Griphus ut has angit, sic hostes Ianua frangit

mòtto da Repùbrica de Zêna

Griphus ut has angit, sic hostes Ianua frangit (scrîto Griffus ut has angit, sic hostes Janua frangit ascì, in zenéize "Comò-u grifón o l'abêra quéste, coscì Zêna a destrûe i nemîxi") o l'é, in latìn de l'etæ de mêzo, un di mòtti ciù antîghi da Repùblica de Zêna. De spésso, spécce in scê monæe zenéixi, o l'êa aconpagnòu da-a raprezentaçión de 'n grifón, âtro scìnbolo da çitæ de Zêna e da sò Repùblica, aprêuvo a aberâ 'n'àgogia e 'na vórpe[1][2].

ZE
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize

A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

O mòtto inte 'n'inscriçión in Vîa XX Seténbre

Stöia modìfica

 
Detàggio de un di capitélli da Pòrta di Vàcca

E òrìgine do mòtto e de l'icónn-a do grifón són bén bén antîghe e remóntan scìnn-a da-i prìmmi sécoli de vìtta da Repùblica. Defæti l'inperatô Federîgo II, nêvo do Barbaróssa, o l'êa chinòu tórna in Itàlia pe repigiâ o progètto do sò mesiâvo, ö sæ de sotométte e çitæ ribèlli a l'outoritæ do Sàcro Româno Inpêro, goæra che pe Zêna a l'êa ligâ a-o conflìtto con Pîza ascì, aleâ de l'inperatô, che inte quélli ànni a l'êa arivâ a-asediâ a Supèrba, sénsa sucèsso (pe pöi êse a-a fìn batûa inta decizîva batàggia da Melöia into 1284). A ògni mòddo, inta batàggia de Pàrma, avegnûa in realtæ inta vexinn-a localitæ de Vittoria, rocafòrte de l'inpêro, into 1248, ànche gràçie a l'agiùtto de trexénto balestrê zenéixi e âtretànti tra i megio òmmi da Repùblica[3], o Federîgo II o l'é stæto duaménte batûo e coscì o l'à dovûo renonçiâ a l'inpréiza.

Pe aregordâ sti fæti chi, e àgoge inperiâli da cazàdda di Hohenstaufen són stæte mìsse, co-a tésta a chéuxe e sormontæ da stàtoe de grifoìn, a-arêze a Pòrta di Vàcca, unn-a de pòrte da çitæ, dîta "de Sànta Fêde" ascì[4]. Da quésto moménto o mòtto "Griphus ut has angit, sic hostes Ianua frangit", che segóndo çèrti studiôxi o l'êa dêuviòu scìn da-o 1193[1], o saiâ portòu con grànde òrghéuggio da-e armæ da Repùbrica sórvia o sò confaón, da-arénte a-a crôxe de Sàn Zòrzo. Da chi vên o scignificâto da raprezentaçión do grifón ascì, con l'àgogia ch'a l'é 'n ciæo riciammo a-o Sàcro Româno Inpêro e a vórpe ch'a l'alùdde a-a Repùblica de Pîza[1][2][4].

Inte l'Eutoçénto, a regòrdo de inpréize da Repùbrica, inti pòrteghi da "nêuva" Stràdda XX Seténbre gh'é stæto mìsso 'n'inscriçión con l'antîgo mòtto de Zêna[4].

Nòtte modìfica

  1. 1,0 1,1 1,2 (IT) Enrico Janin, Ancora sui quartari (e sul grifo), in A Compàgna, XXVI, n. 2, Màrso/Arvî 1994.
  2. 2,0 2,1 (IT) Giovanna Petti Balbi, Governare la città: pratiche sociali e linguaggi politici a Genova in età medievale, Firenze University Press, 2007, p. 127, ISBN 88-84-53604-9.
  3. (IT) Paolo Grillo, L'assedio di Parma, in sce academia.edu. URL consultòu o 14 zenâ 2022.
  4. 4,0 4,1 4,2 (IT) Storia di Grifoni, Aquile e Volpi…, in sce amezena.net. URL consultòu o 14 zenâ 2022.