Ça ira

cansón rivoluçionâia françéize

Ça ira, ciamâ Ah! ça ira ascì, (prononçiòu [sa i.ʁa], "A l'andiâ bén" in françéize) a l'é 'na cansón rivoluçionâia o quæ ritornéllo, ch'o l'é un di scìnboli da Rivoluçión françéize, o l'é stæto pi-â prìmma vòtta cantòu into màzzo do 1790.

ZE
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize

A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Incixón britànica publicâ a Lóndra quàttro giórni dòppo l'ezecuçión de Loîgi XVI, a-i 21 de zenâ do 1793, dónde a gh'é di démoni in çê che càntan Ça ira into moménto into quæ a càzze a làmma da ghiliotìnn-a.
A mûxica de Ça ira a-o pianofòrte.

O sò outô, 'n vêgio sordàtto ch'o cantâva pe-e stràdde de nómme Ladré, o l'avéiva adatòu de pòule sénsa 'n particolâ scignificâto in sciô Carillon national[1], 'na melodîa de contrabàllo asæ popolâre aprêuvo a-o Bécourt, sunòu da viôlìn do tiâtro Beaujolais, e che ànche a regìnn-a Màia Tognétta a se demoâva a sunâ co-o sò cènbalo[2].

O tìtolo e o têma do ritornéllo de 'sta cansón chi són stæti inspiræ da l'òtimìsmo inperturbàbile de Benjamin Franklin, raprezentànte in Frànsa (tra i 22 de dexénbre do 1776 e i 12 de lùggio do 1785) do Congrèsso de 13 colònie americànn-e, particolarménte apresòu da-o pòpolo françéize e che, a-e domànde in scî svilùppi da Goæra d'Indipendénsa Americànn-a, co-o sò françéize no tànto bón, o rispondéiva sénpre "Ça ira, ça ira". Co-a Rivoluçión, o tèsto o l'é stæto cangiòu da-i sans-culottes con di apòstrofi asascìn cóntra l'aristocraçîa e o clêro.

Ça ira, che into méntre a l'êa òrmâi riconosciûa cómme 'n ìnno no ofiçiâ di rivoluçionâi[3], a sopraviviâ ànche a-a chéita de Maximilien de Robespierre, co-o diretöio ch'o l'ordinòu ch'a foîse cantâ prìmma de ògni raprezentaçión, ma a l'é stæta a-a fìn bandîa da-o Consolâto.

A gh'é vàrie verscioìn de quésta cansón, co-o tèsto ch'o s'evòlve da l'òtimìsmo da fèsta do 14 de lùggio do 1790 pi-â préiza da Bastìggia ("Ah ça ira, ça ira. Pierrot et Margot chantent à la ginguette! Ah! ça ira, ça ira, ça ira. Réjouissons nous, le bon temps reviendra!") a-o ritornéllo sucesîvo, bén bén ciù minaciôzo ("Ah ça ira, ça ira, ça ira, Les aristocrates à la lanterne! Ah! ça ira, ça ira, ça ira, Les aristocrates on les pendra!").

Claude Balbasre, organìsta da catedrâle de Notre-Dame de Pàriggi, a quæ into méntre a l'êa stæta trasformâ in ténpio da Raxón, o l'à conpòsto into 1793 'n pésso pe òrgano in sce Ça ira[4].

Versción òriginâle modìfica

 
A monarchîa e a Repùbrica: Ça n’ira pas, ça ira.
(FR)

«Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Le peuple en ce jour sans cesse répète,
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Malgré les mutins tout réussira!
Nos ennemis confus en restent là
Et nous allons chanter « Alléluia! »
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Quand Boileau jadis du clergé parla
Comme un prophète il a prédit cela.
En chantant ma chansonnette
Avec plaisir on dira:
Ah! ça ira, ça ira, ça ira.

Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Suivant les maximes de l'évangile
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Du législateur tout s'accomplira.
Celui qui s'élève on l'abaissera
Celui qui s'abaisse on l'élèvera.
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Le vrai catéchisme nous instruira
Et l'affreux fanatisme s'éteindra.
Pour être à la loi docile
Tout Français s'exercera.
Ah! ça ira, ça ira, ça ira.

Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Pierrette et Margot chantent la guinguette
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Réjouissons-nous, le bon temps viendra!
Le peuple français jadis à quia,
L'aristocrate dit: « Mea culpa! »
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Le clergé regrette le bien qu'il a,
Par justice, la nation l'aura.
Par le prudent Lafayette,
Tout le monde s'apaisera.
Ah! ça ira, ça ira, ça ira

Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Par les flambeaux de l'auguste assemblée,
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Le peuple armé toujours se gardera.
Le vrai d'avec le faux l'on connaîtra,
Le citoyen pour le bien soutiendra.
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Quand l'aristocrate protestera,
Le bon citoyen au nez lui rira,
Sans avoir l'âme troublée,
Toujours le plus fort sera.
Ah! ça ira, ça ira, ça ira

Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Petits comme grands sont soldats dans l'âme,
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Pendant la guerre aucun ne trahira.
Avec cœur tout bon Français combattra,
S'il voit du louche, hardiment parlera.
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Lafayette dit : « Vienne qui voudra! »
Sans craindre ni feu, ni flamme,
Le Français toujours vaincra!
Ah! ça ira, ça ira, ça ira»

(LIJ)

«Ah! ça ira, ça ira, ça ira
O pòpolo ancheu o contìnoa a ripetîse,
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
A despæto di amutinæ tùtto o l'ariêsciâ!
I nòstri nemîxi confûxi se ferman chi
e niâtri alantô cantémmo « Alelôia! »
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Quànde o Boileau o l'à parlòu do clêro
Cómme 'n profêta o l'à predîto.
Cantàndo a mæ cansonétta
Con piâxéi se diâ
Ah! ça ira, ça ira, ça ira.

Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Segóndo e màscime de l'Evangêio
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Do legislatô tùtto o se conpiâ.
Chi s'eleviâ niâtri o abasiêmo
Chi s'umiliâ niâtri o eleviêmo.
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
O vêo catechîximo ne insegniâ
E o terìbile fanatìsmo o s'estingoiâ.
A êse òbediénti a-a lêze
Tùtti i françéixi se ezercitiàn.
Ah! ça ira, ça ira, ça ira.

Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Pierrette e Margot càntan inta guinguette.
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Esultémmo, o ténpo bón o vegniâ!
O pòpolo françéize da 'n pö a quia,
L'aristocraçîa a l'à dîto: « Mea culpa! »
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
O clêro o se despiâxe di bêni ch'o l'à,
Pe giustìçia, a naçión i aviâ.
Pe-o asenòu Lafayette,
Tùtti se calmiàn.
Ah! ça ira, ça ira, ça ira

Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Pe-e fraxélle de l'ougùsta asenblêa,
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
O pòpolo armòu o s'amiâ sénpre.
Do vêo e do fâso o saviâ,
O çitadìn o bêne o sostegniâ.
Ah! ça ira, ça ira, ça ira,
Quànde l'aristocraçîa a protestiâ,
O bón çitadìn into nâzo o riéi de lê,
Sénsa avéi l'ànimo sciâtòu,
De lóngo o ciù fòrte o saiâ.
Ah! ça ira, ça ira, ça ira

Ah! ça ira, ça ira, ça ira
I zoêni cómme i vêgi són sordàtti into cheu,
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
Inta goæra nisciùn o tradiâ.
Co-o cheu tùtti i boìn françéixi se batiàn,
Se véddan de sospètto, con ardî parliàn.
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
O Lafayette o l'à dîto « Vêgne ch'òu vêu! »
Sénsa poîa do fêugo ò de sciàmme,
I françéixi vinçiàn sénpre!
Ah! ça ira, ça ira, ça ira»

Versción di sans-culottes modìfica

 
Vignétta propagandìstica ingléize do 12 de frevâ do 1793; a gh'é a scrîta "Ça ira" in sciô capéllo do muxicìsta.
(FR)

«Ah! ça ira, ça ira, ça ira
les aristocrates à la lanterne!
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
les aristocrates on les pendra!

