Amish

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ

I Amish són ’na comunitæ religiôza nasciûa inta Svìsera into Çinquecénto e ch'a s’é stabilîa inti Stâti Unîi d’América into Seteçénto. Ancheu o grùppo ciù gròsso o se trêuva inte l’Ohio, ma ghe n'é tanti anche into Michigan^[1]. Co-îna média de sètte fìggi pe famìggia, són tra-e popolaçioìn co-o magiô aoménto demogràfico do móndo: tra-o 1992 e o 2013 i Amish són aomentæ do çentovìnti pe çénto; in càngio a popolaçión di Stâti Unîi a l’é cresciûa sôlo do vintitréi pe çénto.

Descriçion e stöia

A-a giornâ d'ancheu, quande se pàrla di Amish, squæxi sénpre s’inténde i «Amish do Vêgio Órdine», ch’ancheu són spartîi in ciù de quarànta sotogrùppi, dötréi di quæ asæ despægi ascì. Squæxi tùtti i Amish no dêuvian a corénte elétrica e pe tradiçión goìdan e caròsse e i câri a cavàlli e âran i cànpi con aràtri tiæ da-i cavàlli. A ògni mòddo, dötréi de lô goìdan i tratoî ascì e dêuvian panélli solâri. Pe tradiçión són vestîi cómme uzâva inte l’eutoçénto, e se riconóscian pe-e sò bertèlle e-e camîxe giànche (i òmmi) e-e sò scófie giànche (e dònne).

Inta caròssa tiâ da 'n cavàllo

A ciù pàrte di Amish a pàrla pe tradiçión in dialétto tedésco ciamòu "tedésco da Pennsylvania"^[2], ma ’na minorànsa a pàrla âtri doî despægi dialétti tedéschi. I Amish ne vêgnàn da-o moviménto anabatìsta e fàn riferiménto a-a Confesción de fêde de Dordrecht do 1632. Da dötréi studiôxi de religioìn vêgnan conscideræ cómme Protestànti Conservoéi, da di âtri cómme faxénti pàrte da gròssa famìggia de gêxe lìbere co-i Menonîti, i Fræ Quàcheri e âtre, perché con ste chi lô gh’àn asæ pónti in comùn da dotrìnn-a.

Amish co-o mònopàttino

cartéllo stradâle int'in teritöio de Amish into Michigan, USA

L’idêa de gêxa lìbera ò profesànte a l’é nasciûa a Zurîgo, inta Svìsera, inte l’âa dîta radicâle da Rifórma Zwingliànn-a^[3] (Huldreich Zwingli: 1484-1531 - riformatô religiôzo svìsero, discépolo de l’Eràsmo da Rotterdam, o l’à acétòu e idêe do Lutêro ma inte ’n mòddo asæ despægio. O l’à çercòu de riformâ a Gêxa, ma a sò dotrìnn-a a l’é restâ confinâ inti cantoìn tedéschi da Svìsera pe l’afermâse ascì do calvinìsmo. A sò òpera ciù inportànte a l’é o Commentarius de vera et falsa religione, 1524)

Nòtte

Colegaménti esterni

Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Amish

Contròllo de outoritæ	LCCN (EN) sh85004511 · GND (DE) 4001720-5

[1] ttp://amishamerica.com/michigan-amish/

[2] ttp://padutch.net/what-is-pd/

[3] ttps://www.rsi.ch/rete-due/programmi/cultura/laser/La-Riforma-in-Svizzera-la-Zurigo-di-Zwingli-9574741.html

[1]

[2]

[3]