Paciugo e Paciuga

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ

O Paciûgo e a Paciûga son dôe figûe ligæ a ûnn-a de ciù antîghe legénde zenéixi co-in reciàmmo a-a religión.

E stâtue do Paciûgo e da Paciûga into Santuâio de Sànta Màia e San Michê Arcàngiou a Cônâ

E stâtue do Paciûgo e da Paciûga se pêuan atreuvâ inte 'na capeléta do Santuâio de Sànta Màia e San Michê Arcangelo a Cônâ, a Cornigén.

A stöia do Paciûgo e da Paciûga

Santuâio de Sànta Màia e San Michê Arcàngiou a Cônâ

O Paciûgo e a Paciûga són doî spozoéi vestîi co-i tìpichi costùmmi zenéixi do XVIII sécolo. O Paciûgo o l'é 'n mainâ de Prè. A Paciûga a l'é 'na dònna bónn-a e divöta, in particolâ a-a Madònna de Cônâ. Inte 'n viâgio in mâ o Paciûgo o vêgne inprexonòu da-i Tùrchi e condûto in Algerîa donde o ghe résta pe dôze ànni.

A sò mogê a pensâva sôlo a lê e tùtti i sàbbi a l'andâva a-o Santuâio da Madònna de Cônâ e pe lê o pregâva con fervô, de mòddo che o mâio o fésse ritórno a câza. Ma a génte, ch'a-a vedéiva sciortî tùtti i sàbbi, a comensâva a pensâ mâ e dónca a inandiâ di ciæti.

In giórno, a-a chéita, o Paciûgo o l'ariêsce a scapâ e a ritornâ a Zêna. O giórno do sò ritórno o l'êa pròprio sàbbo, dónca a sò mogê a l'êa andæta a-o Santuâio de Cônâ e a no gh'êa in câza. Quànde o Paciûgo o l'arîva e o no atrêuva a sò mogê, o domànda informaçioìn a-i vêxin, çercàndo de no fâse riconósce. Ma 'na vegêtta, ch'a l'àiva acapîo che quéllo o l'êa o Paciûgo e ch'a l'êa stæta de lóngo giöza di doî spozoéi, o ghe rispónde che tùtti i sàbbi, co-a scûza d'andâ a Côna, a Paciûga a l'andâva a incontrâse co-in òmmo.

Coscì o mainâ, pigiòu da 'na gràn giöxîa o s'avîa vèrso Cônâ. Quànde o l'arîva a-a meitæ da stràdda o l'incóntra a sò mogê che quànde o l'amîa o riconósce sùbito e o l'abrâsa. A Paciûga, dòppo avéi ciànto de feliçitæ, a ringràçia a Madònna ch'a l'àiva dæto inportànça a-e sò òraçioìn. Coscì, pe ringraçiâla ancón mêgio, a saiéiva andæta tórna a-o Santuâio co-o Paciûgo o sàbbo dòppo.

O Paciûgo in ògni mòddo o l'êa ancón giözo e coscì, o giórno dòppo, o propónn-e a-a sò mogê d'andâ a fâ 'na gîta in bàrca a Cornigén e quànde êan lontàn da-a mænn-a o Paciûgo o domànda a-a sò mogê de spiegaçioìn in sciô prezónto tradiménto. A Paciûga, ch'a no pensâva che o sò mâio o ghe domandésse 'na cösa coscì, a résta 'n momento in silénçio e o mâio, fêua de sæximo, pensàndo che o silénçio o fîse o ségno da sò córpa o ghe dâ 'na cotelâ e a càcia in mâ.

Dòppo sto gèsto o Paciûgo o vôga vèrso a rîva e o lêva da bàrca a Sàn Pê d’Ænn-a, ma o dispiâxéi pe quéllo ch'o l'àiva fæto pöco prìmma o prinçìpia a persegoitâlo, coscì, destrûto, o vâ vèrso o Santuâio de Conâ pe domandâ perdón a-a Madònna.

