tìpico da Ligùria e do Piemónte. O l'é zugòu co-in balón in sce 'n terén in ciàn con, da 'na pàrte, 'na superfìcce "do bótto" ch'a peu êse formâ da 'na miâgia, 'na ræ ò âtro.

'Na partîa de balón into sferistêio de Bórmia

A-a giornâ d'ancheu gh'é ciù ò mêno çénto socjêtæ de balón, pe 'n totâle de 20.000 zugoéi[1].

Stöia

modìfica
 
A squàddra da balón de Cortemìlia inte l'ànno 1956

O balón o l'é 'n zêugo storicaménte praticòu tra o bàsso Piemónte e a Ligùria, spécce inta Rivêa de Ponénte, dond'o vén òrganizòu a livéllo profescionìstico. A ògni mòddo, coscì cómme âtri zêughi co-o balón, o l'à 'n'òrigìne bén bén ciù antîga, arivàndo drîto drîto da-i zêughi pratichæ a l'época di antîghi români cómme o follis e o ludere espulsim, inti quæ o balón o vegnîva za corpîo co-o pùgno[2]. Inte l'Etæ de Mêzo sti zêughi chi se són evolûi inte 'n mòddo 'n pö diferénte, ciù scìmile a-o modèrno balón co-o brasàllo, ch'o l'é stæto o zêugo ciù avoxòu da penîzoa scìnn-a-o prinçìpio do sécolo XX e ch'ancheu o l'é zugòu sorviatùtto in Toscànn-a[2]. A ògni mòddo, into balón s'é tornæ a-e òrìgine de sti spòrt chi, co-o brasàllo ch'o l'é stæto sostitoîo da 'na sénplice fasciatûa a-a màn do zugòu, ancheu formâ da 'na strìscia de stöfa lónga dêxe mêtri, fermâ da 'n tòcco de chêuio e da 'n tochétto de gómma lighæ con tréi cordìn òpû con de l'âtra gómma.

Coscì cómme i âtri zêughi sferìstichi, o balón o l'êa bén bén ciù comùn into pasòu, vegnìndo zugòu inte 'n'àrea ciù gròssa e arivàndo, tra l'Eutoçénto e o prìnçìpio do Nêuveçénto, a-o moménto da sò màscima espansción. Defæti, inte quélli ànni gh'é stæta a realizaçión di prìmmi sferistêi segóndo a conceçión modèrna, a ògni mòddo inspirâ a-i antîghi sphaeristeria români, e dêuviæ pe âtri zêughi tradiçionâli co-a bàlla ascì[3]. In particolâ, o prìmmo inpiànto modèrno o l'é stæto quéllo de Perùggia, costroîo into 1804[3]. Da-o 1855 s'é decîzo de dêuviâ 'na bàlla de gómma (dónca elàstica) de quæxi 10 cìtti de diàmetro a-o pósto de quélla de chêuio (de quæxi 40 cìtti de diàmetro), da-o quæ sta disciplìnn-a chi a l'à pigiòu o sò vêgio nómme in italiàn[4]. Into 1912 l'é stæto òrganizòu o prìmmo canpionòu italiàn de balón[4].

Inti ànni a vegnî, aprêuvo a-a "concorénsa" do nêuvo zêugo do balón e a-a progrescîva disgregaçión da vêgia socjêtæ contadìnn-a[1], sta disciplìnn-a chi a l'é intrâ inte 'n perîodo de fortìscima crîxi, tànto ch'a l'é sopravisciûa sôlo inte provìnse de Torìn, Àsti e Cùnio in Piemónte e inte quélle de Sànn-a e Inpêia in Ligùria. A ògni mòddo, inti ànni '30 do sécolo pasòu, o balón o l'é stæto tra i spòrt formalizæ da l'Òrganizaçión Naçionâle Dòppo lavôro (OND)[1].

