Tôre zenéixi de Scîo

tôre de diféiza de Scîo
ZE
Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ

E tôre zenéixi de Scîo (in grêgo modèrno: Βίγλες της Χίου, Vigles tis Chiou) són 'na série de tôre de goàrdia tiæ sciù da-i zenéixi a Scîo inti ànni do domìnio da Maónn-a in sciâ región. Caraterizæ da 'na fórma riónda, se trêuvan in scê còste e in scî promontöi de l'îzoa e d'ancheu n'é restòu e roìnn-e ò a memöia de 'na quarantìnn-a de ste chi, méntre inti ànni do màscimo splendô da colònia l'é probàbile che ghe ne foîse ciù ò mêno 50-60[1][2]. Da-o 1995, vintiquàttro de ste tôre chi són stæte diciaræ cómme monuménto naçionâle[3].

Vìsta da tôre de Dòtia de néutte

Scibén chi-â ciù pàrte de tôre a l'é chéita in roìnn-a, ghe n'é de quélle ch'àn conservòu a sò strutûa òriginâle e, gràçie a-i restàori di ùrtimi ànni, són diventæ 'n inportànte pónto d'interèsse pò-u turìsmo in sce l'îzoa[2].

 
Màppa de Scîo do 1590 con de tôre in scê còste de l'îzoa.

Tra e prìmme testimoniànse scrîte da prezénsa de tôre gh'é quélle de l'André Thevet into 1549 e do Gêumo Giustiniàn into 1586, pe pöi êse tórna mensonæ da-o George Sandys into 1610 e da-o Jean de Thévenot into 1656. Inte sti papê chi l'é indicòu a distànsa ch'a gh'êa tra e tôre, stimâ inte 3-4 mìggia da-o De Thévenot e inte 'n mìggio da-o Giustiniàn, rispètto a quélla tra e tôre sopravisciûe ch'a peu cangiâ tra 1,6 e 3,8 km[1].

No gh'é goæi de informaçioìn in sciô moménto de costruçión de tôre e sôlo into 2002, co-îna dataçión do légno ch'o-e fórma, l'é stæto propòsto pi-â sò realizaçión o perîodo tra o 1451 e o 1461.

E tôre fâvan pàrte de 'n elaboròu scistêma de diféiza de l'îzoa: defæti inti ànni do domìnio zenéize no gh'êa a Scîo goæi de fórse militâri, coscì l'é stæto tiòu sciù 'n scistêma de castélli e pàixi fortificæ insémme a-a ræ de tôre de goàrdia in scê rîve a-o mâ de l'îzoa, o ciù svilupòu e inponènte da Grêcia intrêga. Scibén chi-â fórma standardizâ de tôre a pariéiva o ségno de 'na progetaçión centralizâ, no gh'é de atestaçioìn de 'n'iniçiatîva da Maónn-a inti papê de l'época, tànto da fâ pensâ ch'a ségge partîa da-e comunitæ locâli, ch'àn copiòu o stîle fra de lô,

E tôre són stæte dêuviæ scìnn-a-a meitæ do sécolo XVII, perdéndo e sò fonçioìn sôlo co-a fìn da piraterîa, quànde són stæte de manimàn abandonæ. A ògni mòddo, gh'é di papê do 1783 e do 1786 che testimónian l'ûzo da vigla de Komi scìnn-a quélla dæta, méntre inte 'n àtto do 1839 l'é atestòu a cesción da costòdia da tôre de Calimaziâ a 'n privòu co-o pagaménto de 'n cànone, a testimoniànsa de 'n çèrto ûzo de diféize zenéixi scìnn-a-o sécolo XIX.

