Carlofòrte

TB	Quéšta pàgina a l'è šcrìa in tabarchin

Carlofòrte (Carlufórte in tabarchin), cunusciüu cumme U Pàize ascì (U Pàize in tabarchin), u l'é in cumün da Sardégna, inta pruvincia du Sud Sardégna, ün di duì dunde se porle u tabarchin.

Carlufórte comùn
(LIJ-TB) U Pàize (SC) Carlufòrti (IT) Carloforte
Carlufórte – Veduta Panuràmma
Localizaçión
Stâto	Itàlia
Región	Sardégna
Provìnsa	Immaggine:Provincia di Sud Sardégna-Stemma.png Sud Sardégna
Aministraçión
Scìndico	Stefano Rombi (lìsta cìvica) da-o 13-6-2022
Teritöio
Coordinæ:	39°08′42.02″N 8°18′19.62″E39°08′42.02″N, 8°18′19.62″E (Carlufórte)
Altitùdine	10 m s.l.m.
Superfìcce	51,1 km²
Abitanti	5 909 (31-5-2023)
Denscitæ	115,64 ab./km²
Comùn confinanti	nisciün
Âtre informaçioìn
CAP	09014
Prefìsso	0781
Fûzo oràrio	UTC+1
Còdice ISTAT	111010
Cod. cadastrâ	B789
Targa	SU
Cl. scìsmica	zöna 4 (sismicitæ tànto bàssa)
Nomme abitanti	tabarchin (sc) carlufortinus (it) carlofortini
Sànto patrón	Carlo Borromeo
Giórno festîvo	4 de nuvénbre
Cartògrafîa
Carlufórte
Carlufórte – Mappa Puxiçiùn du comün de Carlufórte inta pruvìncia du Sud Sardégna
Scîto instituçionâle

Giögrafîa

Carlufórte u s'atröve in sce 'n'uìza da Sardégna, l'uìza de San Pé, inta Pruvìncia du Sud Sardégna.

Stöia

Gh'é duì centri inta Sardégna du punente che pòrlan Tabarchin, 'n antigu dialéttu lìgure zenàize. U Tabarchin u l'è parlàu à Carlufórte e inta zóna de Câdesédda. U numme de Tabarchin u végne da l'uìza de Taborca, zü in Àfrica, sùbetu dedotu â Tünixîa, dunde ghe stova di pêgin, ciü che otru pescuài de cuòlu. Gh'en steti dau 1540 au 1742.

Dòppu che u pirata Dragut, inte l’annu 1540 u l'éa stetu fetu prexuné dau Gianetin Dóia e purtàu à Zéna, u Carlo V, rè da Spagna, u l’àiva ôtegnüu Taborca, 'n’uîzóttu rìccu de cuòlu nu guài distante dâ cósta africòna e in fàccia à Tünexi.

Intu 1544, pe cuncesciun da Spagna, i Lomellini, scignùi de Pégi, divèntan padruin de l’uìza. Pe culunizòia, i Lomellini trasferìscian là in müggiu de pêgin e cuménsan u cumèrciu du cuòlu che ui fâiò diventò ricchi, tantu ricchi da puài destinò ’na summa cunsciderévule â custrusiun da géxa de l'Anunsiò.

Ma inti primmi anni du Seisentu e cóse divèntan difìsili pâ cuncurensa fransàize e pê cuntìnue incursiuin di piràti barbaréschi. Inte l'annu 1738, 600 abitanti de l’uìza de Taborca (sun dîti apuntu Tabarchin), minacè dai invaxuin barbaréschi, làscian e só chè e se rifùggian in sce l’uìza de San Pé in Sardégna. Lì fùndan a sitè de Carlufórte. Inte l'annu 1740, i Lomellini tràttan cua Cunpagnîa Fransàize pe cédde u dirittu da pésca du cuòlu. Ma sun prevegnüi dau Bèy de Tünexi che inte l'annu 1741 u l'óccupe l'uìza e u fa scciòi i 900 abitanti ch'éan ancun lì. Sâiàn liberè, dóppu u pagamentu de 'n rescattu, déx'anni dóppu dau re Carlo Emanuele de Savóia che ui purtiò in Sardégna a Carlufórte in sce l'uìza de San Pé, dunde gh'éa za quélli scapè duz'anni primma.

E cuscì i Tabarchin, pêgin d’orìgine e nordafrichen de pruveniènsa, han pigiàu e strasse e a lèngua e ai han purtè inte n'otra uìza unde nu gh'éa ninte, ma a l'éa tera di crestien, e han cumensàu turna à travagiò.

Cumme diva anche l'Anónimo, i zenàixi lì dunde van, pe primma cósa n'otra Zéna ghe fan. Defeti i Tabarchìn pe primma cósa han fundàu 'na nöa sitè e l'han ciamò Carlufórte. E cuscì ancun â giurnò d'ancö à Carlufòrte se porle a lèngua lìgure.

Pòsti de interèsse

U centru stòricu

Aministrasiùn

Binelàggi

• Arbenga, da-o 2021

Âtri progètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Carlofòrte