Vaìn
quartê
 
Vaìn – Veduta
Vaìn, daa Julia Augusta, in sciu sfundu l'Ìsu(r)a
Localizaçión
Stâto  Itàlia
Región  Liguria
Provìnsa  Savuna
Comùn  Arbenga
Teritöio
Âtre informaçioìn
Fûzo oràrioUTC+1
Nomme abitantide Vaìn
Sànto patrónSan Benardìn
Giórno festîvo29 de màzzu

Vaìn u l'è in quartê da sitè d'Arbenga, ch'u se tröva in scia zina de drìta da Sènta, a meridiun du sentru sitadìn.

Geugrafìa

modìfica

U quartê de Vaìn u se estende inta parte meridiunâle da ciâna d'Arbenga, partendu dau cursu da Sènta fin versu i munti ch'i spartiscen u terito(r)iu cumünâle d'Arbenga, ch'u se estènde versu punente fìn dau Riàn da Cu(r)umbe(r)a, ch'u se tröva inta regiùn cu'u mèximu numme, ch'a se tröva ai cunfìn cun A(r)àsce, tòstu dui chilòmetri a punènte da bucca da Sènta. Stu cunfìn chi u se(r)ea stètu de lungu dibatüu e dunca fissàu daa prefetü(r)a numma inte l'Öttusèntu e u passe(r)êa pe'u cuscì dìtu Câu de Vaìn[1], inta lucalitè de Maimuna.[2][3] A ògni moddu u nu l'è stètu marcàu seguèndu u spartiègua[4], scicumme ch'u remunta e u prusegue inta diresiùn du Munte Russu (242 m), ch'u l'è ancù tüttu inti cunfìn d'Arbenga. Da chi u traciàu di cunfìn u se cega versu punènte, fìn au meridiùn da simma di munti Bignùn (521 m)[5] e Castelâ (508 m) ch'i restan du tüttu in A(r)àsce.

Pòsti de interesse

modìfica

Architetü(r)e religiuse

modìfica
 
A gêxa de San Benardìn
  • Gêxa de San Benardìn de Siêna, a l'è a sêde paruchiâle pe'u quartê de Vaìn, au de là da Sènta. A strurü(r)a a l'è stèta ti(r)â sciü intu 1467 dai fràtti minù(r)i, ch'i sèrnen a zòna perché abasta distànte dau sèntru sitadìn, ma ascì pe'a vixinànsa cu'a Vìa Julia Augusta. L'inaugurasiùn a vegne fèta inte l'utùbre du 1480 e in cuntempuranea se custruìsce ascì u vixìn cunventu. Intu Settesèntu vegne ancù ampliàu rispèttu aa ciànta u(r)iginàia, pe' pöi esse ricunvertìu a uspeâ sutta au duminiu fransése, anche se cu'i inissi du XIX seculu, doppu a caütta da Repübbrica Lìgü(r)e, a strutü(r)a a vegne serâ e a càzze in abandùn. Restruttüàu cumme caserma militàre sutta ai Sabàudi, vegne in pàrte recupe(r)àu a destinasiùn religiùsa numma intu 1961 (grassie a l'interesamèntu ascì de l'Istitüu Internasiunâle di Stüddi Lìgü(r)i e du prufesû Nino Lamboglia), mèntre trèi ànni doppu a vegne furmâ a növa paròcchia.[6]
  • Santua(r)iu da Madònna de Fatima, in scia culìna dìta du Munte. Sutta aa paròcchia de San Michê, a gexetta a l'è stèta custruìa inti prìmmi ànni du dòppu guèra pe' vuluntè di abitanti da Do(r)ia e da Mi(r)anda, guidèi dai prève don G.B. Secondo. L'è stèta inaugü(r)â du 1951 aa presènsa du véscu De Giuli. mudèrna, fèta in stìle neumedievâle cu'a faciâ in prìa a vista dunde se dröve tantu a pòrte de entrâ quantu ì dui barcunetti ch'i reciamman u stîle goticu. U purtâle u l'è fiancàu da dûe culunette ch'e surezzen in fruntun ch'u l'è sènsa l'elemèntu de decuriasiùn urizuntâle.[7]

