ZE
Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ

O Boletus aestivalis, dîto ascì fonzo neigro, a l'é 'na razza fonzo da famiggia de boletaceae. A l'é ùnn-a de quattro razze che son ciamæ “fonzi neigri” (in italian porcini) e, pe ben ben de gente, o l'é quello ch'o l'à o savô e l'ödô ciù intensci.

Boletus aereus
Boletus aestivalis da Val Borbéia
Clasificaçión scentìfica
Domìnio Eukaryota
Régno Fungi
Divixón Basidiomycota
Clàsse Basidiomycetes
Órdine Boletales
Famìggia Boletaceae
Génere Boletus
Spêce B. aereus
Nomenclatura binomiale
Boletus aestivalis
(Paulet) Fr., 1838
Scinònimo

Tubiporus aestivalis
Paulet
Boletus reticulatus
Schaeff.

Nómmi comûni

Fonzo neigro

Descriçión

modìfica

O capello o l'é caraterizòu da 'n cô ch'o peu cangiâ dò-u maròn scûo (quæxi mai quanto quello do Boletus aereus), ò-u nisêua ciæo, ma gh'é de vòtte ch'o tende ò-u cô de mon ascì. O prezénta 'na cutìcola de spesso 'n pitin veluâ e mâi lepegôza, a quæ a l'é sorcâ da ‘n retìcolo asæ scciàsso (de vòtte difìçile da vedde a euggio nûo), ch'o diventa ciù evidente quande gh’é câdo ò quande o fonzo o piggia do vento; pe sto fæto chi o l'é conosciûo ascì comme “Boletus reticulatus”. O neigro ciù scimile a lê o l’é o Boletus edulis, che però o gh'à a cutìcola de longo lepegôza (anche quande no ciêuve) e o no prezénta o retìcolo in sciô capello. O câsigión o l'é o ciù de vòtte de 'n gianco spòrco, e o l'é covèrto, comme inti âtri "Boleus", da 'na ræ ben ben scciàssa. A carne a l'é gianca e meno dûa che 'nti âtri fonzi neigri, i pöri en primma gianchi pe pöi divegnî vèrdi, mentre i tùboli en primma gianchi, pöi giâni e, in sciâ fin, vèrdi.

O Boletus aestivalis o l'é o fonzo neigro co-a vaietæ de habitat magiô: se peu trovâ da-i bòschi de rôe e de èrxo, scinn'a-e forèste de fò e d'abêto de èrta montàgna, mò-u l'é stæto òservòu ascì inti arbusti ma microflöra arpìnn-a. Comò-u nomme “aestivalis” o l'antìçipa, o l'é 'n fonzo termòfilo, ch'o preferìsce 'n clìmma câdo: pe sta raxon chi o se trêuva pò-u ciù da-a tarda primmavéia a-e primme setemànn-e d'ötùnn-o (de ræo scinn'a-i primmi de novénbre), quandò-u climma, de manimàn ciù fréido, o permétte a nàscita solo do Boletus edulis e do Boletus pinophilus. Sciben ch'o l'é, comme dîto, fòscia o neigro ciù savoîo, o perìodo de créscita o favorìsce a créscita di vèrmi, sorviatùtto inta primma parte da stæ: a carne pöco dûa a rende ancon ciù fàçile o sò travàggio. In cangio, i ezenplâri nasciûi inti bòschi ciù èrti, ò quandò-u climma o no l'é ciù sófoco son de spesso tutti sen.

Bibliografîa

modìfica

Âtri progètti

modìfica