O prìmmo tentatîvo de rinàscita de sta disciplìnn-a chi o l'é stæto inandiòu inti ànni '50, fæto ch'o l'à portòu into 1951 a-a costituçión de l'Unión Italiànn-a Balón Elàstico e a-e prìmme mençioìn de partîe de balón inte revìste sportîve naçionâli[1]. Into mæximo perîodo, in Califòrnia l'é stæto òrganizòu 'n canpionòu da balón da-i numerôxi emigræ lìguri e piemontéixi, i quæ àn continoòu a praticâlo pe vàrri ànni. In grànde agiùtto a-o recùpero da tradiçión do balón o l'é stæto o svilùppo do coscì dîto "Balón Legêro", ch'o peu êse zugòu a-o scròu sénsa avéi de bezéugno de 'na gràn ténica e inti mæximi cànpi da zêugo do basket e da pàllavölo, fæto ch'o l'à permìsso a sò difuxón inte schêue[2]. Into 1982 a Federaçión Italiànn-a Balón (F.I.P.A.P, Federazione Italiana Pallapugno) a l'é stæta ofiçialménte riconosciûa da-o CONI[2].

O balón o l'é de lóngo stæto un di scìnboli da coltûa contadìnn-a e do folclôre de sò dôe regioìn de ciù grànde difuxón e o l'é stæto contòu da gréndi scritoî cómme l'Edmondo De Amicis, ch'o l'à dedicòu 'n lìbbro intrêgo - Gli azzurri e i rossi - a-a maestrîa di eroî di sferistêi, o Cesare Pavese, o Beppe Fenoglio, o Giovanni Arpino e o Franco Piccinelli, ch'o l'é stæto pe tànto ténpo ascì, prescidénte da Federaçión do Balón[1][2]. Gh'é ascì 'n conponiménto in léngoa lìgure do Stêva De Frànchi, contegnûo into sò Ro Chittarrin, co-îna löde a 'n avoxòu zugòu de balón de l'época ch'a l'incoménsa coscì:

«Vorræ dâve ro retræto, dro famozo Barbaggiâ;
Ma per metteme à ro fæto, non sò donde incomençâ.

Me ne vaggo all'Accassœura, zù da basso in ro bastion,
Donde à tutti lê dà scœura d'un bon zœugo da balon [...]»

(Stêva De Frànchi, In lode de Giacomo Agneize dito ro Barbaggiâ)

Rególe

modìfica

Cànpo de zêugo

modìfica
 
O sferistêio Giàn Càrlo Rufìn de Sànn-a

O cànpo de zêugo o l'é de fórma retangolâre, con de mezûe specìfiche e delimitòu in scî fiànchi e in fóndo da de lìnie giànche. O terén do cànpo o l'é de spésso fæto de tæra batûa, scibén che gh'é di cànpi realizæ con l'asfàlto, con materiâli scintétichi òpû co-in fóndo mésccio, e, a-o pòsto de unn-a de lìnie laterâli, o dêve prezentâ 'na superfìcce verticâ òtegnûa co-îna miâgia òpû, in pàrte, co-îna ræ ascì. Pe de ciù, gh'é 'na lìnia ch'a spartìsce o cànpo a meitæ dîta mediànn-a, co-ê estremitæ do cànpo (fêua che quélle co-â miâgia) che dêvan êse indichæ da de anténne sormontæ da bandierìnn-e grîxe. Into regolaménto gh'é elencòu ascì a lìsta de dotaçioìn necesâie inte ògni sferistêio, ch'o dêv'êse aprovòu[5].

In sciô terén do cànpo dêv'êse pöi individoòu o retangolìn da coscì dîta àrea de batûa, de lóngo scitoòu vèrso o fóndo do cànpo mæximo ma da-e dimenscioìn e da l'aliniaménto ch'o peu cangiâ in bâze a-a categorîa e a-o tîpo de cànpo. In particolâ gh'é e træ tipologîe de sferistêio, de cànpo "alla lizza" (ö sæ sénsa a miâgia laterâle) e de cànpo de adataménto (ö sæ di pòsti cómme ciàsse ò stràdde adatæ pe l'òcaxón), co-i prìmmi doî che són logicaménte i ùnichi a êse açetæ inte série magioî. In particolâ, i sferistêi de màscima categorîa són lónghi quæxi 90 mêtri, làrghi tra i 16 e i 18 e co-îna superfìcce laterâle èrta quæxi 12 mêtri[5].

