Tôre zenéixi de Scîo

E tôre zenéixi de Scîo (in grêgo modèrno: Βίγλες της Χίου, Vigles tis Chiou) són 'na série de tôre de goàrdia tiæ sciù da-i zenéixi a Scîo inti ànni do domìnio da Maónn-a in sciâ región. Caraterizæ da 'na fórma riónda, se trêuvan in scê còste e in scî promontöi de l'îzoa e d'ancheu n'é restòu e roìnn-e ò a memöia de 'na quarantìnn-a de ste chi, méntre inti ànni do màscimo splendô da colònia l'é probàbile che ghe ne foîse ciù ò mêno 50-60. Da-o 1995, vintiquàttro de ste tôre chi són stæte diciaræ cómme monuménto naçionâle.

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Vìsta da tôre de Dòtia de néutte

Scibén chi-â ciù pàrte de tôre a l'é chéita in roìnn-a, ghe n'é de quélle ch'àn conservòu a sò strutûa òriginâle e, gràçie a-i restàori di ùrtimi ànni, són diventæ 'n inportànte pónto d'interèsse pò-u turìsmo in sce l'îzoa.

Stöia

Màppa de Scîo do 1590 con de tôre in scê còste de l'îzoa.

Tra e prìmme testimoniànse scrîte da prezénsa de tôre gh'é quélle de l'André Thevet into 1549 e do Gêumo Giustiniàn into 1586, pe pöi êse tórna mensonæ da-o George Sandys into 1610 e da-o Jean de Thévenot into 1656. Inte sti papê chi l'é indicòu a distànsa ch'a gh'êa tra e tôre, stimâ inte 3-4 mìggia da-o De Thévenot e inte 'n mìggio da-o Giustiniàn, rispètto a quélla tra e tôre sopravisciûe ch'a peu cangiâ tra 1,6 e 3,8 km.

No gh'é goæi de informaçioìn in sciô moménto de costruçión de tôre e sôlo into 2002, co-îna dataçión do légno ch'o-e fórma, l'é stæto propòsto pi-â sò realizaçión o perîodo tra o 1451 e o 1461.

E tôre fâvan pàrte de 'n elaboròu scistêma de diféiza de l'îzoa: defæti inti ànni do domìnio zenéize no gh'êa a Scîo goæi de fórse militâri, coscì l'é stæto tiòu sciù 'n scistêma de castélli e pàixi fortificæ insémme a-a ræ de tôre de goàrdia in scê rîve a-o mâ de l'îzoa, o ciù svilupòu e inponènte da Grêcia intrêga. Scibén chi-â fórma standardizâ de tôre a pariéiva o ségno de 'na progetaçión centralizâ, no gh'é de atestaçioìn de 'n'iniçiatîva da Maónn-a inti papê de l'época, tànto da fâ pensâ ch'a ségge partîa da-e comunitæ locâli, ch'àn copiòu o stîle fra de lô,

E tôre són stæte dêuviæ scìnn-a-a meitæ do sécolo XVII, perdéndo e sò fonçioìn sôlo co-a fìn da piraterîa, quànde són stæte de manimàn abandonæ. A ògni mòddo, gh'é di papê do 1783 e do 1786 che testimónian l'ûzo da vigla de Komi scìnn-a quélla dæta, méntre inte 'n àtto do 1839 l'é atestòu a cesción da costòdia da tôre de Calimaziâ a 'n privòu co-o pagaménto de 'n cànone, a testimoniànsa de 'n çèrto ûzo de diféize zenéixi scìnn-a-o sécolo XIX.

Strutûa

E tôre zenéixi de Scîo àivan 'na strutûa bén bén standardizâ, da-a fórma a cilìndro co-in teu da-o diàmetro médio de 7,5 m, pe 'n'artéssa totâle de tòsto 12 m. De l'elevaçión conplescîva i doî tèrsci són fórmæ da-o cilìndro da tôre, sott'a-o quæ gh'é 'na bâze dîta "scàrpa". A scàrpa, caraterìstica particolâ de tôre de l'îzoa, a l'àiva 'n'inportànte fonçión struturâle: construéndo 'na bâze ciù làrga a tôre a vegnîva ciù sâda, ségge da-o pónto de vìsta stàtico che cóntra i córpi de canón, evitàndo pöi che i atacànti se poêsan avixinâ de lengê a-o cazaménto. Pe sta raxón chi, inte bâze de tôre gh'é de miâge co-in spesô ch'o peu arivâ scìnn-a doî mêtri, méntre into teu són drûe ciù ò mêno a meitæ.

