Enùssa

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ

Enùssa (Οινούσσες in grêgo modèrno, transliteròu in Oinousses, ciamâ Αιγνούσα, Aignousa ò Εγνούσα, Egnousa, ascì) a l'îzoa ciù estéiza de 'n arçipélago picìn da Grêcia, into Mâ Egêo. St'arçipélago chi, formòu da Enùssa ciù âtri éutto izoöti e vàrri schéuggi, o se trêuva ciù ò mêno 2 chilòmetri a nòrd-èst de l'îzoa de Scîo, ciù che a 8 chilòmetri da-a còsta da Turchîa. Da-o pónto de vìsta de l'aministraçión, o comùn de Enùssa o l'é pàrte de l'unitæ periférica de Scîo, inclûza inta periferîa de l'Egêo Setentrionâle.

Màppa de l'arçipélago de Enùssa

O pàize ciù inportànte de l'arçipélago, co-ina popolaçión de 844 abitànti e sêde do comùn, o se ciàmma Enùssa ascì: o l'é 'na çitadìnn-a picìnn-a costroîa in gîo a-o seu pòrto, co-ina schêua, vàrie gêxe, 'n'académia da marìnn-a e 'n musêo marìtimo. A-o censiménto do 2021, gh'êa sôlo âtri doî pàixi con di rexidénti fìsci, sàiva a dî To Kástron (Το Κάστρον), co-ina popolaçión de 54 persónn-e, e O Aspalathrókampos (Ο Ασπαλαθρόκαμπος), con 13 abitànti.

Giögrafîa

L'arçipélago d'Enùssa o l'à 'na superfìcce de 17,427 km², co-e træ îzoe ciù grénde che són Enùssa, ch'a crêuve 'n'àrea de 14,3 km², Panagîa ò Sànta Màia, de 2,5 m², e Vatos; a ògni mòddo sôlo inta prìmma ghe stâ de génte pe tùtto l'ànno.

Into detàggio, e îzoe de l'arçipélago d'Enùssa són:

• Enùssa (Οινούσσες, Oinousses)
• Agios Panteleimon (Άγιος Παντελεήμων)
• Archontoniso (Αρχοντόνησο)
• Gadros (Γάδρος)
• Gaidouronisos (Γαϊδουρόνησος)
• Mallaropetra (Μαλλιαρόπετρα)

• Monaftis (Μονάφτης)
• Nisi Panagias (Νησί Παναγιάς)
• Nisi Pittas (Νησί Πίττας)
• Papapondikadiko (Παπαποντικάδικο)
• Panagia (Πασάς)

• Pateroniso (Πατερόνησο)
• Pontikonisi (Ποντικονήσι)
• Prassonisia (Πρασονήσια)
• Santa Panagia (Σάντα Παναγιά)
• Vatos (Βάτος)

Stöia

Màppa de Scîo do Benéito Bordón, 1547. L'arçipélago de Enùssa o l'é ciamòu "Le Panagie"

Inte l'etæ antîga l'îzoa a l'êa avoxâ pò-u seu vìn milîa, tànto che l'é stæto teorizòu che l'òrìgine do nómme grêgo do vìn, οίνος (oínos), a ségge da trovâ pròpio into nómme de l'îzoa. L'âtro nómme de l'îzoa, Egnousa, dêuviòu sorviatùtto da-i seu abitànti, o vegniæ da l'antîgo nómme grêgo do péivie di móneghi (Vitex agnus-castus L., 1753), sàiva a dî άγνος, ágnos, ciànta ch'a l'é spantegâ pe l'îzoa intrêga.

Enùssa a l'é mensonâ da vàrri outoî, cómme l'Ecatêo de Milêto e Tucìdide, za da-o sécolo VII prìmma de Crìsto. Da-o Tucìdide, into detàggio, a l'é aregordâ cómme a bâze da flòtta ateniéize ch'a l'àiva atacòu Scîo inte quélli ànni. L'Eròdoto o cónte de cómme i abitànti de Féugge, pi-â distruçión da seu çitæ da pàrte di persién, avéssan domandòu a quélli de Scîo o permìsso de stabilîse chi, co-i sciòtichi ch'àn però refuòu a concesción pe no pèrde i privilêgi comerciâli òtegnûi co-o seu contròllo. Scìnn-a-a giornâ d'ancheu, in sce l'îzoa no gh'é stæto de grénde canpàgne de scâvi, scibén che s'é zà trovòu di ògètti de l'época, spécce di mozàichi e di atrésci da câza.