L'eleménto architetònico ciù inportànte do cànpo, ö sæ a miâgia laterâle, a dêv'êse èrta a-o mànco doî mêtri, sénsa nisciùnn-a avertûa e da-a superfìcce lìscia (pe consentî de deviaçioìn regolâri a-i córpi da bàlla). Gh’é pöi sórvia 'na ræ ch'a dêve permétte lê ascì de deviaçioìn regolâri e co-în'altéssa mìnima valuâ in sciâ bâze da categorîa[5].

Bàlla

modìfica
 
A bàlla

A bàlla, fæta de gómma e de cô giànco-grîxo, inte categorîe magioî a dêve avéi 'na circonferénsa de 305 milìmetri pe 'n péizo de 195 gràmmi (con de tolerànse, rispetivaménte, de 5 g e de 5 mm), vegnìndo insciòu a 'na presción de 0,65 bar. Inte âtre categorîe l'é dêuviòu de bàlle da-e dimenscioìn e da-i péixi diferénti, de sòlito ciù picìn, fæto ch'o l'é mìsso in ciæo da 'na tìnta diferénte de l'atrésso. L'é inportànte che-e bàlle dêuviæ inta mæxima partîa ségian pæge pe tîpo e pe màrca de fàbrica[6].

Da-arénte a l'àrea de batûa, fêua do cànpo de zêugo, o dêv'êse mìsso o distribotô de bàlle, ch'a-o prinçìpo de ògni partîa o ne dêve contegnî qùattro, da dêuviâ into câxo che quélla in zêugo a no se pósse ciù utilizâ. E bàlle són da netezâ cómme ìntran in zêugo, co-i zugoéi che, prìmma de fâ a batûa, no dêvan fâli botezâ in tæra ò in sciô pùgno. Pe cóntra, conclûza 'n'açión, a bàlla apénn-a dêuviâ a dêv'êse mìssa tórna into distribotô[6].

Zugoéi e squàddre

modìfica
 
O canpión Oscar Giribaldi a-a rebatûa

O balón o l'é 'n spòrt de squàddra, caraterizòu da incóntri de dôe squàddre pe ògni partîa. E squàddre, de sòlito, són formæ da quàttro zugoéi, ö sæ o batitô, a spàlla (ciamòu "centrâle" ascì) e doî tersìn. In càngio, se gh'é sôlo dôe zugoéi in cànpo, a partîa a dêv'êse fermâ (e dòppo 'n màscimo de trénta menûti a l'âtra squàddra a saiâ asegnâ 'na vitöia "a zêro"), l'é poscìbile continoâla se, pe 'na qualónque raxón, 'na squàddra a l'à 'n òmmo de mêno. A ògni mòddo, se ghe n'é a disponibilitæ (ma no into câxo de espulsción), l'é poscìbile tegnî di zugoéi de risèrva pe fâ de sostituçioìn, da efetoâ sôlo inti moménti de zêugo fèrmo[7].

In particolâ, gh'é doî tîpi de sostituçión, ö sæ definitîva, co-o zugòu ch'o no poriâ ciù tornâ in cànpo, òpû lìbera, ciamâ tenporània ascì. O câxo tìpico de sostituçión definitîva o l'é quéllo pe infortùnio, scibén chò-u zugòu o peu êse lasciòu 'n menûto de "ténpo mêgo" pe repigiâse ma sôlo pe 'na vòtta, âtriménti o dêve anâ in banchìnn-a e, s'o se repîgia, o poriâ tornâ into cànpo a-a fìn de quéllo zêugo[7].

A divîza di zugoéi a dêv'êse pægia pe tùtti i ménbri da mæxima squàddra e a l'é formâ de 'n pâ de braghétte cùrte, in scê quæ, a-a drîta, gh'é scrîto o nùmero do zugòu, e 'n mariölo, in sciô quæ gh'é scrîto o nómme do zugòu e o nómme di sponsor. Pe de ciù, o zugòu ch'o l'à o ròllo de capitànio da squàddra o dêv'êse identificòu da 'na fàscia mìssa in sciô bràsso[7].