Si on n' les pend pas
On les rompra
Si on n' les rompt pas
On les brûlera.
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
les aristocrates à la lanterne!
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
les aristocrates on les pendra!

Nous n'avions plus ni nobles, ni prêtres,
Ah! ça ira, ça ira, ça ira,
L'égalité partout régnera.
L'esclave autrichien le suivra,
Ah! ça ira, ça ira, ça ira,
Et leur infernale clique
Au diable s'envolera.
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
les aristocrates à la lanterne!
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
les aristocrates on les pendra!
Et quand on les aura tous pendus
On leur fichera la pelle au cul.»

(LIJ)

«Ah! ça ira, ça ira, ça ira
i nòbili [apéixi] a-i lanpioìn!
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
i nòbili saiàn inpicæ!

Se no i apendiêmo
Alôa i masacriêmo
Se no i masacriêmo
Alôa i bruxiêmo
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
i nòbili [apéixi] a-i lanpioìn!
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
i nòbili saiàn inpicæ!

Coscì no aviêmo ciù nòbili ni prævi
Ah! ça ira, ça ira, ça ira,
L'egoaliànsa inte ògni lêugo a regniâ.
A scciâva oustrìaca a segoiâ,
Ah! ça ira, ça ira, ça ira,
E a sò conpagnîa infernâle
A-o diâo a xoiâ.
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
i nòbili [apéixi] a-i lanpioìn!
Ah! ça ira, ça ira, ça ira
i nòbili saiàn inpicæ!
E quànde i aviêmo tùtti inpicæ
Ghe metiêmo 'na pâa into cû.»

Dòppo a rivoluçión modìfica

O vascéllo La Couronne o l'é stæto rinominòu Ça Ira into 1792 co-in ciæo rimàndo a quésta cansón.

Inta batàggia de Famars do 1793 o 14° regiménto de fanterîa, o West Yorkshire Regiment, o l'à atacòu i françéixi marciàndo a-o rìtmo de Ça ira, co-o sò colonéllo ch'o l'à comentòu ch'o l'aviéiva "batûo i françéixi co-a lô danâ melodîa". O regiménto o l'é stæto pöi decoròu co-o dirìtto de dêuviâ 'sta melodîa chi pe önô de batàggia e cómme màrcia ràpida do regiménto. Da quésto moménto a l'é stæta adotâ da-o Yorkshire Regiment[5].

A-i 22 de màzzo do 1797, into moménto do càngio da goàrdia a-o Pónte Reâ de Zêna, a fanfâra do regiménto di Cadétti a l'à intonòu pròpio 'sta cansón chi, a quæ a l'êa naturalménte proibîa inte l'aristrocràtica Repùbrica de Zêna, pe dâ inìçio a-a rivoluçión ànche inte quésta naçión, fæto ch'o l'à portòu a-a nàscita da Repùbrica Lìgure a-i 14 de zùgno.

O Friedrich Witt o l'à minsonòu o motîvo de Ça ira into finâle da sò scinfonîa n° 16 in La magiô. Scibén che l'ànno da sò conpoxiçión o l'é sconosciûo, o l'é ciæo ch'a l'é stæta scrîta inti ànni novànta do XVIII sécolo. O Carl Schurz, a-o quatòrzén capìtolo do prìmmo volùmme de sò Reminiscences o l'à riportòu da-o sò exìlio in Inghiltæra che, into córpo de Stâto do Napolión III di 2 de dexénbre do 1851, "i nòstri amîxi françéixi àn sbragiòu e criòu, asbriàndo di nómmi òfenscîvi a-o Loîgi Napolión, maledixéndo i sò òmmi, balàndo a La Carmagnole e cantàndo Ça ira"[6].