Strutûa

modìfica

E tôre zenéixi de Scîo àivan 'na strutûa bén bén standardizâ, da-a fórma a cilìndro co-in teu da-o diàmetro médio de 7,5 m, pe 'n'artéssa totâle de tòsto 12 m. De l'elevaçión conplescîva i doî tèrsci són fórmæ da-o cilìndro da tôre, sott'a-o quæ gh'é 'na bâze dîta "scàrpa". A scàrpa, caraterìstica particolâ de tôre de l'îzoa, a l'àiva 'n'inportànte fonçión struturâle: construéndo 'na bâze ciù làrga a tôre a vegnîva ciù sâda, ségge da-o pónto de vìsta stàtico che cóntra i córpi de canón, evitàndo pöi che i atacànti se poêsan avixinâ de lengê a-o cazaménto. Pe sta raxón chi, inte bâze de tôre gh'é de miâge co-in spesô ch'o peu arivâ scìnn-a doî mêtri, méntre into teu són drûe ciù ò mêno a meitæ[1].

L'intrâ de 'na vigla a no se trovâva mâi a-o livèllo do terén ma ciufîto a l'artéssa da stànsia prinçipâ, tànto che se poéiva arivâ a-a pòrta sôlo pe mêzo de 'na scâ portàtile ò de 'na córda. A pòrta, ch'a no l'êa mâi mìssa in sciô sciànco vèrso o mâ, a l'êa bén bén rinforsâ e, inta ciù pàrte di câxi, protezûa da de bócche dêuviæ pe calâ lìquidi bogénti e da de luxêe, avèrte inte miâge a l'artéssa do stansón, pe tiâ frésse ò scciupetæ a-i atacànti[1].

A stànsia prinçipâ a l'é a 'n'artéssa de 8 mêtri da-o terén, covèrta da 'na cópola sêmi-cilìndrica sôvia a-a quæ gh'é arenbòu o téito co-i pâpêti e i mèrli. Pò-u pasàggio tra o drénto da tôre e o sò téito gh'êa 'na rebâsa a l'estremitæ da cópola. E miâge són stæte realizæ con de prîe do pòsto, tegnûe insémme da 'na fórte màlta de câsìnn-a e di riseu mìssi a bànde òrizontâli, co-ina técnica ch'a l'é dîta kourasani[1].

D'in gîo a-e tôre gh'êa de sòlito fabricòu di âtri cazaménti ciù picìn, da-i ûxi diferénti: da asósti pe-e béstie a depòxiti pe-e légne ò pò-u giàscio, óltre a di alögi pe-e goàrdie dæto che inte tôre no gh'êa goæi de spàçio ò de comoditæ.

'Na vigla a l'êa dêuviâ sorviatùtto cómme tôre d'avistaménto ma, into câxo de necescitæ, a l'àiva 'na fonçión difenscîva óltre che deterénte ascì. Quànde unn-a de goàrdie da tôre e a l'avistâva 'n bàrco nemîgo a fâva scatâ l'alàrme, co-o mesàggio ch'o vegnîva trasmìsso a-e tôre vixìnn-e. Pe mandâ i segnâli gh'êa o dóggio scistêma di fêughi de néutte e do fùmme de giórno, co-e tôre che conservâvan o conbustìbile pe tùtti doî i tîpi de fogoâ. Pe creâ 'na gràn sciàmma, da açénde de néutte, se conservâva légne, cósti, èrbe sécche e cànn-e, méntre pe fâ o fùmme di segnâli da giórno se dêuviâva do fén bagnòu[4].

L'alàrme, óltre a-avertî do perìcolo, o l'informâva in sciô nùmero de invaxoî ascì, de mòddo che se poêse inandiâ 'n'armâ pe contrastâli méntre i paizén se poéivan refugiâ inti vilàggi che, spécce inta región da Masticochoria, êan tùtti fortificæ. Pe de ciù, tùtti i mesàggi arivâvan scìnn-a-o castéllo do capolêugo, ségge co-i segnâli vixîvi che portæ a màn da-e vedétte. E tôre êan de sòlito gestîe da doî òmmi e, inte ògni moménto, ghe n'êa a-o mànco un de goàrdia. E vedétte àivan ascì o cónpito de cuâ a manutençión de tôre e-e sò refæte ciù urgénti, vegnìndo çernûe da-i abitànti do pòsto co-ina procedûa ofiçiâ. Ségge e spéize pi-â tôre chò-u salâio di goardién êan covèrti da-a popolaçión di pàixi da-arénte[4].

