Columba palumbus

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ

O Colàsso, Cónbo sarvaego a Sann-a^[1], Favazo a Sarzànn-a^[2] (Columba palumbus Linnaeus 1758; in Italiàn Colombaccio, Famìggia Columbidae, sóttafamiggia columbini) a l'é a ciù grande e difûza spêce de conbi in Eoröpa.

Descriçión

O colàsso o l'a ina lónghéssa de 42 cìtti, in'avertûa alâre de 75-80 cìtti, e 'n peizo de 490-570 grammi. Masccio e femina s'asomégian: àn testa e dòrso de cô grîxo ch'o tîa a-o bleu, e remiganti primaie de cô scûo quæxi néigro; o pêto grîxo-vinàssa o sfùma into grîxo-ciæo da pansa. O l'à dôe macce de cô giànco a-i lati do còllo vèrde-metalico, in xêuo de fasce de cô giànco gh'atrevérsan a parte sôvia de âe, da pösòu o giànco o ghe ségna l'âa.

Habitat e Difuxón

I colàsci trigan inti bòschi de latifeugge, conifere, canpagne arboæ, parchi çitadìn. En difùzi in Medio Òriente, in tùtta Eoröpa no òltre i 65 graddi de Latitùdine Nòrd, da-e zöne do Mâ Néigro, fin a-o Nòrd Àfrica in Algerîa, Tunixîa e Maròcco.

Alimentaçión

O se nûtre de sémmi, balle d'öfeuggio e mortìn, erbe, triféuggio, erba mêga, zerméggi, de ræo insetti e lumasse; in inverno, frûti de fò e giande d'erxo e rôe.

Migratô e stançiale

Cà do brasallo d'òu (Casa del Bracciale d'oro), Pompei (sec.I d.C.) con doî colàsci (céntro e drîta)

A-a fin de l 'estæ i colàsci làscian e regioìn ciù setentrionali pe ritornâghe in primaveia; pe còntra o l'é stançiale in Eoröpa Meridionale e Régno Unîo. In Italia o l'é senpre stæto de passo (gh'êa o dîto "San Michê fondêa de cónbi"), e migratô svernànte. Inti ùrtimi anni o l'é vegnûo anche stançiale, o nidìfica lóngo tùtta a Penîzoa, in mòddo framentâio, o se concentra in particolâ inte Regioìn Nòrd Òcidentale conpreizo o Conparto Alpìn, e inte costêe do Medio Tirén e Basso Adriàtico, Sardégna e Sicìlia.

Riproduçión

In Primavéia, a-a fin de Màrso - prinçipio de Arvî, pe-i migratoî a stagión a se prolónga da fin de Agòsto a l'inìçio de Seténbre, pe-i stançiâli a Òtobre fin a-i primmi freidi; inte l'anno fan dôe niæ de 2 êuve incobæ 17 giórni, làscian o nio dòppo 30-35 giórni.

Conportaménto

I colàsci én öxelli gregai, se spòstan in sciammi numerôzi a-a çérchia de çìbbo; quande s'abàtan in scî coltivi, destrûan cereali, legùmmi, fruteti, canpi semenæ, zermóggi e piantìnn-e, con grâvi dànni pe l'agricoltûa.

O s'é rapidaménte adatòu a-a çitæ, a parchi, proéi e giardìn, a-a canpagna d'in gîo con erboi e boschétti, e o l'é aumentòu in nùmero smezûòu^[3].

Nòtte

↑ (IT) Enrico Hillyer Giglioli, (Secondo) resoconto dei risultati della inchiesta ornithologica in Italia, Firénse, Stab. Tipografico San Giuseppe, 1907, p. 498.
↑ (IT) Enrico Hillyer Giglioli, (Secondo) resoconto dei risultati della inchiesta ornithologica in Italia, Firénse, Stab. Tipografico San Giuseppe, 1907, p. 498. O tîpo "Favazz(o)" o s'atreuva inti dialetti emilién.
↑ V. Prezenpio a Barcelona: (CA) Sarai Sarroca, La població de tudó es multiplica per quatre a Barcelona, in sce beteve.cat, 21 zenâ 2021. URL consultòu o 2 seténbre 2024.

Âtri progètti

Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Columba palumbus
Wikispecies a contêgne informaçioìn in sce Columba palumbus

Contròllo de outoritæ	LCCN (EN) sh85147886 · GND (DE) 4820305-1 · BNF (FR) cb12137225t (data)

[1] (IT) Enrico Hillyer Giglioli, (Secondo) resoconto dei risultati della inchiesta ornithologica in Italia, Firénse, Stab. Tipografico San Giuseppe, 1907, p. 498.

[2] (IT) Enrico Hillyer Giglioli, (Secondo) resoconto dei risultati della inchiesta ornithologica in Italia, Firénse, Stab. Tipografico San Giuseppe, 1907, p. 498. O tîpo "Favazz(o)" o s'atreuva inti dialetti emilién.

[3] V. Prezenpio a Barcelona: (CA) Sarai Sarroca, La població de tudó es multiplica per quatre a Barcelona, in sce beteve.cat, 21 zenâ 2021. URL consultòu o 2 seténbre 2024.

[1]

[2]

[3]