Architetü(r)e militâri

modìfica
  • Caserma Garibaldi, a se truvava inte quellu ch'u l'è u stò(r)icu cumplèssu cunventuâle de San Benardìn, inta lucalitè de Vaìn. U cumplessu u l'è in sce dui cièi, cun tantu de ciòstru, gêxa e cunventu e du 1894 l'é(r)a stètu sernüu pe' uspità ina brigâ du "Genio" cumposta de trê cumpagnìe, pe' in tutâle de 300 surdàtti.[8] A denuminasiùn de Caserma Garibaldi a vegne duve(r)â a partì dau 1907, mèntre a custrusiùn da Caserma Piave a pôca distànsa a l'ha purtàu au lentu declìn de sta chi, tantu che du 1943 a l'è presensiâ da ina manega de surdàtti du 2° Regimèntu d'Artije(r)ia Armâ. Ucupâ dae trüppe tedesche aa firma de l'armistìssiu, a vén aa fìn abandunâ fìn au dòppu guèra.[9]
  • Caserma Piave, a Vaìn, a dà u numme aa lucalitè dund'a se tröva (dae Caserme). Inaugü(r)â du 1930 aa presènsa de Umbertu de Savoia, a cröve ina süperficie de tòstu 90 mìlla mêtri quadrài. I travai i l'é(r)an cumensèi intu 1927, cu'u Ministe(r)u da Guèra ch'u spunciava pe' ti(r)à sciü in Arbenga ina caserma in gràddu de uspità in Regimèntu de Artije(r)ia da Campagna. U primmu regimèntu a insediâse u l'è stètu u 29°, trasfe(r)ìu de dòppu inta Caserma Turinetto. Custituìa da dixöttu edifissi, cumme regurdàu dau Cumandu Militâre de Tü(r)ìn du 1969. Dismessa du 2010, pü(r)e se a ciü parte di edifissi u nu vegnìva ciü duve(r)àu se nu pe' funsiùi de depôxitu zà dau 1989. Carateristica fra tütte a palasîna de cumandu, in sce trèi livélli, faciâ in scia stradda e dunca ciü d'impattu rispèttu ae âtre. A l'è caraterizâ da ina forte geumetria, ch'a fa pensà au neuclascicismu, vistu u frasiunamèntu inte dui urdini grassie a 'na curnixe marcaciàn fra u cian de bassu e u primmu. Trèi i ingressi ch'i figü(r)an, ün prinsipâle e dui de fiancu, ch'i g'han in cumün i àrchi semireundi a surmuntâ.[10]

BUNKER ??

Vìlle sto(r)iche

modìfica
  • Villa Cu(r)umbe(r)a, ai cunfìn cun A(r)asce, inte vixinanse du riàn cu'u mèximu numme, a l'è stèta ti(r)â sciü daa famìa Ferrero intu seculu XVI. A se presènta difatti cumme 'n vilùn masicciu, segundu e furme tipiche de quelli tempi[11], cunturnàu ai quattru canti da de vedette[12] inse(r)iu fra i u(r)ivéi ch'i apartegnivan ai Triglia e vendüi a sta famìa chi du 1565. A faciâ prinsipâle a l'è tenzüa de russu, cu'u gròssu stemma di Ferrero ch'u se vegghe surva a l'entrâ e e curnixe decurè di âti barcùi, ch'i portan a lüxe au cian nobile. A ciü parte di ambiènti a presènta de vorte a padijùn o a cruxe(r)a, mentre u cian de sutta u l'ha avüu pe' di anni 'na destinasiùn agricula. Avanti ch'a vegnisse rangiâ e trasfurmâ cun ubietìvi türistichi, a l'axeva sübìu in periudu d'abandùn, pe' pöi êsse duve(r)â cumme archiviu.[13]
  • Cà du Munte (o Cà Russa), mensciunâ pe'a prìmma votta du 1553 cumme prupietè de Pietro Cepulla, a se cunfurma cumme vìlla de campagna, ligà ai fundi agriculi d'in gi(r)u, apartegnüi aa mèxima famìa. Inti ànni a l'ha sübìu ciü d'in travaju e l'ha piàu u numme de Cà Russa vista a tinta sernüa pe'u de fö(r)a fra a fìn de l'Öttusèntu e i cumensi du Növesèntu. A strutü(r)a d'u(r)igine a se cunusce ancù intu cian bàssu, ch'u g'ha de stànsie ch'e cunservan a tipica cuvertüa a cruxe(r)a, mèntre i cièi survaelevèi l'han vistu u frasiunamèntu di ambienti, avegnüu inte l'Öttusèntu, a creâ de növe stansie.[14]