L'intrâ de 'na vigla a no se trovâva mâi a-o livèllo do terén ma ciufîto a l'artéssa da stànsia prinçipâ, tànto che se poéiva arivâ a-a pòrta sôlo pe mêzo de 'na scâ portàtile ò de 'na córda. A pòrta, ch'a no l'êa mâi mìssa in sciô sciànco vèrso o mâ, a l'êa bén bén rinforsâ e, inta ciù pàrte di câxi, protezûa da de bócche dêuviæ pe calâ lìquidi bogénti e da de luxêe, avèrte inte miâge a l'artéssa do stansón, pe tiâ frésse ò scciupetæ a-i atacànti.

A stànsia prinçipâ a l'é a 'n'artéssa de 8 mêtri da-o terén, covèrta da 'na cópola sêmi-cilìndrica sôvia a-a quæ gh'é arenbòu o téito co-i pâpêti e i mèrli. Pò-u pasàggio tra o drénto da tôre e o sò téito gh'êa 'na rebâsa a l'estremitæ da cópola. E miâge són stæte realizæ con de prîe do pòsto, tegnûe insémme da 'na fórte màlta de câsìnn-a e di riseu mìssi a bànde òrizontâli, co-ina técnica ch'a l'é dîta kourasani.

D'in gîo a-e tôre gh'êa de sòlito fabricòu di âtri cazaménti ciù picìn, da-i ûxi diferénti: da asósti pe-e béstie a depòxiti pe-e légne ò pò-u giàscio, óltre a di alögi pe-e goàrdie dæto che inte tôre no gh'êa goæi de spàçio ò de comoditæ.

Ûzo

'Na vigla a l'êa dêuviâ sorviatùtto cómme tôre d'avistaménto ma, into câxo de necescitæ, a l'àiva 'na fonçión difenscîva óltre che deterénte ascì. Quànde unn-a de goàrdie da tôre e a l'avistâva 'n bàrco nemîgo a fâva scatâ l'alàrme, co-o mesàggio ch'o vegnîva trasmìsso a-e tôre vixìnn-e. Pe mandâ i segnâli gh'êa o dóggio scistêma di fêughi de néutte e do fùmme de giórno, co-e tôre che conservâvan o conbustìbile pe tùtti doî i tîpi de fogoâ. Pe creâ 'na gràn sciàmma, da açénde de néutte, se conservâva légne, cósti, èrbe sécche e cànn-e, méntre pe fâ o fùmme di segnâli da giórno se dêuviâva do fén bagnòu.

L'alàrme, óltre a-avertî do perìcolo, o l'informâva in sciô nùmero de invaxoî ascì, de mòddo che se poêse inandiâ 'n'armâ pe contrastâli méntre i paizén se poéivan refugiâ inti vilàggi che, spécce inta región da Masticochoria, êan tùtti fortificæ. Pe de ciù, tùtti i mesàggi arivâvan scìnn-a-o castéllo do capolêugo, ségge co-i segnâli vixîvi che portæ a màn da-e vedétte. E tôre êan de sòlito gestîe da doî òmmi e, inte ògni moménto, ghe n'êa a-o mànco un de goàrdia. E vedétte àivan ascì o cónpito de cuâ a manutençión de tôre e-e sò refæte ciù urgénti, vegnìndo çernûe da-i abitànti do pòsto co-ina procedûa ofiçiâ. Ségge e spéize pi-â tôre chò-u salâio di goardién êan covèrti da-a popolaçión di pàixi da-arénte.

Lìsta de tôre

E tôre de goàrdia són difûze pe l'îzoa intrêga, scibén che in mezûa diferénte: defæti inta pàrte setentrionâle de Scîo, ciù montagnôza, a morfologîa do terén a garantîva za 'na çèrta proteçión e façilitæ d'avistaménto sénsa o bezéugno de tiâ sciù de tôre. A pàrte ciù a sùd, pe cóntra, a l'à de rîve a-o mâ ciù bàsse, óltre che ciù popolôze e rìcche aprêuvo a-a prezénsa de grénde coltivaçioìn de màstice, raxón pi-â quæ a ciù pàrte de tôre a se trêuva chi.