Prìmma do prinçìpio da partîa, co-în antìçipo a-o mànco de 35 menûti, e dôe squàddre dêvan intrâ in cànpo pe ezegoî tùtte e formalitæ necesâie, da-o contròllo di papê, a l'identificaçión di zugoéi e a-a vérifica da regolaritæ do materiâle da fasciatûa, òperaçión che defeæti a no peu comensâ sénsa l'aprovaçión de l'àrbitro e ch'a l'é da lê supervixonâ. Finîe e prìmme òperaçioìn, i zugoéi pêuan inandiâse pò-u rescâdaménto, da fâ into cànpo mæximo[7].

Sùbito prìmma de l'inìçio da partîa, e dôe squàddre són reciamæ da l'àrbitro da-e pàrte de l'àrea de batûa pe intrâ insémme in cànpo e saluâ o pùblico, sortegiàndo pöi co-îna monæa o dirìtto de çèrnia. O capitànio da squàddra ch'a goàgna o sortéggio o peu dónca decìdde tra a batûa e a remìssa, óltre chò-u cô pi-â sò squàddra in sciô tabelìn di pónti[7].

O zêugo

modìfica
 
Partîa in sce cànpo arangiòu inte 'na stràdda de Cortemìlia, 1970

O prinçìpio de ògni zêugo o l'é dæto da 'n'açión de batûa, ch'a l'é consciderâ vàlida si-â bàlla a va, in xêuo, a-o de la da lìnia mediànn-a sénsa avéi botezòu (vìncolo ch'o no l'é ciù necesâio inti córpi dòppo a batûa), con l'âtra squàddra che, sôlo inta sò meitæ de cànpo, a peu rispónde co-în'açión de remìssa a-o xêuo òpû, a-o màscimo, a-o prìmmo bótto in tæra da bàlla. A batûa a l'é consciderâ vàlida si-â bàlla a l'é stæta corpîa co-o pùgno, co-a màn ò l'avanbràsso do batitô dòppo 'n asbrîo ch'o dêve pe fòrsa finî inti limìti de l'àrea de batûa. St'açión chi a peu êse ripetûa sôlo 'na vòtta pe squàddra e ténpo e, into câxo de 'n qualónque erô inta sò procedûa, l'âtra squàddra a goâgna 'n pónto. A batûa a l'é da fâ tùtte e vòtte che unn-a de squàddre a goàgna 'n pónto òpû into câxo a ségge stæta segnâ 'na càccia[8].

Óltre che inta batûa, a bàlla a peu êse corpîa inte tùtte e òcaxoìn de "bàlla vàlida", ö sæ a-o xêuo ò dòppo 'n bótto in tæra, into mæximo mòddo da batûa. Superòu 'n bótto a bàlla a no peu ciù êse zugâ, e dónca o l'é o câxo de "bàlla no vàlida". O balón o rèsta in zêugo se, dòppo o prìmmo bótto, a va a sbàtte cóntra a-i "arêdi permanénti" do cànpo (inclûxi i spetatoî ascì), con l'açión ch'a se conclùdde into moménto quand'a o tócca tórna pe tæra. Pe cóntra, si-â bàlla a tócca a-o xêuo un de sti eleménti chi, vén dæto 'n pónto a l'âtra squàddra[8].

A partîa a dûa ùnze zêughi, scibén ch'a peu êse amermâ inte çèrti câxi a 9, 8 ò 7 zêughi. Pe de ciù, de vòtte e partîe són zugæ a ténpo ciufîto chi-â zêughi ma, in ògni câxo, no dêvan superâ e træ ôe[8]. L'é prevìsto ascì di intervàlli inta partîa: in particolâ ghe n'é un de dêxe menûti prìmma de l'ùrtimo zêugo e, in sce domànda de squàddre, se peu avéi di time-break da dûata de tréi menûti e in nùmero màscimo de doî pe squàddra[9].

Gh'é tréi scistêmi ofiçialménte riconosciûi pe zugâ a-o balón, ö sæ co-e càcce, a-o cordìn òpû co-e càcce a-a pantalera[8].

Scistêma co-e càcce

modìfica
 
'Na càccia inta finâle de l'ediçión 2022 da Còppa Itàlia

O l'é o scistêma ciù comùn pe zugâ a-o balón, con ògni zêugo ch'o l'é spartîo inte dôe fâze da formaçión de càcce e de "càccia" a-e càcce mæxime.