Cultü(r)a

modìfica

Ecunumia

modìfica

Feste e fe(r)e

modìfica
  • A Vaìn pe' mangià bèn, inandiâ dae òpere paruchiâli de Vaìn inti sò spàssi, a se tegne i prìmmi dì d'agustu e fra i piàtti preparèi ghe ne sun dife(r)ènti da tradisiùn nustràna, cumme u cunìu, e lümasse, i raviöi e u cundiùn.[15]
  • Palamarco: palasettu du sport a Vaìn, inta regiùn de Campulàu, u l'è stètu fabricàu au prinsippiu di anni 2000 e u l'è duve(r)àu survetüttu pe'u basket e a ballavo(r)u; a ogni moddu u l'è vegnüu ascì a sêde de tante âtre sucietè spurtìve. U campu prinsipâle, au cuèrtu, u g'ha de tribüne pe' 500 posti in tüttu.[16]


Vìe de cumünicasiùn

modìfica
  1. (IT) Relazione Paraggio Vadino, da Punta Cippo a Capo Lena (foce del fiume Centa) (PDF), in sce docvas.regione.liguria.it. URL consultòu o 28 lùggio 2024.
  2. (IT) Nicolò Staricco, Geografia del luogo, in Cronache di Vadino, Arbenga, Edizioni del Delfino Moro, 2021, pp. 13-16, ISBN 88-88-39761-2.
  3. (IT) Mario Moscardini, Il confine tra Alassio e Albenga (n.1), in Albenga da Napoleone all'unità d'Italia 1794-1861, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, 2011, p. 137.
  4. (IT) La Liggia, relazione generale (PDF), in sce pianidibacino.ambienteinliguria.it. URL consultòu o 28 lùggio 2024.
  5. (IT) Anello Alassio-Albenga, accesso al Monte Bignone e Via Romana (PDF), in sce verdeazzurroligure.com. URL consultòu o 28 lùggio 2024.
  6. (IT) Gêxa de San Benardin a-u Munte, in sce scoprialbenga.it. URL consultòu o 29 zenâ 2022.
  7. (IT) Santuario Nostra Signora di Fatima, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 20 lùggio 2024.
  8. (IT) Nicolò Staricco, IV. L'età contemporanea, in Cronache di Vadino, Arbenga, Edizioni Delfino Moro, 2021, p. 98.
  9. (IT) Jessica Ferraro, Albenga e le Caserme. Caserma Garibaldi e Convento di San Bernardino (PDF), in La Caserma Piave ad Albenga. Un'area in dismissione, tra centro urbano e fascia costiera, da restituire alla città, Tü(r)ìn, Politecnico di Torino (tesi magistrale), 2023, pp. 75-81.
  10. (IT) Jessica Ferraro, Albenga e le Caserme. Caserma Piave (PDF), in La Caserma Piave ad Albenga.Un'area in dismissione, tra centro urbano e fascia costiera, da restituire alla città, Tü(r)ìn, Politecnico di Torino (tesi magistrale), 2023, pp. 110-120.
  11. (IT) Josepha Costa Restagno, III. Il paesaggio urbano e le arti, in Albenga, Zena, Sagep, 1991, p. 155.
  12. (IT) Stefano Ortale, Il Monte, in Albenga: guida, Sagep, 1995, p. 60.
  13. (IT) Villa dei Marchesi Ferrero, detta "Colombera", relazione storico-storico-artistica (PDF), in sce srvcarto.regione.liguria.it. URL consultòu o 19 agòsto 2024.
  14. (IT) Casa del Monte o Casa Rossa e area di pertinenza circostante, relazione storico-artistica (PDF), in sce srvcarto.regione.liguria.it. URL consultòu o 19 agòsto 2024.
  15. (IT) La storia dei nostri piatti, in sce sagravadino.com. URL consultòu o 5 agòsto 2024.
  16. (IT) Daniele Strizioli, Albenga, in fase di ultimazione i lavori al Palamarco di Vadino, in sce ivg.it, 24 agòsto 2018. URL consultòu o 30 lùggio 2024.