Tôre costêe (Vigles)

Tôre	Localitæ	Cordinæ	Inmàgine	Nòtte
Tôre de Strovìli (Βίγλα στο Στροβίλι)	Izoöto de Strovìli (Cardamìlla)	38°33′10.41″N 26°09′49.74″E		Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A l'êa in contàtto vixîvo co-a tôre de Megâli.
Grànde Tôre ò Moudoukoulas (Μεγάλη Βίγλα)	Cardamìlla	38°32′40.93″N 26°09′21.73″E		Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A l'êa de goàrdia a-o stréito de Arginousa, pàrte de quéllo de Scîo.
Tôre de Lagàdda ò Tôre de Delphini (Βίγλα Λαγκάδας)	Lagàdda	38°29′29.54″N 26°08′37.45″E		Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A l'é in çìmma a 'na colìnn-a a l'estremitæ de levànte da bâia de Kolokythia, de d'âto a-o pàize de Lagàdda e de l'antîgo pórto de Delphini.
Tôre de Sant'Élena (Βίγλα Αγίας Ελένης)	Timiànn-a	38°19′37.88″N 26°09′26.1″E		Tôre tòsto bén conservâ. A l'é in sciô còu da-o mæximo nómme, ch'o s'avànsa in sciâ bâia de Karfas, unn-a de pöche lóngo a còsta de levànte de l'îzoa. A tôre de Sant'Élena a l'é stæta in pàrte ristorâ. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Gadâra ò Tôre do Sànto Fêugo (Βίγλα Γαδαρά)	Neochori	38°17′35.34″N 26°07′45.88″E		Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva 'na dêxénn-a de chilòmetri a sùd da çitæ de Scîo, de d'âto a-a mænn-a avoxâ do Sànto Fêugo. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Nenîta ò Tôre do Profêta Elîa (Βίγλα στα Νένητα)	Nenîta	38°13′42.49″N 26°06′34.96″E		Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A l'é in sciô còu da-o mæximo nómme, dîto Còu Kostas ascì, e, a diferénsa de âtre tôre de l'îzoa, a gh'à 'na scàrpa ciù picìnn-a. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Komi (Βίγλα Κώμης)	Komi (Calamotì)	38°12′16.57″N 26°02′47.22″E		Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva in sciâ colìnn-a ch'a sovràsta o pàize de Komi, lóngo a còsta de sùd-èst de l'îzoa. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Broukia (Βίγλα Μπρουκιάς)	Komi (Calamotì)	38°11′35.99″N 26°02′05.4″E		Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva in sciâ colìnn-a a sùd da mænn-a de Komi. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Enpòrio (Βίγλα Μπρουκιάς)	Enpòrio (Pìgri)	38°11′21.64″N 26°01′52.93″E		Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in sciâ colìnn-a ch'a divìdde a mænn-a de Enpòrio da quélla de Komi, apénn-a a sùd da tôre de Broukia. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Kefalia (Βίγλα στα Κεφάλια)	Dòtia (Pìgri)	38°09′58.3″N 26°01′10.96″E		Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A l'é in sciâ colìnn-a ch'a sovràsta a sùd o pàize de Dòtia, da-arénte a l'estremitæ meridionâle de l'îzoa.
Tôre de Vroulidia (Βίγλα Βρουλίδια)	Dòtia (Pìgri)	38°09′28.23″N 25°59′58.57″E		Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva in sciâ colìnn-a ch'a sovràsta a mænn-a co-o mæximo nómme, a l'estremitæ meridionâle de l'îzoa. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Sàn Nicêta (Βίγλα Αϊ-Νικήτα)	Pìgri	38°10′11.97″N 25°58′40.44″E		Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in sciâ colìnn-a ch'a sovràsta a mænn-a co-o mæximo nómme, a l'estremitæ meridionâle de l'îzoa.
Tôre de Chrysolio ò Tôre de Carìnta (Βίγλα Χρυσωλιού)	Pìgri	38°11′08.4″N 25°57′35.36″E		Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in sce 'na colìnn-a a levànte da bâia de Carìnta. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Vergos ò Tôre de Carìnta (Βίγλα Βέρκου)	Pìgri	38°11′55.15″N 25°56′35.57″E		Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in sce 'na colìnn-a a nòrd da bâia de Carìnta. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Nepagos ò Tôre de Kato Fana (Βίγλα στη θέση Νέπαγος)	Pìgri	38°11′59.58″N 25°55′38.28″E		Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in sce 'na colìnn-a a sùd da mænn-a de Kato Fana. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Sànta Dynami ò Tôre de Sànta Teodòxia (Βίγλα Αγίας Δύναμης)	Olympoi	38°12′42.29″N 25°54′40.47″E		Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva in sciâ còsta de sùd-òvest de l'îzoa e a pìggia o nómme da-a capelétta scitoâ da-arénte. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Avlònia ò Tôre de Trachìlia (Βίγλα Αυλωνιάς)	Amistâ	38°13′22.75″N 25°53′47.5″E		Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva in sce 'na colìnn-a ch'a sovràsta a bâia d'Avlònia e a mænn-a de Trachìlia, into teritöio do pàize de Amistâ. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Petasos ò Tôre de Apothika (Βίγλα Πετάσου)	Amistâ	38°14′38.48″N 25°52′02.88″E		Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva in sciâ colìnn-a dîta de Petasos, ch'a ghe dâ o nómme, de d'âto a-a bâia de Apothika. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Merikounda (Βίγλα Μερικούντας)	Amistâ	38°16′22.97″N 25°52′38.23″E		Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in sciô còu Pyrgaki, a l'estremitæ sùd da bâia de Merikounda e a ponénte do pàize de Amistâ. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Priónn-a (Βίγλα στον Πριόνα)	Amistâ	38°17′13.59″N 25°54′14.98″E		Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva a-o prinçìpio da penîzoa picìnn-a dîta Priónn-a ò da Tôre, ch'a s'avànsa in sciâ bâia de Merikounda. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Livâdi (Βίγλα Λιβάδι)	Limenas (Amistâ)	38°17′34.55″N 25°55′09.53″E		Tôre tòsto bén conservâ. A se trêuva a ponénte da bâia dónde gh'é o pórto de Amistâ, da-arénte a-o vilàggio de Limenas. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Dydimes (Βίγλα Διδύμων)	Amistâ	38°17′51.28″N 25°56′32.69″E		Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva in sciâ pónta do còu a levànte da mænn-a de Dydimes, sàiva a dî di binèlli, no lónxi da-o pàize de Amistâ. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Politis ò Tôre Aroinâ (Βίγλα Πολίτη)	Lâte	38°19′05.72″N 25°58′06.78″E		Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in sciô còu de Chalasmeni Vigla, sàiva a dî da "Tôre Aroinâ", in fàccia a l'izoöto de Sàn Stêva.
Tôre de Kaminaki (Βίγλα Καμινάκι)	Lâte	38°19′47.83″N 25°58′59.16″E		Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva in sciâ còsta a sùd do pàize de Lâte. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Trachìli (Βίγλα Τραχήλι)	Lâte	38°21′46.68″N 25°59′18.18″E		Tôre tòsto bén conservâ. A se trêuva in sce 'n promontöio lóngo a còsta de ponénte de l'îzoa. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre d'Elìnda (Βίγλα Ελίντα)	Elìnda (Anavatos)	38°23′14.99″N 25°59′03.27″E		Tôre tòsto bén conservâ. A se trêuva in sce 'n promontöio ch'o sovràsta a mænn-a d'Elìnda, a ponénte do pàize abandonòu de Anavatos. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Pachi (Βίγλα του Παχή)	Sidirounda	38°24′15.9″N 25°57′43.9″E		Tôre tòsto bén conservâ. A se trêuva in sciâ colìnn-a ch'a sovràsta a mænn-a de Tigâni, a sùd do pàize de Sidirounda. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Prastiâ (Βίγλα στην Πραστιά)	Sidirounda	38°26′57.02″N 25°56′45.51″E		Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in sciô còu de Prastiâ, a l'estremitæ vèrso sùd da mænn-a de Managros e a ponénte do pàize de Sidirounda. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Sànta Marçélla (Βίγλα Αγίας Μαρκέλλας)	Valìsso	38°28′23.43″N 25°55′19″E		Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in sciâ colìnn-a a l'estremitæ de levànte da mænn-a dónde gh'é o monestê de Sànta Marçélla. L'é probàbile ch'a foîse unn-a de tôre ciù inportànti da còsta de ponénte de l'îzoa, dæto ch'a l'êa in contàtto con tùtte e tôre da zöna e co-o grànde castéllo de Valìsso.

