Carlofòrte

ZE	Sta pàgina a l'é scrîta in zenéize

Carlofòrte (Carlufórte in tabarchìn), conosciûo comme O Paize ascì (U Pàize in tabarchìn), o l'é un comùn da Sardegna, inta provinsa do Sud Sardegna, un di doî dond'o l'é parlòu o tabarchin.

Carlofòrte comùn
(LIJ-TB) U Pàize (SC) Carlufòrti (IT) Carloforte
Carlofòrte – Veduta Panoràmma
Localizaçión
Stâto	Itàlia
Región	Sardégna
Provìnsa	Sùd Sardégna
Aministraçión
Scìndico	Stefano Rombi (lìsta cìvica) da-o 13-6-2022
Teritöio
Coordinæ:	39°08′42.02″N 8°18′19.62″E39°08′42.02″N, 8°18′19.62″E (Carlofòrte)
Altitùdine	10 m s.l.m.
Superfìcce	51,1 km²
Abitanti	5 909 (31-5-2023)
Denscitæ	115,64 ab./km²
Comùn confinanti	nisciùn
Âtre informaçioìn
CAP	09014
Prefìsso	0781
Fûzo oràrio	UTC+1
Còdice ISTAT	111010
Cod. cadastrâ	B789
Targa	SU
Cl. scìsmica	zöna 4 (sismicitæ tànto bàssa)
Nomme abitanti	tabarchin (sc) carlufortinus (it) carlofortini
Sànto patrón	Carlo Borromeo
Giórno festîvo	4 de novénbre
Cartògrafîa
Carlofòrte
Carlofòrte – Mappa Poxiçión do comùn de Carlofòrte inta provìnsa do Sùd Sardégna
Scîto instituçionâle

Giögrafîa

Carlofórte o se trêuva in sce 'n'izoa da Sardegna, l'izoa de San Pé, inta Provìnsa do Sùd Sardégna.

Stöia

Gh'é doî centri inta Sardegna do ponente che parlan Tabarchìn, 'n antigo dialetto lìgure zenéize. O Tabarchìn o l'e parlòu a Carlofòrte e inta zöna de Cädasedda. O nomme de Tabarchìn o vegne da l'izoa de Tabarca, zû in Àfrica, sùbito de d’âto a-a Tunizîa, dove stava di pegeixi, ciù che âtro apreuvo a pescâ o coâlo. Gh'en stæti da-o 1540 a-o 1742.

Dòppo chò-u piràtta Dragut, inte l’ànno 1540 o l'êa stæto fæto prexonê da-o Gianetìn Döia e portòu a Zêna, o Carlo V, rè de Spàgna, o l’àvéiva òtegnûo Tabarca, in’izoétta rìcca de coâlo no goæi distànte da-a costêa africànn-a e in fàccia a Tùnixi.

Into 1544, pe concesción da Spàgna, i Lomelìn, Scignôri de Pêgi, devéntan padroìn de l’îzoa. Pe colonizâla, i Lomelìn trasferìscian la 'n mùggio de pêgin e coménsan o comèrcio do coâlo ch’o i faiâ diventâ rìcchi, tànto rìcchi da poéi destinâ ’na sómma consciderévole a-a costruçión da gêxa da Nonçiâ.

Ma inti prìmmi ànni do Seiçénto e cöse divéntan difìçili pe-a concorénsa françéize e pe-e contìnoe incurscioìn di piràtti barbaréschi. Inte l'anno 1738, 600 abitànti de l’îzoa de Tabarca (són dîti apónto Tabarchìn), minaciæ da-e invaxoìn barbarésche, làscian e sò câze e se rifùgian in sce l’îzoa de Sàn Pê in Sardégna. Li fóndan a çitæ de Carlofòrte. Inte l'anno 1740, i Lomelìn tràtan co-a Conpagnîa Françéize pe cêde o dirìtto da pésca do coâlo. Ma són prevegnûi da-o Bêy de Tùnixi che inte l'ànno 1741 o l'òcupa l'îzoa faxéndo scciâvi i 900 abitànti ch'êan ancón li. Saiàn liberæ, pagàndo 'n rescàtto, dêx’ànni dòppo da-o Carlo Emanuele de Savöia ch'o i portiâ in Sardégna a Carlofòrte, in sce l'izoa de San Pê, dónde gh'êa za quélli scapæ dôz'ànni prìmma.

E coscì i Tabarchìn, pegeixi d’orìgine e nòrdaficæn de proveniensa, an pigiòu e strasse e a léngoa e e an portæ inte n'âtra izoa dove no gh'ea ninte, ma a l'êa tæra di cristien, e an comensòu torna a travagiâ.

Come o diva anche l'Anònimo, i zeneixi lì donde van, pe primma cösa n'âtra Zena ghe fan. Defæti i Tabarchìn pe primma cösa an fondòu 'na nêuva çitæ con dâghe o nomme do Re ch'o î aveiva liberæ, e ciù tardi ascì a çitæ de Cädasedda. E coscì ancón a-a giornâ d'ancheu a Carlofòrte se parla a léngoa lìgure.

Pòsti de interèsse

O centro stòrico

Aministraçión

Binelàggi

• Arbenga, da-o 2021

Âtri progètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Carlofòrte