Lìsta de tôre

modìfica

E tôre de goàrdia són difûze pe l'îzoa intrêga, scibén che in mezûa diferénte: defæti inta pàrte setentrionâle de Scîo, ciù montagnôza, a morfologîa do terén a garantîva za 'na çèrta proteçión e façilitæ d'avistaménto sénsa o bezéugno de tiâ sciù de tôre. A pàrte ciù a sùd, pe cóntra, a l'à de rîve a-o mâ ciù bàsse, óltre che ciù popolôze e rìcche aprêuvo a-a prezénsa de grénde coltivaçioìn de màstice, raxón pi-â quæ a ciù pàrte de tôre a se trêuva chi[4].

Tôre costêe (Vigles)

modìfica
Tôre Localitæ Cordinæ Inmàgine Nòtte
Tôre de Strovìli
(Βίγλα στο Στροβίλι)
Izoöto de Strovìli

(Cardamìlla)

38°33′10.41″N 26°09′49.74″E   Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A l'êa in contàtto vixîvo co-a tôre de Megâli[5].
Grànde Tôre ò
Moudoukoulas
(Μεγάλη Βίγλα)
Cardamìlla 38°32′40.93″N 26°09′21.73″E   Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A l'êa de goàrdia a-o stréito de Arginousa, pàrte de quéllo de Scîo[6].
Tôre de Lagàdda ò
Tôre de Delphini
(Βίγλα Λαγκάδας)
Lagàdda 38°29′29.54″N 26°08′37.45″E   Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A l'é in çìmma a 'na colìnn-a a l'estremitæ de levànte da bâia de Kolokythia, de d'âto a-o pàize de Lagàdda e de l'antîgo pórto de Delphini[7].
Tôre de Sant'Élena
(Βίγλα Αγίας Ελένης)
Timianâ 38°19′37.88″N 26°09′26.1″E   Tôre tòsto bén conservâ. A l'é in sciô còu da-o mæximo nómme, ch'o s'avànsa in sciâ bâia de Karfas, unn-a de pöche lóngo a còsta de levànte de l'îzoa. A tôre de Sant'Élena a l'é stæta in pàrte ristorâ[8].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Gadâra ò
Tôre do Sànto Fêugo
(Βίγλα Γαδαρά)
Neochori 38°17′35.34″N 26°07′45.88″E   Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva 'na dêxénn-a de chilòmetri a sùd da çitæ de Scîo, de d'âto a-a mænn-a avoxâ do Sànto Fêugo[9].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Nenîta ò
Tôre do Profêta Elîa
(Βίγλα στα Νένητα)
Nenîta 38°13′42.49″N 26°06′34.96″E   Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A l'é in sciô còu da-o mæximo nómme, dîto Còu Kostas ascì, e, a diferénsa de âtre tôre de l'îzoa, a gh'à 'na scàrpa ciù picìnn-a[10].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Komi
(Βίγλα Κώμης)
Komi

(Calamotì)

38°12′16.57″N 26°02′47.22″E   Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva in sciâ colìnn-a ch'a sovràsta o pàize de Komi, lóngo a còsta de sùd-èst de l'îzoa[11].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Broukia
(Βίγλα Μπρουκιάς)
Komi

(Calamotì)

38°11′35.99″N 26°02′05.4″E   Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva in sciâ colìnn-a a sùd da mænn-a de Komi[12].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Enpòrio
(Βίγλα Μπρουκιάς)
Enpòrio

(Pìgri)

38°11′21.64″N 26°01′52.93″E   Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in sciâ colìnn-a ch'a divìdde a mænn-a de Enpòrio da quélla de Komi, apénn-a a sùd da tôre de Broukia[13].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Kefalia
(Βίγλα στα Κεφάλια)
Dòtia

(Pìgri)

38°09′58.3″N 26°01′10.96″E   Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A l'é in sciâ colìnn-a ch'a sovràsta a sùd o pàize de Dòtia, da-arénte a l'estremitæ meridionâle de l'îzoa[14].
Tôre de Vroulidia
(Βίγλα Βρουλίδια)
Dòtia