In generâle, scimilménte a-i âtri doî mòddi de zugâ a-o balón, ògni zêugo o l'é formòu da quàttro pónti, indichæ cómme into ténni cómme "chìnze", ö sæ, inte l'órdine, chìnze-trènta-quarànta-zêugo. O zêugo séncio o l'é goagnòu, dòppo o quarànta pâri, da-a squàddra ch'a conquìsta doî pónti da-a fîa. Sta rególa chi, dîta "rególa do vantàggio" a no l'é però aplicâ tùtte e vòtte ma a peu cangiâ in bâze a-a scitoaçión ò de decixoìn pigiæ pe quélla partîa, inti âtri câxi o zêugo o l'é defæti goagnòu da-a prìmma squàddra che, a-o quarànta, a ségna 'n âtro pónto[8].

I pónti se goâgnan inte tréi mòddi[8]:

  • into câxo chò-u balón, a-o xêuo ò co-in bótto sôlo, o va a-o de la da lìnia do fóndo da meitæ do cànpo de l'âtra squàddra, pasàndo tra e anténne mìsse a-i sò cànti. Sto córpo chi, tra i ciù spetacolâri do zêugo, o l'é conosciûo cómme o "çê" (céllu in çèrte parlæ) òpû, da-o piemontéize, intra
  • quànde vén goagnâ 'na càccia
  • quànde un di zugoéi de l'âtra squàddra o fa 'n fàllo

L'eleménto centrâle de sto mòddo chi de zugâ a-o balón o l'é, apónto, quéllo da formaçión e da catûa de càcce. In particolâ, 'na càccia a l'é 'na quæ se sæ açión ch'a no l'é finîa a pónti, e dónca no co-in çê, in fàllo ò 'na conquìsta de 'n'âtra càccia. I doî mòddi de formaçión de 'na càccia són dónca quànde a bàlla a no l'é ciù vàlida e a vén fermâ da 'n zugòu, òpû quand'a sciòrte de fêua de lìnie laterâli do cànpo dòppo o prìmmo bótto (no se in xêuo, sedónca o l'é 'n fàllo). Alôa, in corispondénsa do pónto dónde l'é stæto fermòu a bàlla (o peu cangiâ 'n pitìn in bâze a-o mòddo comm'a l'é stæta fermâ) ò dond'a l'à atraversòu a lìnia laterâle, vén segnâ da l'arbìtro a càccia co-îna lìnia giànca de 10 cìtti, de pitûa ò gésso in sciâ bâze do fóndo. Si-â bàlla, dòppo ch'a l'é tocâ da un di zugoéi da squàddra in remìssa, a contìnoa a mesciâse inte 'n çèrto mòddo, o pónto da càccia o diventiâ quéllo ciù a sfavô da squàddra ch'a l'à goagnòu a càccia mæxima[8].

Pe de ciù, 'na càccia a dêv'êse segnalâ co-i segnacàcce e co-i coscì dîti portacàcce. O segnacàcce o l'é formòu da 'na balétta, mìssa da l'arbìtro in corispondénsa do pónto da lê segnòu, pe 'n màscimo de quàttro e con sôrvia scrîto o sò nùmero, ch'o peu dónca anâ da 1 a 4. In segnacàccia o l'é conpletòu da 'na bâze d'arénbo ch'a l'à, in sce un di sò fiànchi, 'n'àsta èrta 1 mêtro co-îna targhétta co-o sò nùmero, mìssa a fî da lìnia laterâle. Inta fâze de moviménto e de poxiçionaménto di segnacàcce in sciô terén, in corispondénsa do pónto segnòu da l'arbìtro, vén mìssa unn-a ò ciù persónn-e, dîte portacàcce, pe marcâ a lìnia in corispondénsa da quæ se metiâ o segnacàccia[8].

