Monte Giaieu

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ

O monte Giaieu (de vòtte scrîto ascì Giajeu, de vòtte prononçiòu Giaêu) o l'é 'n brìcco ch'o fa parte de l'Apenìn Lìgure, do tùtto conpréizo inta provìnsa de Lisciàndria.

Monte Giaieu
O monte Giaieu da-a Riparossa
Stâto	Itàlia
Región	Piemonte
Provìnsa	Lisciandria
Comùn	Arbêa Cantalô Fàbrica Montèigo
Altéssa	1 473 m s.l.m.
Prominénsa	90 m
Izoaménto	5,13 km
Cadénn-a	Apenìn Lìgure
Cordinæ	44°43′36.88″N 9°07′42.82″E44°43′36.88″N, 9°07′42.82″E
Âtri nómmi	Monte Giajêu
Màppa de localizaçión
Monte Giaieu

Descriçión

A çimma vista da pöco ciù a-o de sotta

O Giaieu o l'é l'ùrtimo monte do grùppo do monte Antoa vèrs'a-a Cianûa Padànn-a. Scibén ch'o l'é un di ciù bassi do grùppo (1473 m), a seu poxiçión a o rende ben ben vixìbile da-a cianûa e da-i monti do ponénte zenéize, agiutâ ascì da-a prominénsa da çimma e da-a prezénsa de ripetitoî da televixón. E seu còste, covèrte de bòschi de fò e abêto, chìnn-an zu dôçi dando forma a 'na bâze asæ spantegâ; a çimma, in cangio, a l'é tonda e azerbâ, co-a prezensa de ciante de cornagìn. O monte o divîde e valle Borbéia (comuín d'Arbêa e de Cantalòvvo) e Curón (comuìn de Montéigo e de Fàbrica), ch'én conosciûe ascì comme "tære do Giaieu" (anche a comunitæ montànn-a da zöna a gh'àiva sto nomme chi). In sciô ponto ciù èrto da çimma gh'é 'na grande stàtoa de bronzo do Cristo Redentô, missa lîe into 2001 in cangio de quella òriginâia, a quæ, tiâ sciù into 1901, a l'é òua conservâ into pàize de Giaieu (Montéigo). A stàtoa do Redentô a l'é o scìnbolo do monte Giaieu.

Òrìgine do nomme

O nomme Giaieu o gh'à òrìgine da-a pòula latìnn-a glaretum, ch'o l'ìndica 'na zöna caraterizâ da terén ch'o se sfregóggia. I teritöi in gîo a-o monte, defæti, son senpre stæti corpîi da lìgge, che de vòtte àn scancelòu di pàixi intrêghi (prezénpio l'antîgo paize de Bruxamónega), e ascì di cazaménti religiôzi comme l'antîga abaçîa de Vendèrsi. O prefìsso gla, comm'o l'acàpita inti dialétti lìguri, o l'é stæto palatizòu in gia. Anche a pòula giæa a gh'à a mæxima òrìgine.

Comme arivâghe

Ghe ben ben de stràdde e di sentê che dan a poscibilitæ d'arivâ in çimma, e ciù adêuviæ pàrtan da:

• Giaieu: da l'òmònima fraçión do comùn de Montéigo se peu arivâ in çimma percorìndo 'na stràdda làrga, donde se ghe passa co-i fêuastràdda ascì.
• Vorpöia: stràdda scìmile a quella de Giaieu, a l'é 'n pö ciù cùrta e ràpida, e a se trêuva in sciâ còsta sud. Sta cösa chi a-a rende ciù fàçile da percorî quande gh'é a néive.
• Vendèrsi: sta stràdda chi, ch'a se pìggia da-arénte a-a fraçión de Vendèrsi do comùn d'Arbêa, a l'é a ciù velôce e ràpida e a va sciù drîta percorìndo unn-a de crenn-e do monte. Inte l'âtro vèrso, a stràdda pöi a tîa avànti scinn'a-i pàixi d'Arbêa e de Cantalòvvo.
• Cién de San Loénso: da-i cién l'é poscíbile pigiâ segge a stràdda da Giaieu, segge a stràdda da Vendèrsi.
• Creidêua: da chi s'arîva in sciô monte Gropà, e da chi pöi a-o Giaieu. Da-a fraçión La Gioia a gh'é 'na segiovîa ascì ch'a l'arîva in sciô monte Gropà.

A fèsta do Redentô

Scin da-o 1901, in sciâ çimma do Giaieu, a-a primma doménega d'agósto s'òrganìzza a fèsta do Redentô. O giorno da fèsta, a unz'ôe, se dîxe 'na messa in çimma do monte, segoîa pöi da 'na scanpagnâta. In tenpo e gente di pàixi da-arénte partîvan a pê, mentre òua l'é ciù comùn montâ co-e jeep, co-i tratoî ò co-a segiovîa. Fra i ciù zoêni a gh'é òrmâi a tradiçión de montâ a séia primma pe dromî inte tende acanpæ in scî gréndi proéi da crenn-a ch'a va da-o Giaieu a-o monte Gropâ.

A statoa do Redentô in çimma a-o mónte

Spòrt

O pàize de Creidêua o l'êa 'n'avoxâ e antîga staçión de scî, e za into 1929 a gh'àiva 'n seu scî club. Inte questi ùrtimi tenpi, perö, co-a mancànsa de néive, scjâ o l'é diventòu ciù difìçile e sôlo o canpo schêua (servîo da 'n skilift picìn) o l'ariêsce a-arvî ciù de spesso. Quande no gh'é de néive (cösa ch'òua a l'acàpita de invèrno ascì) o l'é avèrto o bike park ciamòu Caldirock, ch'o l'à garantîo a sopravivénsa da segiovîa.

Âtri progètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Monte Giaieu