Comunitæ outònome da Spàgna

sudivixoìn de prìmmo livéllo da Spàgna

Unn-a comunitæ outònoma a l'é un di tréi livélli d'outonomîa inte l'òrganizaçión teritoriâle da Spàgna segóndo a sò costituçión; i âtri doî són a provìnsa e o comùn[1]. Quésto livéllo o corispónde a l'aministraçión regionâle[2]. D'acòrdio con l'artìcolo 143, e comunitæ outònome se créan segóndo l'ezercìçio do drîto a l'outonomîa riconoscûo pe-e naçionalitæ e-e regioìn ch'én pàrte do stàto spagnòllo[3]. Quéste comunitæ outònome són formæ, a-o mæximo ténpo, pe provìnse con caraterìstiche stòriche, colturâli e econòmiche comûni ò pe teritöi d'entitæ regionâle stòrica. Gödan d'outonomîa legislatîva e capaçitæ escluxîve coscì cómme da facoltæ d'aministrâse atravèrso di seu raprezentànti[4].

ZE
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize

A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Màppa de Comunitæ Outònome da Spàgna

Da promulgaçión da Costituçión into 1978, l'è comensòu 'n procèsso de restituçión de poéi, cómme 'n drîto e no cómm'òbligaçión, vèrso e naçionalitæ e regioìn[5], pe-o quæ s'àn formòu dîsètte comunitæ e dôe çitæ outònome co-o pàsso di ànni[6].

Da-o 2003 e pe fìn statìstichi, basæ inte normatîve eoropêe stabilîe pe l'Eurostat, s'atrêuvan e unitæ NUTS in vigô a l'Unión Eoropêa. E dîsètte comunitæ outònome spagnòlle se clasifìcan segóndo livélli NUTS-2.

Formaçión modìfica

A costituçión spagnòlla a riconósce e a garantîsce o drîto a l'outonomîa pe-e naçionalitæ e-e regioìn che fórman o stâto[7]. Poéivan acêde a l'outonomîa[8]:

  • Dôe ò ciù provìnse confinànte con caraterìstiche stòriche, colturâle e econòmiche comùn.
  • E îzoe.
  • Unn-a provìnsa con identitæ regionâle.

E Còrte Generâle àn dónca o drîto de[9]:

  • Outorizâ a creaçión de 'na comunitæ pe raxoìn d'interèsse naçionâle a despêto de 'n'estensción teritoriâle ch'a no l'arîve a quélla de 'na provìnsa ò ch'a no rispètte e âtre condiçioìn.
  • Acordâ 'n statûto d'outonomîa pe-i teritöi che no són integræ inte de provìnse.

In sciâ bâze de dispoxiçioìn costituçionâli minsonæ de d'âto, tra o 1979 o 1996 l'é stæto inandiòu dîsètte comunitæ outònome e dôe çitæ outònome:

Òrganizaçión modìfica

E comunitæ outònome àn cómme nòrma instituçionâle de bâze 'n statûto d'outonomîa[12]. I statûti d'outonomîa aférman a denominaçión d'ògni comunitæ segóndo a sò identitæ stòrica, o teritöio, e instituçioìn e i poéi ch'àn òtegnûo d'acòrdio a-a costituçión[13].

L'òrganizaçión instituçionâle outonòmica stipolâ inti statûti d'outonomîa a l'é bazâ in sce 'na divixón de poéi coscì òrganizâ[3][14]:

  • 'N'asenblêa legislatîva outonòma, co-i sò ménbri ch'én çernûi pe vôto universâle in sciâ bâze de 'n scistêma de raprezentànsa proporçionâle ch'o l'asegûe a raprezentaçión de tùtte e pàrte che fórman o sò teritöio. L'asenblêa a l'à o poéi legislatîvo.
  • 'N Conséggio de Govèrno, co-o poéi esecutîvo e fonçioìn aministratîve, goidòu da 'n Prescidénte çernûo pe l'asenblêa cómme càppo. O prescidénte o raprezénta a comunitæ a-o de fêua do sò teritöio e o stàto drénto a-a comunitæ, méntre o Conséggio o l'é o responsàbile polìtico depoî a l'Asenblêa.
  • 'N Tribunâ Superiôre de Giustìçia, sénsa pregiudìçio da giurisdiçión ch'a corespónde a-o Tribunâ Suprêmo do Stàto, ch'o dirìzze l'òrganizaçión giudiçiâia drénto a-a comunitæ; pertànto o Tribunâ o l'à o poéi giudiçiâio.