(Pìgri)

38°09′28.23″N 25°59′58.57″E   Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva in sciâ colìnn-a ch'a sovràsta a mænn-a co-o mæximo nómme, a l'estremitæ meridionâle de l'îzoa[15].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Sàn Nicêta
(Βίγλα Αϊ-Νικήτα)
Pìgri 38°10′11.97″N 25°58′40.44″E   Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in sciâ colìnn-a ch'a sovràsta a mænn-a co-o mæximo nómme, a l'estremitæ meridionâle de l'îzoa[16].
Tôre de Chrysolio ò
Tôre de Carìnta
(Βίγλα Χρυσωλιού)
Pìgri 38°11′08.4″N 25°57′35.36″E   Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in sce 'na colìnn-a a levànte da bâia de Carìnta[17].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Vergos ò
Tôre de Carìnta
(Βίγλα Βέρκου)
Pìgri 38°11′55.15″N 25°56′35.57″E   Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in sce 'na colìnn-a a nòrd da bâia de Carìnta[18].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Nepagos ò
Tôre de Kato Fana
(Βίγλα στη θέση Νέπαγος)
Pìgri 38°11′59.58″N 25°55′38.28″E   Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in sce 'na colìnn-a a sùd da mænn-a de Kato Fana[19].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Sànta Dynami ò
Tôre de Sànta Teodòxia
(Βίγλα Αγίας Δύναμης)
Olympoi 38°12′42.29″N 25°54′40.47″E   Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva in sciâ còsta de sùd-òvest de l'îzoa e a pìggia o nómme da-a capelétta scitoâ da-arénte[20].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Avlònia ò
Tôre de Trachìlia
(Βίγλα Αυλωνιάς)
Amistâ 38°13′22.75″N 25°53′47.5″E   Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva in sce 'na colìnn-a ch'a sovràsta a bâia d'Avlònia e a mænn-a de Trachìlia, into teritöio do pàize de Amistâ[21].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Petasos ò
Tôre de Apothika
(Βίγλα Πετάσου)
Amistâ 38°14′38.48″N 25°52′02.88″E   Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva in sciâ colìnn-a dîta de Petasos, ch'a ghe dâ o nómme, de d'âto a-a bâia de Apothika[22].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Merikounda
(Βίγλα Μερικούντας)
Amistâ 38°16′22.97″N 25°52′38.23″E   Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in sciô còu Pyrgaki, a l'estremitæ sùd da bâia de Merikounda e a ponénte do pàize de Amistâ[23].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Priónn-a
(Βίγλα στον Πριόνα)
Amistâ 38°17′13.59″N 25°54′14.98″E   Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva a-o prinçìpio da penîzoa picìnn-a dîta Priónn-a ò da Tôre, ch'a s'avànsa in sciâ bâia de Merikounda[24].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Livâdi
(Βίγλα Λιβάδι)
Limenas (Amistâ) 38°17′34.55″N 25°55′09.53″E   Tôre tòsto bén conservâ. A se trêuva a ponénte da bâia dónde gh'é o pórto de Amistâ, da-arénte a-o vilàggio de Limenas[25].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Dydimes
(Βίγλα Διδύμων)
Amistâ 38°17′51.28″N 25°56′32.69″E   Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva in sciâ pónta do còu a levànte da mænn-a de Dydimes, sàiva a dî di binèlli, no lónxi da-o pàize de Amistâ[26].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Politis ò
Tôre Aroinâ
(Βίγλα Πολίτη)
Lâte 38°19′05.72″N 25°58′06.78″E   Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in sciô còu de Chalasmeni Vigla, sàiva a dî da "Tôre Aroinâ", in fàccia a l'izoöto de Sàn Stêva[27].
Tôre de Kaminaki
(Βίγλα Καμινάκι)
Lâte 38°19′47.83″N 25°58′59.16″E   Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva in sciâ còsta a sùd do pàize de Lâte[28].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Trachìli
(Βίγλα Τραχήλι)
Lâte 38°21′46.68″N 25°59′18.18″E   Tôre tòsto bén conservâ. A se trêuva in sce 'n promontöio lóngo a còsta de ponénte de l'îzoa[29].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre d'Elìnda
(Βίγλα Ελίντα)
Elìnda