O nùmero totâle de càcce che se peu formâ o l'é inversaménte proporçionâle a-o pontézzo za òtegnûo da-e squàddre into córso da prìmma fâze de zêugo, segóndo o schêma chi de sótta[8]:

Pontézzo Nùmero de càcce
0-0 4
15-0 15-15 3
30-0 30-15 30-30 2
40-40 (co-a rególa do vantàggio) 2
40-0 40-15 40-30 1
40-40 (sénsa vantàggi) 1

Quànde s'arîva a-o nùmero de càcce valutòu in bâze a-o schêma chi sórvia e dôe squàddre dêvan scangiâse o cànpo, con l'açión da batûa ch'a pàssa dónca a l'âtra squàddra. A quésto pónto incoménsa a segónda fâze do zêugo, co-e dôe squàddre che dêvan "conquistâ" e càcce (con valô de 'n pónto/chìnze p'ògnidùnn-a). In prinçìpio vén pigiòu cómme riferiménto a càccia nùmero 1, in corispondénsa da quæ, co-îna lìnia inmaginâia perpendicolâre a quélla laterâle, o cànpo o vén spartîo inte doî tòcchi. A sto pónto chi a càccia a l'é goagnâ da-a squàddra ch'a rîesce a fermâ a bàlla prìmma do sò atraversaménto da lìnia inmaginâia da càccia òpû, se o sciòrte de fêua da-o cànpo de zêugo, da-a squàddra ch'a sta inta pàrte de cànpo no interesâ da-o pasàggio da bàlla in sciâ lìnia laterâle. Goagnòu a prìmma càccia vén levòu o sò segnacàccia e se continoiâ a lòtta pe quélle che rèstan, inte l'órdine indicòu da-i nùmeri in scê targhétte[8].

Scistêma a-o cordìn

modìfica

In âtro scistêma de zêugo do balón o l'é quéllo "a-o cordìn", ch'o l'à e mæxime rególe de quéllo "clàscico" fêua che pe-e sò caraterìstiche particolæ. E ciù inportànti diferénse tra i dôe scistêmi són a mancànsa totâle da formaçión e da conquìsta de càcce, co-i zêughi che no són dónca spartîi inte dôe pàrte, e a presénza do "cordìn". O cordìn, fæto de nàilon ò de iôta, o l'é tiòu in mòddo perpendicolâre a-a longhéssa do cànpo, in corispondénsa da sò meitæ e a 'n'altéssa de 1,20 m ò de 2,10 m, inte partîe individoâli. O cordìn o l'é inportànte inte l'asegnaçión di pónti perché o peu portâ a fâ di fàlli, prezénpio s'o vén corpîo ò s'o no vén superòu da-a bàlla, che de rególa dan 'n pónto a l'âtra squàddra ò zugòu[8].

Tra e âtre rególe de sto scistêma chi, o scàngio de cànpo o vén fæto ògni tréi zêughi si-â batûa a vén zugâ da vàrri batitoî òpû za a-o prìmmo, e pöi ògni doî, sò-u batitô o l'é o mæximo ò l'ùnico zugòu in cànpo. De sòlito no gh'é a rególa do vantàggio (fêua che inti ùrtimi doî zêughi), co-o zêugo ch'o l'é goagnòu da quéllo ch'o fa 'n pónto de ciù rispétto a-o quarànta. Into câxo a partîa a l'é sôlo tra doî zugoéi a l'aviâ 'na dûata de 13 zêughi, sedónca saiàn 15, co-o sòlito intervàllo de dêxe menûti prìmma de l'ùrtimo zêugo e de 'n menûto tra 'n zêugo e l'âtro se gh'é o scàngio de cànpo[8].

A Pantalera

modìfica
  O mæximo argoménto in detàggio: Pantalera.

Asæ scìmile a-o balón, a pantalera a l'é zugâ inte ciàsse di pàixi, tànto che a peu êse consciderâ cómme a versción ciù antîga e tradiçionâle de sto zêugo chi. Defæti, vegnìndo de lóngo praticâ inti spàççi stréiti tra e câze, a no l'à de bezéugno de 'n cànpo de zêugo dedicòu cómme i sferistêi. A ciù inportànte diferénsa inte rególe do zêugo a conscìste into fæto chi-â bàlla, a-o moménto da batûa, a no vén corpîa co-o pùgno ma tiòu in sce 'na toâ de légno, dîta apónto "pantalera" in piemontéize, ch'a l'é inclinâ, arenbâ a 'na miâgia e rifinîa con de listélle che dàn de deviaçioìn iregolâri a-o camìn do balón[10].