L'îzoa a l'é coscì stæta interesâ da-i mæximi fæti stòrichi da vixìnn-a Scîo, vegnìndo dónca 'na colònia de Repùbrica de Zêna, ségge sott'a-a Scignorîa de Scîo che, ciù avànti, sott'a-a seu Maónn-a, scibén che inte quélli ànni a l'êa fòscia dezabitâ. Into perîodo da cùrta òcupaçión veneçiànn-a de Scîo do 1695, o mâ ch'o bàgna Enùssa o l'é stæto o tiâtro de 'na batàggia navâle tra a Repùbrica de Venéçia e l'Inpêro òtomàn, co-a vitöia di tùrchi ch'a l'à costréito i prìmmi a evacoâ e îzoe. Into sécolo XVII di pastoî che vegnîvan da-e Cardamìlle, pàize into nòrd de Scîo, àn tórna colonizòu l'îzoa, co-e seu crâve che se són difûze inte tùtta Enùssa. Da sto fæto chi vegniæ o tèrso nómme de l'îzoa, Aignousa, da αίγα, aíga, ch'a veu dî "crâva". L'îzoa d'Enùssa storicaménte a l'à vìsto montâ e amermâ ciù vòtte a seu popolaçión, pe caxón di atàcchi di pirâti e de condiçioìn anbientâli no goæi bónn-e, a-o mànco scìnn-a l'anesción a-a Grêcia modèrna do 1912, moménto da quànde s'é svilupòu 'na grànde ativitæ into setô do traspòrto marìtimo.

P'aregordâ a tradiçión marìtima de l'îzoa che, a despêto da fàrta de vivàgne naturâli, a l'àiva svilupòu 'n'inportànte marinerîa, into pòrto de Enùssa l'é stæto mìsso 'na stàtoa dîta Oinoussiotissa, 'na scirénn-a incoronâ ch'a têgne inte moén o modèllo de 'na nâve. Pe l'inportànsa da seu marinerîa, a despêto de seu dimenscioìn contegnûe, in sce l'îzoa gh'é 'n'Académia da Marìnn-a Grêga, 'n'Académia da Marìnn-a Mercantîle e o Musêo navâle, ciù de construçioìn stòriche cómme a gêxa de Sàn Nicòlla e o Monestê da Nonçiâ.

Pòsti de interèsse

Vìsta do pàize de Enùssa da-o mâ

Architetûe religiôze

• Gêxa de Sàn Nicòlla: a l'é scitoâ into çéntro do pàize e a l'é a gêxa ciù inportànte de l'îzoa.
• Monestê da Nonçiâ: o l'é 'n monestê feminìn scitoòu inte 'na poxiçión izolâ a levànte do capolêugo, o ciù inportànte de l'îzoa e o sôlo ch'o ségge ancón in fonçión a-a giornâ d'ancheu.
• Santoâio de Sànta Catænn-a e gêxe de Sàn Pantalìon e de Sàn Màrco in sce l'îzoa de Pantalìon, apénn-a a sùd do pàize.

A ògni mòddo, pe l'izolaménto garantîo da-a zöna, in sce l'îzoa de Enùssa e in scê âtre do seu arçipélago gh'é bén bén d'éremi e de capélle, pi-â ciù pàrte òrmâi seræ.

Âtro

• Musêo marìtimo: avansòu in scê banchìnn-e do pòrto de l'îzoa. Drénto a-o musêo, inrichîo da bén bén de modélli e de quàddri de nâve de l'îzoa, che remóntan scìnn-a l'Eutoçénto, l'é contòu a stöia de vàrie famìgge de armatoî do pàize, tra e ciù inportànti da marìnn-a comerciâle grêga.

Economîa

L'ativitæ econòmica ciù inportànte de l'îzoa a l'é stæta de lóngo quélla ligâ a-a seu marinerîa, ségge pò-u traspòrto marìtimo che pi-â pésca, e, in mezûa ciù contegnûa, l'alevaménto de crâve ascì.

A tùtte e mainêe, l'îzoa d'Enùssa a l'é bén rinomâ pò-u gràn nùmero de famìgge d'armatoî che vêgnan de de chi e, into detàggio, se peu aregordâ i Lemos, i Pateras, i Hadjipateras, i Kollakis e i Lyras. Scibén che, a-a giornâ d'ancheu, a ciù pàrte de ste famìgge chi a l'à fæto stramûo inte âtre pàrte da Grêcia, l'îzoa a l'à conservòu a seu vocaçión pe-i tràfeghi marìtimi. Defæti, a despêto da l'amermâse di tonêi de stàzza totâli gestîi da-e conpagnîe do pòsto a partî da-i ànni Sciusciànta, i armatoî de Enùssa àn conservòu scìnn-a-a giornâ d'ancheu 'na poxiçión inportànte into panoràmma da marinerîa grêga.

Âtri progètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Oinousses

Colegaménti estèrni

• (EL) Αναπτυξιακό Κέντρο Οινουσσών Αιγαίου [Oinousses Aegean Development Center], in sce oinousseschios.gr. URL consultòu o 18 frevâ 2022 (archiviòu da l'url òriginâle o 6 frevâ 2017).
• (EL) ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ - Δ. Οινουσσών [BASIC FEATURES - D. Oinousses], in sce ypes.gr. URL consultòu o 18 frevâ 2022 (archiviòu da l'url òriginâle o 2 seténbre 2003).
• (EL) Δήμος Οινουσσών [Municipality of Oinousses], in sce northaegean.gr. URL consultòu o 18 frevâ 2022 (archiviòu da l'url òriginâle o 28 agósto 2006).