(Anavatos)

38°23′14.99″N 25°59′03.27″E   Tôre tòsto bén conservâ. A se trêuva in sce 'n promontöio ch'o sovràsta a mænn-a d'Elìnda, a ponénte do pàize abandonòu de Anavatos[30].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Pachi
(Βίγλα του Παχή)
Sidirounda 38°24′15.9″N 25°57′43.9″E   Tôre tòsto bén conservâ. A se trêuva in sciâ colìnn-a ch'a sovràsta a mænn-a de Tigâni, a sùd do pàize de Sidirounda[31].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Prastiâ
(Βίγλα στην Πραστιά)
Sidirounda 38°26′57.02″N 25°56′45.51″E   Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in sciô còu de Prastiâ, a l'estremitæ vèrso sùd da mænn-a de Managros e a ponénte do pàize de Sidirounda[32].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Sànta Marçélla
(Βίγλα Αγίας Μαρκέλλας)
Valìsso 38°28′23.43″N 25°55′19″E   Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in sciâ colìnn-a a l'estremitæ de levànte da mænn-a dónde gh'é o monestê de Sànta Marçélla. L'é probàbile ch'a foîse unn-a de tôre ciù inportànti da còsta de ponénte de l'îzoa, dæto ch'a l'êa in contàtto con tùtte e tôre da zöna e co-o grànde castéllo de Valìsso[33].

Âtre tôre

modìfica
Tôre Localitæ Cordinæ Inmàgine Nòtte
Tôre de Koila ò
Tôre de Aggelikousis
(Πύργος στα Κοίλα)
Pytos 38°29′07″N 26°05′20″E   Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in çìmma a 'na colìnn-a inte l'àrea de l'antîgo pàize de Koila, a levànte de Pytos. I pöchi rèsti che se són conservæ no perméttan de fâ 'na dataçión goæi precîza; fòscia a l'é stæta constrûta za da-i bizantìn[34].
Tôre de Pytos
(Πύργος του Πιτυούς)
Pytos 38°29′16.96″N 26°03′26.94″E   Tôre bén bén conservâ. A l'é in sce 'na colìnn-a apénn-a a levànte do pàize de Pytos; âta 13 m in sce doî cién, a gh'à 'na fórma a sézze sciànchi. A sò costruçión a remontiéiva a-o sécolo XIV e, into 2008, a l'é stæta ristorâ[35].
Tôre do Màrco
(Πύργος Ταμάρκου)
Pispilounda 38°30′58.11″N 25°57′17.01″E   Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva into pàize abandonòu de Tamarcòu, sàiva a dî "do Màrco" (fòscia o nómme do scignôro zenéize da zöna), a sùd do vilàggio de Pispilounda. A sò costruçión a remónta a-o sécolo XV[36].
Tôre de Piramâ
(Πύργος Πιραμάς)
Piramâ 38°30′19.74″N 25°54′56.67″E   Tôre tòsto bén conservâ. A se trêuva a-o céntro do pàize de Piramâ, inta pàrte de nòrd-òvest de l'îzoa. Scibén ch'a l'à dîta a "tôre véneta" a l'é stæta tiâ sciù da-i zenéixi inte l'ànno 1515, cómme testimoniòu da-i papê de l'época[37][38].
Tôre de Damalâ
(Πύργος Δαμαλά)
Valìsso 38°28′23.43″N 25°55′19″E   Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in çìmma a 'na colìnn-a ch'a l'avàrda o pórto de Lìmnia e a l'à 'na strutûa despægia da-e vìgle, de fórma quadrâta a-o pòsto de riónda, e l'é probàbile ch'a foîse 'na tôre de diféiza ciufîto che de goàrdia[39].

A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle[3].