Zaché a gestión de l'outogovèrno in Spàgna a l'é fæta inte 'na mainêia ascimétrîca, no tùtte e comunitæ outònome gh'àn e mæxime capaçitæ e i mæximi poéi. Unn-a de diferénse prinçipæ a l'é a capaçitæ fiscâle, ch'a divìdde e outonomîe inti doî grùppi de:

  • Comunitæ forâle (Pàize Bàsco e Navàra), che gh'àn 'n'outonomîa fiscâle ascì.
  • Comunitæ de regìmme comùn, che no gh'àn de st'outonomîa chi ma che, a ògni mòddo, pêuan tegnîse 'na pàrte de tàscie arecheugûe into sò teritöio.

Conpeténse modìfica

E conpeténse són distriboîe tra e comunitæ outònome e o govèrno çentrâle in sciâ bâze di artìcoli 148 e 149 da costituçión. E conpeténse pêuan êse escluxîve do stâto, de comunitæ òpû condivîze tra i doî sogètti[3]. Pe de ciù, o govèrno çentrâle o pêu dâ de conpeténse a-e séncie comunitæ pe mêzo de lézze struturâle e de lézze de trasferiménto de poéi[15], che pìggian o pòsto de quélle d'armonizaçión[16].

E conpeténse de comunitæ són de dôe clàsse: crêan e sò istituçioìn ò manézan i sò afâri. A mainêa d'atriboî i poéi do segóndo tîpo inte 'n mòddo definitîvo a l'é spésse vòtte a decixón ch'o pòrta a ciù conflìtti tra e outoritæ. In sciâ fìn, o poéi giudiçiâio o l'é do tùtto esclûzo da-o ripàrto de conpeténse, zaché o l'é de lóngo gestîo da-o govèrno çentrâle[17].

Pe risòlve i frequénti conflìtti de conpeténse[18] l'é stæto stabilîo doî mecanîximi giudiçiâi: o prìmmo o prevédde 'n scistêma de contençiôzo aministratîvo pò-u contròllo di òrgani aministratîvi, dòppo gh'é 'n Tribunâ Costituçionâle ascì, dêuviòu pe-i conflìtti de conpeténsa[19].