Âtre tôre

Tôre	Localitæ	Cordinæ	Inmàgine	Nòtte
Tôre de Koila ò Tôre de Aggelikousis (Πύργος στα Κοίλα)	Pytos	38°29′07″N 26°05′20″E		Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in çìmma a 'na colìnn-a inte l'àrea de l'antîgo pàize de Koila, a levànte de Pytos. I pöchi rèsti che se són conservæ no perméttan de fâ 'na dataçión goæi precîza; fòscia a l'é stæta constrûta za da-i bizantìn.
Tôre de Pytos (Πύργος του Πιτυούς)	Pytos	38°29′16.96″N 26°03′26.94″E		Tôre bén bén conservâ. A l'é in sce 'na colìnn-a apénn-a a levànte do pàize de Pytos; âta 13 m in sce doî cién, a gh'à 'na fórma a sézze sciànchi. A sò costruçión a remontiéiva a-o sécolo XIV e, into 2008, a l'é stæta ristorâ.
Tôre do Màrco (Πύργος Ταμάρκου)	Pispilounda	38°30′58.11″N 25°57′17.01″E		Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva into pàize abandonòu de Tamarcòu, sàiva a dî "do Màrco" (fòscia o nómme do scignôro zenéize da zöna), a sùd do vilàggio de Pispilounda. A sò costruçión a remónta a-o sécolo XV.
Tôre de Piramâ (Πύργος Πιραμάς)	Piramâ	38°30′19.74″N 25°54′56.67″E		Tôre tòsto bén conservâ. A se trêuva a-o céntro do pàize de Piramâ, inta pàrte de nòrd-òvest de l'îzoa. Scibén ch'a l'à dîta a "tôre véneta" a l'é stæta tiâ sciù da-i zenéixi inte l'ànno 1515, cómme testimoniòu da-i papê de l'época.
Tôre de Damalâ (Πύργος Δαμαλά)	Valìsso	38°28′23.43″N 25°55′19″E		Se pêuan ancón védde sôlo i rèsti da sò bâze. A se trêuva in çìmma a 'na colìnn-a ch'a l'avàrda o pórto de Lìmnia e a l'à 'na strutûa despægia da-e vìgle, de fórma quadrâta a-o pòsto de riónda, e l'é probàbile ch'a foîse 'na tôre de diféiza ciufîto che de goàrdia. A l'é unn-a de vintiquàttro tôre a êse stæte diciaræ monuménto naçionâle.
Tôre de Sàn Zòrzo (Vasilika) (Πύργος Αγίου Γεωργίου Βασιλικών)	Vasilika	38°28′38.71″N 25°56′38.77″E		Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva a levànte do pàize de Valìsso, dónde gh'êa o vilàggio de Vasilika, da-arénte a 'na gêxa dedicâ pròpio a Sàn Zòrzo. A dæta da sò costruçión a no l'é conosciûa e a dêv'êse di ànni de pasàggio da-o domìnio bizantìn a quéllo zenéize.
Tôre de Nea Moni (Πύργος Νέας Μονής Χίου)	Nea Moni	38°22′28.36″N 26°03′18.19″E		Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva a-o cànto de nòrd-òvest de miâge do monestê de Nea Moni, diciaròu da l'UNESCO patrimònio de l'umanitæ. A tôre a l'à 'na fórma retangolâre e a se svilupâva in sce tréi cién ma d'ancheu n'é restòu sôlo a pàrte ciù bàssa, pe 'n'artéssa de ciù ò mêno 11 m.
Tôre de Zyfias (Πυργάρι Ζυφιά)	Zyfias	38°19′46.78″N 26°04′09.35″E		Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva in sce 'na colìnn-a a nòrd-òvest do pàize de Zyfias e, in prinçìpio, a l'êa inte 'n ciù grànde conplésso fortificòu ch'o l'avardâva quésta pàrte da región dîta Kambochora.
Tôre de Sàn Zórzo (Sykousis) (Πύργος Αγίου Γεωργίου Συκούση)	Sàn Zórzo Sykousis	38°19′07.71″N 26°03′46.98″E		Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva a levànte do pàize de Sàn Zórzo Sykousis, da-arénte a-a capélla de Sàn Zâne Prodròmmo. L'é probàbile ch'a ségge stæta constrûta into sécolo XV, a-o moménto da riorganizaçión zenéize de l'îzoa de Kambochora.