Tôre de Sàn Zòrzo (Vasilika)
(Πύργος Αγίου Γεωργίου Βασιλικών)
Vasilika 38°28′38.71″N 25°56′38.77″E   Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva a levànte do pàize de Valìsso, dónde gh'êa o vilàggio de Vasilika, da-arénte a 'na gêxa dedicâ pròpio a Sàn Zòrzo. A dæta da sò costruçión a no l'é conosciûa e a dêv'êse di ànni de pasàggio da-o domìnio bizantìn a quéllo zenéize[40].
Tôre de Nea Moni
(Πύργος Νέας Μονής Χίου)
Nea Moni 38°22′28.36″N 26°03′18.19″E   Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva a-o cànto de nòrd-òvest de miâge do monestê de Nea Moni, diciaròu da l'UNESCO patrimònio de l'umanitæ. A tôre a l'à 'na fórma retangolâre e a se svilupâva in sce tréi cién ma d'ancheu n'é restòu sôlo a pàrte ciù bàssa, pe 'n'artéssa de ciù ò mêno 11 m[41].
Tôre de Zyfias
(Πυργάρι Ζυφιά)
Zyfias 38°19′46.78″N 26°04′09.35″E   Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva in sce 'na colìnn-a a nòrd-òvest do pàize de Zyfias e, in prinçìpio, a l'êa inte 'n ciù grànde conplésso fortificòu ch'o l'avardâva quésta pàrte da región dîta Kambochora[42].
Tôre de Sàn Zórzo (Sykousis)
(Πύργος Αγίου Γεωργίου Συκούση)
Sàn Zórzo Sykousis 38°19′07.71″N 26°03′46.98″E   Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva a levànte do pàize de Sàn Zórzo Sykousis, da-arénte a-a capélla de Sàn Zâne Prodròmmo. L'é probàbile ch'a ségge stæta constrûta into sécolo XV, a-o moménto da riorganizaçión zenéize de l'îzoa de Kambochora[43].
Tôre de Sikelia ò
Tôre de Zyvos
(Πύργος Σικελιάς)
Exo Didyma 38°16′07.35″N 26°03′39.25″E   Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva in sce 'na colìnn-a a ponénte do pàize de Exo Didyma, da-arénte a-a gêxa de Sànta Siçìlia. A sò costruçión a l'é di sécoli XIII-XIV, in etæ bizantnn-a, e a l'é stæta dêuviâ ségge da-i zenéixi che da-i tùrchi scìnn-a-o 1881, quànde a l'à patîo di gròssi dànni co-o teramòtto de quéllo ànno[44].
Tôre de Pìgri
(Πύργος στο Πυργί)
Pìgri 38°13′37.93″N 25°59′56.36″E   Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva a-o céntro do pàize de Pìgri, che da lê o l'à pigiòu o nómme (pyrgos o veu dî pròpio "tôre"). Tiâ sciù da-i zenéixi a-o prinçìpio do sécolo XV, a l'é stæta a sêde de l'aministraçión locâle ascì[45].
Tôre de Olymboi
(Πύργος Ολύμπων)
Olymboi 38°14′48.62″N 25°56′31.79″E   Tôre tòsto bén conservâ. A se trêuva a-o céntro do pàize de Olymboi e, cómme e âtre tôre da Mastichochoria, a l'é stæta tiâ sciù da-i zenéixi quànde àn òrganizòu da región. Óltre a 'na fonçión de diféiza, a tôre a l'êa sêde de l'aministraçión locâle ascì[46].
Tôre de Dòtia
(Πύργος στα Δότια)
Pìgri 38°10′43.82″N 26°00′38.74″E   Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva a sùd do pàize de Pìgri, inta zöna dîta pròpio "Dòtia". A sò costruçión a l'é stæta realizâ da-i zenéixi tra o 1410 e o 1415 pe avardâ, insémme a bén bén de âtre fortificaçioìn, e tære de produçión do màstice, a Mastichochoria[47].
Tôre Bruxâ
(Καμμένος Πύργος)
Scîo 38°21′46.09″N 26°08′07.04″E   Tôre tòsto bén conservâ. A se trêuva inta çitæ de Scîo, a sùd do castéllo, e a sò realizaçión a remónta a-i sécoli XIV-XV. Dêuviâ cómme abitaçión privâ scìnn-a-o sécolo XX, a l'é un di cazaménti de l'Etæ de Mêzo mêgio conservæ de l'îzoa[48].
Tôre de Koulas
(Κουλάς Χίου)
Scîo 38°21′46.09″N 26°08′07.04″E   Tôre tòsto bén conservâ. A se trêuva inta çitæ de Scîo, drénto a-e miâge do castéllo. Costruçión particolâ, a sò òrìgine a no l'é conosciûa e a pâ desligâ da-e fortificaçioìn da çitæ. A sò fórma, câxo ùnico tra e tôre de l'îzoa, a l'é a færo de cavàllo, co-in sciànco ciàtto e o rèsto ch'o l'à 'n profî rióndo[49].