Dòppo a batûa, fæta da-o zugòu dîto o "campau", a partîa a contìnoa co-e mæxime rególe do balón. Aprêuvo a-e particolaritæ do cànpo, inta pantalera gh'é bén bén de diferénse tra 'n pòsto a l'âtro, co-a prezénsa de vàrri eleménti architetònichi cómme grondànn-e, pòrte, scæn, lanpioìn e pogiöli che réndan asæ inprevedìbile o camìn da bàlla[10].

Conpetiçioìn

modìfica
  O mæximo argoménto in detàggio: Canpionòu italiàn de balón.

O prìmmo canpionòu de balón o l'é stæto zugòu into 1912[4]; sucescivaménte o l'é stæto spartîo inte quàttro livélli (Série A, Série B, Série C1 e Série C2) ciù quélli de giovanîli (ö sæ Under 25, Juniores, Aliêvi, Debutànti, Polìn e Promoçionâli). Gh'é pöi o tornêo da Cóppa Itàlia (creòu into 1983) e da Cóppa Itàlia de Série B (creòu into 2012), óltre quéllo da Supercóppa italiànn-a de balón.

A livéllo giovanîle vén de spésso òrganizòu di tornêi do coscì dîto balón lêgio, zugòu sorviatùtto inte schêue pe avixinâ i zóveni a-o móndo do balón[2].

Tra e disciplìnn-e tradiçionâli lighæ a-o móndo do balón vén òrganizòu 'n canpionòu mondiâle di spòrt sferìstichi ascì. In particolâ, l'ediçión do 2004 a l'é stæta disputâ in Itàlia e, tra e quàttro specialitæ çernûe pe l'òcaxón, gh'êa pròpio o balón (co-e âtre træ che êan o frontó valençiàn, o llargues alicantìn e o "zêugo internaçionâle", 'na mescciûa di vàrri zêughi sferistérichi eoropêi)[11].

Nòtte

modìfica
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 (IT) Pallapugno, il gioco del "Balon", in sce comune.info. URL consultòu o 26 zùgno 2022.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 (IT) La Pallapugno (già Pallone Elastico), in sce speb.it. URL consultòu o 26 zùgno 2022.
  3. ↑ 3,0 3,1 (IT) Storia - La Pallapugno in Italia, in sce pallapugnoalba.it. URL consultòu o 26 zùgno 2022.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 (IT) Scîto ofiçiâ da Federaçión Italiànn-a Balón, in sce fipap.it. URL consultòu o 26 zùgno 2022.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 (IT) Càppo I - Cànpi de zêugo (PDF), in Regolaménto técnico balón, Federaçión Italiànn-a Balón, 2020, pp. 5-9.
  6. ↑ 6,0 6,1 (IT) Càppo II - Baloìn da zêugo (PDF), in Regolaménto técnico balón, Federaçión Italiànn-a Balón, 2020, pp. 9-10.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 (IT) Càppo III - Zugoéi e Squàddre (PDF), in Regolaménto técnico balón, Federaçión Italiànn-a Balón, 2020, pp. 11-14.
  8. ↑ 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 8,10 8,11 (IT) Càppo V - O zêugo (PDF), in Regolaménto técnico balón, Federaçión Italiànn-a Balón, 2020, pp. 18-23.
  9. ↑ (IT) Càppo VIII - Rególe pe-e partîe (PDF), in Regolaménto técnico balón, Federaçión Italiànn-a Balón, 2020, pp. 26-28.
  10. ↑ 10,0 10,1 (IT) Scîto ofiçiâ da Federaçión Italiànn-a Balón - Pantalera, in sce fipap.it. URL consultòu o 27 zùgno 2022.
  11. ↑ (IT) Scîto in scî Mondiæ de Balón, in sce mondialipallapugno.it. URL consultòu o 27 zùgno 2022 (archiviòu da l'url òriginâle o 26 dexénbre 2004).

Bibliografîa

modìfica

Âtri progètti

modìfica

Colegaménti estèrni

modìfica
Estræto da "https://lij.wikipedia.org/w/index.php?title=Balón_(zêugo)&oldid=250274"