Tôre de Sikelia ò Tôre de Zyvos (Πύργος Σικελιάς)	Exo Didyma	38°16′07.35″N 26°03′39.25″E		Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva in sce 'na colìnn-a a ponénte do pàize de Exo Didyma, da-arénte a-a gêxa de Sànta Siçìlia. A sò costruçión a l'é di sécoli XIII-XIV, in etæ bizantnn-a, e a l'é stæta dêuviâ ségge da-i zenéixi che da-i tùrchi scìnn-a-o 1881, quànde a l'à patîo di gròssi dànni co-o teramòtto de quéllo ànno.
Tôre de Pìgri (Πύργος στο Πυργί)	Pìgri	38°13′37.93″N 25°59′56.36″E		Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva a-o céntro do pàize de Pìgri, che da lê o l'à pigiòu o nómme (pyrgos o veu dî pròpio "tôre"). Tiâ sciù da-i zenéixi a-o prinçìpio do sécolo XV, a l'é stæta a sêde de l'aministraçión locâle ascì.
Tôre de Olymboi (Πύργος Ολύμπων)	Olymboi	38°14′48.62″N 25°56′31.79″E		Tôre tòsto bén conservâ. A se trêuva a-o céntro do pàize de Olymboi e, cómme e âtre tôre da Mastichochoria, a l'é stæta tiâ sciù da-i zenéixi quànde àn òrganizòu da región. Óltre a 'na fonçión de diféiza, a tôre a l'êa sêde de l'aministraçión locâle ascì.
Tôre de Dòtia (Πύργος στα Δότια)	Pìgri	38°10′43.82″N 26°00′38.74″E		Se pêuan ancón védde i sò rèsti. A se trêuva a sùd do pàize de Pìgri, inta zöna dîta pròpio "Dòtia". A sò costruçión a l'é stæta realizâ da-i zenéixi tra o 1410 e o 1415 pe avardâ, insémme a bén bén de âtre fortificaçioìn, e tære de produçión do màstice, a Mastichochoria.
Tôre Bruxâ (Καμμένος Πύργος)	Scîo	38°21′46.09″N 26°08′07.04″E		Tôre tòsto bén conservâ. A se trêuva inta çitæ de Scîo, a sùd do castéllo, e a sò realizaçión a remónta a-i sécoli XIV-XV. Dêuviâ cómme abitaçión privâ scìnn-a-o sécolo XX, a l'é un di cazaménti de l'Etæ de Mêzo mêgio conservæ de l'îzoa.
Tôre de Koulas (Κουλάς Χίου)	Scîo	38°21′46.09″N 26°08′07.04″E		Tôre tòsto bén conservâ. A se trêuva inta çitæ de Scîo, drénto a-e miâge do castéllo. Costruçión particolâ, a sò òrìgine a no l'é conosciûa e a pâ desligâ da-e fortificaçioìn da çitæ. A sò fórma, câxo ùnico tra e tôre de l'îzoa, a l'é a færo de cavàllo, co-in sciànco ciàtto e o rèsto ch'o l'à 'n profî rióndo.

Bibliografîa

• (IT) Enrico Basso, "L'ochio drito de la cità nostra de Zenoa": il problema della difesa di Chio negli ultimi anni del dominio genovese (PDF), in Ligures: Rivista di Archeologia, Storia, Arte e Cultura Ligure, n. 8, A Bordighêa, Institûto Internaçionâle de Stùddi Lìguri, 2010.
• (IT) Piero Cimbolli Spagnesi, Chios Medioevale: storia architettonica di un'isola della Grecia Bizantina, Rómma, Sapienza Università Editrice, 2008, pp. 69-76, ISBN 88-87-24299-2.

Colegaménti estèrni

• (EL) Βίγλες της Χίου-Μέρος 1ον, in sce kastrologos.blogspot.com. URL consultòu o 24 arvî 2023.
• (EL) Βίγλες της Χίου-Μέρος 2ον, in sce kastrologos.blogspot.com. URL consultòu o 24 arvî 2023.
• (EN, EL) Watchtowers - Chios Travel Guide, in sce chios.gr. URL consultòu o 24 arvî 2023.
• (EN, EL) Castles in the North Aegean islands, in sce kastra.eu. URL consultòu o 24 arvî 2023.