Pòulo da Neuve
ZE
|
Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ |
Pòulo ò Poro da Nêuve (Nêuve, 1440 - Zêna, 10 lùggio 1507) o l'é stæto o 46° dûxe de Zêna da-o 10 a-o 27 d'arvî do 1507, o prìmmo proveniénte e elètto da-o pòpolo e no da-a nobiltæ locâle. O l'à avûo ànche 'n âtro primâto, quéllo d'êse stæto giustiçiòu co-a pénn-a de mòrte.
Co-o Pòulo da Nêuve, Zêna a s'é alontanâ, ànche se pe pöco, da l'òligarchîa de pöche famìgge zenéixi che dominâvan, e da-o forèsto françéize, o rè de Frànsa, Loîgi dodicêximo.
Vìtta
Nasciûo inte l'Ôtrezôvo, anarfabêta, o s'êa trasferîo co-a famìggia a Zêna dôv'o l'àiva travagiòu cómme tenzòu de sæa. A-a fìn do chixêximo sécolo o l'êa stæto nominòu a l'Ofiçio da Bàlia, quéllo creòu pe l'ezecuçión de òpie pùbliche d'orgénsa ò graviscime, con ànpi poéi, e nominòu capitàgno pe-a diféiza de dôe Rivêe. O l'é stæto pöi fra i protagonìsti de 'n'insureçión popolâre goidâ da-a média borghexîa, stànca d'êse esclûza da-o poéi a favô da nobiltæ. A càppo de quésta plêbe gh'êa o Pòulo da Nêuve, co-ìn ròllo inportànte inta rivoluçión cóntra i nòbili do 7 de seténbre do 1506.
O 12 de màrso do 1507 o governatô françéize o Féipo Roccabertin o l'êa stæto costréito a lasciâ a çitæ, insémme a-a famìggia Fiéschi, prinçipâ sostêgno do rè françéize a Zêna, e l'Asenblêa da plêbe, scartâ a poscibilitæ de métte o govèrno de Zêna inte moén di Adorno ò di Fregoso, e pe çerne i òmmi de fidùccia a-i quæ afidâ o govèrno, a s'ea reunîa in Santa Màia de Castéllo. Li vegnìan elètti éutto tribuni, fra i quæ gh'êa o Pòulo da Nêuve, e-o govèrno di popolæn o vegnìa dîto de Capétte, perché tùtti àivan mantélli mîzei e pövei. O 10 d'arvî do 1507 l'Asenblêa a nòmina o Pòulo dûxe da Repùblica.
In pöchi giórni o l'à fæto coniâ nêuve monæe (i testoìn) co-a scrîta «Libertas populi Ianuensis». Pe resanâ e finànse o l'açénde 'n mótoo co-o Banco de Sàn Zòrzo. O seu duxægo o dûa pöco. Dîsètte giórni dòppo, o 27 d'arvî do 1507, o Loîgi dodicêximo a càppo de l'ezèrcito françeize o l'é ariòu a Zêna e a çitæ a l'é stæta costréita a-a réiza: lê o l'é scapòu vèrso a Toscâna co-a speànsa d'ariâ a Rómma pe çercâ l'agiùtto do Pàppa Giùlio Segóndo, òstîle a-a Frànsa. A-o seu pòsto o l'é stæto nominòu Governatô de Zêna o Féipo de Cleves. O Pòulo, inbarcòu in sce 'n bregantìn, o l'é stæto caturòu pe-a spiâta do padrón do bàrco, ch'o l'avéiva tradîo pe 800 scûi, e, condûto in cadénn-e, o tórna a Zêna, dôv'o vêgne seròu inta tôre Grimaldìnn-a. A seu câza, into méntre, a l'êa za stæta destrûta. I Fieschi avéivan mostròu di papê fâsci pe provâ o seu tradiménto a-a Repùblica.
O l'é stæto consegnòu a-i Françeixi che l'àn giustiçiòu o 15 de zùgno do 1507 davànti a Pâxo (ancheu Ciàssa Matteotti), a mêzo da decapitaçión, fòscia cómme gentiléssa dovûa a 'n òmmo de grànde mérito. O seu còrpo o l'é stæto squartòu e i quàttro tòcchi én stæti apéixi a-e pòrte da çitæ méntre a tésta a l'é stæta mìssa in bèlla vìsta in sce na lànsa espòsta in sciâ tôre Grimaldìnn-a. A lê a gh'é stæta dedicâ 'na ciàssa a Zêna e, a Nêuve, 'na vîa da vixìn a-o castéllo zenéize.
Bibliografîa
- (IT) Sergio Buonadonna e Mario Mercenaro, Rosso doge. I dogi della Repubblica di Genova dal 1339 al 1797, 2ª ed., Zêna, De Ferrari, 2018, ISBN 88-64-05998-9.
Âtri progètti
Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Pòulo da Neuve
Conligaménti estèrni
- Zòrzo Oddone, Pòulo da Neuve - Pìloa de zenéize, in sce youtube.com. URL consultòu o 9 agòsto 2024.