Venerandum Collegium Dominorum Jurisperitorum et Judicum civitatis Januae

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ

O Collegium Jurisperitorum da Repùbrica de Zêna, conosciûo co-o pasâ di sécoli co-ina série de nómmi diferénti, o l'é, insémme a-o Collegium causidici, l'antenòu do modèrno Órdine di Avocâti. O moménto de l'instituçión, sott'a-o nómme de Collegium Judicum et advocatorum Ianuae, o remónta a-o perîodo conpréizo tra a fìn do sécolo XIII e o prinçìpio de quéllo dòppo.

Stöia e fonçioìn

Inte l'ordinaménto da Repùbrica no gh'êa o tìtolo de avocâto, con quélli che vegnîvan amìsci into Collegium ch'êan conscideræ di dotoî colegiæ e ch'àivan o tìtolo de Jurisconsultus, poéndo dónca fâ ségge di cónpiti de avocâto che êse ciamæ a giudicâ inti procèsci.

I prìmmi regìstri órdinæ di ménbri do Collegium remóntan a l'ànno 1540. Inte sti papê chi gh'é registròu o dotorâto do Dàvide Vàcca, nominòu dûxe da Repùbrica de Zêna pò-u perîodo tra o 1587 e o 1589, ch'o l'é stæto o prìmmo da lónga série de giurìsti a êse chi registræ in mòddo regolâre scìnn-a-o 1797, dónca a-o moménto de l'instituçión da Repùbrica Lìgure e de l'aboliçión do Collegium, vosciûa da-i giacobìn. L'ùrtimo dotô colegiòu, o Doménego Sperón, o l'é stæto iscrîto a-i 2 de màzzo do 1797.

Tra i âtri ménbri do colêgio, cómme aregordòu da-o Rìcco Bénsa, gh'é stæto vàrri giurìsti avoxæ cómme o Rafaêle Da Tôre (aotô de 'n rinomòu Tractatus de cambiis), o Giöxèppe Loénso Màia Casaregis e o Loîgi Corvétto, ch'o l'é stæto minìstro de finànse in Frànsa óltre che co-redatô do Code de Commerce françéize.

A-i dotoî colegiæ o l'êa permìsso l'ezercìçio de fonçioìn de Avocâto inti Tribunæ da Repùbrica e, aprêuvo a-o fæto che êan squæxi tùtti di patrìççi, àivan cómme tæ o dovéi de prestâ periodicaménte, pe 'na duâta de doî ànni e pe tùtti i ofìççi da Repùbrica, de màscime càreghe de govèrno a-i sò ùrtimi comàndi periférichi. Pe dindavéi quésto o l'êa 'n önô pöco anbîo aprêuvo a-o fæto che i colegiæ àivan da interónpe a pròpia ativitæ giurìdica, con ste càreghe chi che pe de ciù no dâvan ni de poscibilitæ d'avansàmento de cariêra (aprêuvo a-a cùrta dûata e a-o sucescîvo diviêto de riconfèrma) ni de gròsse sómme de dinæ, conscideràndo che êan prevìste de pâghe mîzee. Pe de ciù, tùtti i fonçionâi pùblichi zenéixi, a partî da-o dûxe mæximo, a-a fìn da sò càrega êan sotopòsti a-o "prezónto sospètto d'avéi prevaricòu", vegnìndo dónca giudichæ da-i scindicatoî segóndo 'n giudìçio de rendicónto do pròpio òperòu. Defæti, o scistêma de govèrno da Repùbrica o no prevedéiva goæi de contròlli quànde i fonçionâi êan in càrega, dónca co-ina fórte responsabilizaçión do personâ, ma, pe cóntra, gh'êa di stréiti e inflescìbili contròlli a-a fìn do mandòu.

O Collegium dòppo o sécolo XIV o l'êa diventòu de lóngo ciù inportànte e infloénte, co-a Repùbrica ch'a l'à dónca asegnòu a lê di magioî potêri. O pàppa Scìsto IV o l'à delegòu a-o Collegium a facoltæ de conferî e lòuree. L'amisción into colêgio, riservâ a-i çitén zenéixi, a l'êa vietâ a quélli co-in poæ ch'o l'avésse ezercitòu 'n'àrte mecànica (definiçión ch'a l'includéiva a profesción de scrivàn ascì) e a l'êa decîza da-i sò ménbri, che de ræo ametéivan di sogétti de fêua da-o patriçiâto da çitæ. Prezénpio o Càrlo Tàrga, 'n giurìsta avoxòu do Collegium causidici de Zêna aregordòu pe 'n inportànte tratâto de dirìtto da navegaçión, o no l'é ariescîo, in quànte de famìggia no de lignêua, a òtegnî l'iscriçión into Collegium Jurisperitorum. Pròpio o Tàrga, inta dédica do sò Directorium Praxis Civilis stanpòu a Zêna into 1698, o s'êa lamentòu da sò escluxón da-o colêgio.

I ménbri do Collegium êan ezentæ da-o pagaménto de tàscie, scibén ch'àivan da garantî 'na diféiza de bàdda a-i çitén ciù pövi. A ògni mòddo a fonçión de difensô a no l'êa riservâ a-i dotoî do colêgio ma a l'êa permìssa a quélli no colegiæ ascì.

O scigìllo do Collegium

Into scigìllo do Collegium gh'êa a scrîta Sigillum venerandi collegii dominorum iudicum civitati Januae e 'na raprezentaçión do sànto protetô di avocâti, ö sæ Sant'Îvo, vestîo a-a manêa di giùdiçi e sótta a 'n bardachìn gòtico. O stémma do modèrno Órdine di Avocâti de Zêna o contêgne 'na riproduçión de l'antîgo scigìllo, però co-a scrîta Collegium advocatorum genuense.

Bibliografîa stòrica

O prìmmo stùdio in sce l'ativitæ do Collegium o l'é 'n'òpera do Loénso Isnàrdo che, scrivéndo into 1861 a stöia de l'Universcitæ de Zêna, o l'à dedicòu bénbén d'atençión a-o Collegium. Into 1897 o Rìcco Bénsa, avoxòu giurìsta zenéize, o l'à publicòu 'na cùrta òpera dedicâ pròpio a-o Colêgio. Tra e riçèrche de archìvio in sciâ vìtta do Collegium gh'é pöi stæta quélla do Zâne Forchê, avocâto in Zêna, ch'o l'à publicòu 'n stùdio in sciô Collegium a lê comiscionòu da l'Órdine di Avocâti zenéize inte l'òcaxón do çentanâ da sò costituçión.

A ògni mòddo gh'é bénbén de papê conservæ inte l'Archìvio de Stâto de Zêna, inta bibliotêca universcitâia e inta Bibliotêca cìvica Berio che no són stæti pe nìnte studiæ a despæto do ròllo inportantìscimo do Collegium tra e instituçioìn da Repùbrica de Zêna e do gràn nùmero de sò ménbri tra e ciù avoxæ famìgge zenéixi, óltre che vàrri dûxi ascì.

Bibliografîa

• (IT) Loénso Isnàrdo, Storia della Università di Genova fino al 1773, Zêna, 1861.
• (IT) Rìcco Bénsa, Il Collegio dei Giurisperiti di Genova, Zêna, F.lli Pagano, 1897.
• (IT) Zâne Forchê, Giurisperiti e causidici della Repubblica di Genova, Zêna, 1974.
• (IT) Elîo De Rélla, Storia dell'avvocatura genovese dall'unità d'Italia, Zêna, De Ferrari, 2010, ISBN 88-64-05199-6.