Adataménti modèrni modìfica

Pierre Dac, inportànte figûa da Rexisténsa françéize, o l'à repigiòu o ritornéllo da cansón inte un di sò intervénti a Radio Londres[7], cangiàndo o tèsto in:

(FR)

«Ah! ça ira, ça ira, ça ira!
Les collaborateurs à la lanterne.
Ah! ça ira, ça ira, ça ira!
Les collaborateurs on les pendra.»

(LIJ)

«Ah! ça ira, ça ira, ça ira!
I colaboraçionìsti [apéixi] a-i lanpioìn.
Ah! ça ira, ça ira, ça ira!
I colaboraçionìsti saiàn inpicæ.»

'N âtro adataménto modèrno de 'sta cansón chi, partìndo da-a versción di sans-culottes, o l'é stæto cantòu da Édith Piaf pi-â colònna sonöra da pelìcola Versailles (Si Versailles m'était conté) de Sacha Guitry. Ça ira a l'é cantâ inta série televixîva The Scarlet Pimpernel ascì, da l'atô Richard E. Grant.

Inte 'na scêna de avertûa do romànso What Is To Be Done? de Nikolay Chernyshevsky, a protagonìsta Vera Pavlovna a l'é mostrâ méntre a cànta 'na cansón co-o ça ira into ritornéllo, aconpagnâ da 'na paràfraxi ch'a delìnia a lòtta pe 'n utòpico futûro socialìsta. Into 1875, o tradutô françéize "A.T." o l'à riportòu a cansón inte 'na versción in quartìnn-e realizâ pe mézzo da paràfraxi do tèsto, pöi reprodûta in mòddo integrâle da-o Benjamin Tucker inta sò traduçión[8][9].

Nòtte modìfica

  1. (FR) Jean Antoine Bécourt, Ah ! ça ira, dictum populaire, air du carillon national, in sce gallica.bnf.fr. URL consultòu l'11 zenâ 2022.
  2. (FR) Claude Duneton e Emmanuelle Bigot, Histoire de la chanson française: De 1780 à 1860, vol. 2, Parìggi, Seuil, 1998, ISBN 2-02-017286-0.
  3. (EN) Paul R. Hanson, Historical Dictionary of the French Revolution, Scarecrow Press, 2004, p. 53, ISBN 0-810-85052-4.
  4. (FR) Claude Balbastre, La Marche des Marseillois et lair a ira, in sce youtube.com. URL consultòu l'11 zenâ 2022.
  5. (EN) Yorkshire Regiment, in sce army.mod.uk. URL consultòu l'11 zenâ 2022.
  6. (EN) Carl Schurz, XIV: Refugee Life in London - Marriage and Departure for America, in Reminiscences, vol. 1, The S. S. McClure Company, 1908.
  7. (FR) Pierre Dac, Drôle de guerre, Place des éditeurs, 2010, ISBN 2-258-08449-0.
  8. (FR) Nikolaj Gavrilovič Černyševskij, Que faire?, En vente chez tous les libraires, 1875, p. 5.
  9. (EN) Nikolaj Gavrilovič Černyševskij e Benjamin R. Tucker (tradutô), What's to be done? A romance., 4ª ed., Nêuva York, Manhattan Book Co., 1909, p. 8.

Colegaménti estèrni modìfica

  • (FR) Ça ira, in sce youtube.com. URL consultòu o 12 zenâ 2022.
  • (FR) Ça ira - Edith Piaf, in sce youtube.com. URL consultòu o 12 zenâ 2022.
  • (IT) ça ira, in sce sapere.it. URL consultòu l'11 zenâ 2022.
  • (ENDEFRITNL) Le "Ça ira", in sce musicbrainz.org. URL consultòu l'11 zenâ 2022.