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 (ENEL) Watchtowers - Chios Travel Guide, in sce chios.gr. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  2. 2,0 2,1 (EL) Βίγλες της Χίου-Μέρος 1ον, in sce kastrologos.blogspot.com. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  3. 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 3,16 3,17 3,18 3,19 3,20 3,21 3,22 3,23 (EL) Cópia do decrétto ch'o l'à diciaròu 24 tôre cómme monuménto naçionâle, in sce listedmonuments.culture.gr. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  4. 4,0 4,1 4,2 (EL) Βίγλες της Χίου-Μέρος 2ον, in sce kastrologos.blogspot.com. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  5. (ENEL) Vigla at Strovili, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  6. (ENEL) Megali Vigla, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  7. (ENEL) Vigla of Lagada, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  8. (ENEL) Vigla of Agia Eleni, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  9. (ENEL) Vigla of Gadaras, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  10. (ENEL) Vigla of Nenita, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  11. (ENEL) Vigla of Komi, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  12. (ENEL) Vigla of Broukia, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  13. (ENEL) Vigla of Emporio, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  14. (ENEL) Vigla at Kefalia, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  15. (ENEL) Vigla of Vroulidia, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  16. (ENEL) Vigla of Agios Nikitas, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  17. (ENEL) Vigla of Chrysolio, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  18. (ENEL) Vigla of Verkos, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  19. (ENEL) Vigla at Nepagos, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  20. (ENEL) Vigla of Agia Dynami, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  21. (ENEL) Vigla of Avlonia, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  22. (ENEL) Vigla of Petasos, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  23. (ENEL) Vigla of Merikounda, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  24. (ENEL) Vigla at Prionas, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  25. (ENEL) Vigla of Livadi, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  26. (ENEL) Vigla of Didymes, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  27. (ENEL) Vigla of Politis, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  28. (ENEL) Vigla Kaminaki, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  29. (ENEL) Vigla of Trachili, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  30. (ENEL) Vigla of Elinda, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  31. (ENEL) Vigla of Pachi, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  32. (ENEL) Vigla of Prastia, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  33. (ENEL) Vigla of Agia Marcella, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  34. (ENEL) Tower of Koila, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  35. (ENEL) Tower of Pityous, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  36. (ENEL) Tower of Tamarkou, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  37. (ENEL) Tower of Pirama, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  38. Basso, 2010, pp. 5-6
  39. (ENEL) Tower of Damalas, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  40. (ENEL) Tower of Agios Georgios of Vasilika, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  41. (ENEL) Tower of Nea Moni, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  42. (ENEL) Pyrgari of Zyfias, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  43. (ENEL) Tower of Agios Georgios Sykousis, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  44. (ENEL) Tower of Sikelia, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  45. (ENEL) Tower of Pyrgi, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  46. (ENEL) Tower of Olymboi, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  47. (ENEL) Dotia Tower, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  48. (ENEL) Kammenos Pyrgos, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.
  49. (ENEL) Koulas of Chios, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.

Bibliografîa

modìfica

Colegaménti estèrni

modìfica