Lìsta de comunitæ outònome modìfica

Bandêa Nómme Capolêugo Provìnse Poxiçión
  Andalózia (Andalucía) Sevìggia (Sevilla)   Almerîa (Almería)  
  Càdiçe (Cádiz)
  Córdoba
  Granâda (Granada)
  Oélva (Huelva)
  Jaén
  Màlaga (Málaga)
  Sevìggia (Sevilla)
  Aragónn-a (Aragón) Saragóza (Zaragoza)   Oésca (Huesca)  
  Teroél (Teruel)
  Saragóza (Zaragoza)
  Prinçipàdo de Astórie (Principado de Asturias) Oviêdo (Oviedo-Uviéu)   Astórie (Asturias)  
  Îzoe Baleari (Illes Balears)
Pàrma de Maiòrca (Palma)   Îzoe Baleari (Illes Balears)  
  Pàize Bàsco (Euskadi ò País Vasco) Vitòria-Gastéiz (Vitoria-Gasteiz)   Àraba (Álaba-Araba)  
  Ghipóscoa (Gipuzkoa)
  Biscàggia (Bizkaia)
  Îzoe Canâie (Islas Canarias) Sànta Crôxe de Tenerìfe (Santa Cruz de Tenerife) e Las Pàlmas de Gràn Canàia (Las Palmas de Gran Canaria)   Las Pàlmas (Las Palmas)  
  Sànta Crôxe de Tenerìfe (Santa Cruz de Tenerife)
  Cantàbria (Cantabria) Santandér (Santader)   Cantàbria (Cantabria)  
  Castìggia-A Mància (Castilla-La Mancha) Tolêdo (Toledo)   Albaséte (Albacete)  
  Çitæ Reâ (Ciudad Real)
  Coénca (Cuenca)
  Goadalajàra (Guadalajara)
  Tolêdo (Toledo)
  Castìggia e Lión (Castilla y León) Valladolìd (Valladolid)   Àbila (Ávila)  
  Bórgos (Burgos)
  Lión (León)
  Palénçia (Palencia)
  Salamànca (Salamanca)
  Segóbia (Segovia)
  Sória (Soria)
  Valladolìd (Valladolid)
  Samóra (Zamora)
  Catalógna (Catalunya) Barçelónn-a (Barcelona)   Barçelónn-a (Barcelona)  
  Xirónn-a (Girona)
  Gléida (Lleida)
  Taragónn-a (Tarragona)
  Estremadóra (Extramadura) Mérida   Badajós (Badajoz)  
  Càçeres (Cáceres)
  Galìçia (Galicia) Santiàgo de Compostéla (Santiago de Compostela) A Corógna (A Coruña)  
  Lógo (Lugo)
  Ourénse (Ourense)
  Pontevédra (Pontevedra)
  Comunitæ de Madrìd (Comunidad de Madrid) Madrìd (Madrid)   Madrìd (Madrid)  
  Región de Mùrçia (Región de Murcia) Mùrçia (Murcia) e Cartagéna (Cartagena)   Mùrçia (Murcia)  
  Comunitæ Foràl de Navàrra (Navarra ò Nafarroa) Panplónn-a (Pamplona ò Iruña)   Navàrra (Navarra ò Nafarroa)  
  A Riója (La Rioja) Logrógno (Logroño)   A Riója (La Rioja)  
  Pàize Valençiàn (Comunitat Valenciana) Valénçia (València)   Alicànte (Alicante-Alacant)  
  Castegló (Castelló)
  Valénçia (Valencia-València)
Çitæ outònome Poxiçión
  Çéota (Ceuta)  
  Melìgla (Melilla)  

Nòtte modìfica

  1. Rodríguez, Ezcurra & González, 1996, p. 425
  2. Paniagua Soto & Alvarado Pérez, 1997, p. 18
  3. 3,0 3,1 3,2 (ES) Ernesto Pérez de Lama, Manual del Estado Español, Madrid, LAMA, 1999, p. 43, ISBN 84-930048-0-4.
  4. (ES) Ernesto Pérez de Lama, Manual del Estado Español, Madrid, LAMA, 1999, p. 695, ISBN 84-930048-0-4.
  5. Aragón Reyes, 2006, p. 81
  6. Paniagua Soto & Alvarado Pérez, 1997, pp. 29-30
  7. (ES) Artìcolo 2: Preànbolo, in Costituçión Spagnòlla, 14 agòsto 2007.
  8. (ES) Artìcolo 143: Tìtolo VIII, in Costituçión Spagnòlla, 14 agòsto 2007.
  9. (ES) Artìcolo 144: Tìtolo VIII, in Costituçión Spagnòlla, 14 agòsto 2007.
  10. (ES) Sinópsis del estatuto de Autonomía de Navarra, in Costituçión Spagòlla, Madrìd, 5 màrso 2008. URL consultòu o 10 de dezénbre, 2007.
  11. (ES) Sinópsis del estatuto de Autonomía de la Comunidad de Madrid, in Costituçión Spagnòlla, Madrìd, 11 dexénbre 2009. URL consultòu o 10 de dezénbre 2007.
  12. (ES) Artìcolo 147: Tìtolo VIII, in Costituçión Spagnòlla, Madrìd, 14 agòsto 2007.
  13. Rodríguez, Ezcurra & González, 1996, p. 428
  14. (ES) Artìcolo 152: Tìtolo VIII, in Costituçión Spagnòlla, 14 agòsto 2007.
  15. Viciano, 2005, p. 186
  16. Viciano, 2005, pp. 186-188
  17. Rebollo Delgado & Pais Rodríguez, 2004, p. 216
  18. Rebollo Delgado & Pais Rodríguez, 2004, p. 218
  19. Rebollo Delgado & Pais Rodríguez, 2004, p. 219

Bibliografîa modìfica

Âtri progètti modìfica

Contròllo de outoritæLCCN (ENsh86006399 · BNF (FRcb12236937p (data)