Liechtenstein

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ

O Liechtenstein (Liechtenstein in tedésco ascì, prononçiòu [ˈlɪçtn̩ʃtaɪn]), conosciûo ofiçialménte cómme Prinçipâto do Liechtenstein‎ (Fürstentum Liechtenstein in tedésco) o l'é 'n pàize de l'Eoröpa centrâle sénsa sbòcco in sciô mâ.

A bandêa do Liechtenstein

A poxiçión do Liechtenstein in sciâ càrta giögràfica

Càrta fìxica do Liechtenstein

Giögrafîa

O Liechtenstein o confìnn-a co-a Svìsera a sùd e a ponénte e con l'Àostria a nòrd e a levànte. O l'é o quàrto pàize eoropêo ciù picìn, co-în'àrea de ciù ò mêno 160 km e 'na popolaçión, a-o 2019, de 38.749 persónn-e. O l'é a naçión ciù picìnn-a a confinâ con doî pàixi e, insémme a l'Uzbekistàn, o l'é l'ùnico stâto sénsa sbòcco in sciô mâ a confinâ sôlo con naçioìn ànche lê sénsa rîve.

A naçión a l'é spartîta in 11 comùn, tra i quæ Vaduz o l'é a capitâle do pàize méntre Schaan o l'é o ciù popolôzo.

Stöia

O Prinçipâto do Liechtenstein, creòu inte l'ànno 1719 da l'inpeatô Càrlo VI, o l'é l'ùnico tra i stâti do Sâcro Inpêro Romàn a exìste ancón a-a giornâ d'ancheu. O l'é stæto fondòu da l'unión de scignorîe de Schellenberg e de Vaduz, acàtæ da-o prinçìpe Johann Adam Andreas do Liechtenstein da-i cónti de Hohenems. Da-o 1806 a-o 1814 o l'à fæto pàrte da Confederaçión do Rêno e dónca, scìnn-a-o 1866, da Confederaçión germànica. Depoî a Prìmma Goæra Mondiâle, co-a chéita de l'inpêro aostro-ungàrico o prinçipâto o l'é pasòu sótt'a-a proteçión di svìseri.

O Liechtenstein o l'à di stréiti ligàmmi co-a Svìsera, tànto che a naçión elvética a l'é a responsàbile pi-â diféiza do pàize (o quæ o no l'à 'n pròpio ezèrcito), e, da-o 1919, a l'é da quésta raprezentòu in quélle naçioìn inte quæ o no l'àgge 'na pròpia anbasciâ. Da-o 1923 tra e dôe naçioìn gh'é 'n'unión dugânale, a segónda ciù antîga ancón in vigô, e 'na stréita coperaçión tra i còrpi de poliçîa.

Economîa e polìtica

O Liechtenstein o l'à un di réditi pro capite ciù âti do móndo se conscideròu a paritæ de potêre d'acàtto. A naçión a l'à svilupòu 'n fórte setô finançiâio inta sò capitâle e, scibén che into pasòu o l'êa conosciûo cómme 'n paradîzo fiscâle, a-a giornâ d'ancheu o no l'é ciù inclûzo in nisciùnn-a lìsta néigra ofiçiâ de naçioìn no coperatîve che són 'n paradîzo fiscâle. Scitoòu inte Àrpi, gràçie a-e caraterìstiche do sò teritöio o l'é 'na popolâre destinaçión turìstica pe-i spòrt da invèrno ascì.

O Liechtenstein o l'é un di ménbri de Naçioìn Unîe, do Conséggio d'Eoröpa e de l'EFTA. Scibén ch'o no l'à aderîo a l'Unión Eoropêa o fa pàrte ségge de l'Àrea Schengen che do Spàçio Econòmico Eoropêo. O l'à 'n'unión dugânale e monetâia co-a Svìsera.

Bibliografîa

• (EN) Pierre Raton, Liechtenstein: History and Institutions of the Principality, 2ª ed., Liechtenstein-Verlag, 1970.
• (EN) David Beattie, Liechtenstein - a Modern History, 2ª ed., Frank P. van Eck Publishers, 2012, ISBN 3-905-88116-0.
• (EN) Alex Lawrence, Liechtenstein Travel Guide and Tourism: Touristic Environment, CreateSpace Independent Publishing Platform, 2018, ISBN 1-985-15080-8.
• (EN) Alex Lawrence, History and Culture of Liechtenstein: Early History, the People, Culture and Tradition, Create Space Independent Publishing Platform, 2018, ISBN 1-985-15057-3.

Âtri progètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Liechtenstein

Colegaménti estèrni

• (DE, EN) Scîto ofiçiâ, in sce liechtenstein.li. URL consultòu o 12 arvî 2022.
• (DE, EN) Scîto ofiçiâ do govèrno, in sce regierung.li. URL consultòu o 12 arvî 2022.
• (DE, EN) Scîto ofiçiâ do parlaménto, in sce landtag.li. URL consultòu o 12 arvî 2022.
• (DE, EN, CS) Scîto ofiçiâ da famìggia di prìnçipi, in sce fuerstenhaus.li. URL consultòu o 12 arvî 2022.
• (DE, EN) Scîto turìstico ofiçiâ, in sce tourismus.li. URL consultòu o 12 arvî 2022.