Quànde o l'ìntra inta gêxa o no pêu crédde a-i sò éuggi, a Paciûga a l'êa lîe, inzenogiâ in fàccia a l'artâ ch'a l'êa aprêuvo a pregâ.

O Paciûgo o l'acapîsce che a Madònna a l'àiva fæto 'n miâcoo, perché a sàiva che a Paciûga a l'êa stæta de lóngo fedêle a-o Paciûgo.

Coscì o Paciûgo o l'abrâsa a Paciûga con tùtto o sò amô e da lê o l'achéugge o perdón.

A Capeléta into Santuâio de Cônâ

Cartolinn-a do Santuâio de Cônâ

Inte 'na capeléta do Santuâio de Cônâ se pêuan atreuvâ e doê stâtue do Paciûgo e da Paciûga con di zenogiatöi davànti, coscì da puéi pregâ pigiàndo cómme ezénpio a devoçión ch'a legénda a valorîza.

Inte unn-a de træ miâge da capeléta gh'é 'n panéllo dónde gh'é 'na poêxia in zenéize do Poæ Piér Loîgi Persòglio O Pacciûgo co-a Pacciûga in t’a gëxa de Cönâ (in grafîa ofiçiâ: O Paciûgo co-a Paciûga inta gêxa de Cônâ). A pubricaçión a l'é do 1887, stanpâ inta stanpàia Marchese e Camponara a-a Certôza. O Loîgi Persòglio o l'é stæto 'n gezoîta, giornalìsta, stòrico locâle, autô de comédie satìriche e zenéixi.

O tésto

ZE-A	Questo tèsto o l'é scrîto in zenéize antîgo

O poemetto do Persòglio O Pacciûgo co-a Pacciûga in t'a gëxa de Cönâ

O Pacciûgo co-a Pacciûga in t’a gëxa de Cönâ

«In t'e gëxe de Ponçeivia, Principale e nominâ, A l'é a gëxa de Cönâ. Son chi dunque pe contâve Un gran faeto straordinäio, Faeto vëo che l'é successo Proprio in quello Santuäio. Un racconto ch'o l'é bello, Importante, tûtto sûgo, D'ûn maina, d'ûnn-a donnetta, Da Pacciûga, do Pacciûgo. Quando andae lasciù a Cönâ, A Madonna salutae, Poi passando li de fianco, Dietro o niccio ve trovae; E de paggia due figûe Veddiei lunghe e instechïe, Unn-a donna e ûn mainâ Con e faccie brûstolïe. Son li misse in quello scïto, D'un gran faeto pe memöia; Stae a sentî, che fïto fïto Ve racconto quest'istöia. Un mainâ dito o Pacciûgo Abitava a Zena, a Pré; Unn-a donna arcibraviscima O l'aveiva pe moggé. Gente brava, boïn cristien, E divoti da Madonna, Ean feliçi, contentiscimi, Quell'ommin con quella donna. Ma ûnn'a votta che o viäggiava verso Argê, O l'è cheito in man di Tûrchi, Meschinetto, prexonê. Sensa poeise liberâ, Pöveo ommo sfortûnôu, Pe dozz'anni in Algeria O l'è staeto incadenôu. Tûtto o giorno in sce-o travaggio, Sotto i colpi do baston, E de nêutte steizo in taera A dormî sempre in prexon A moggé ch'a no saveiva Cose fosse capitôu A-o Pacciúgo-se in burrasca o l'avesse naufragôu; O tra i Turchi prexonê O vivesse a-o mondo ancon, O l'è staeto ûn vëo miracolo, S'a n'è morta de magon. Ma divota da Madonna, Da Madonna de Cönâ, Tûtti i sabbi fin da Zena A l'andava a vixità. Pe dozz'anni - ei ben capïo? - Senza mai perde a speranza, Tûtti i sabbi tûtti i sabbi. Miae che fede! che costanza! Doppo tanto,l'orazion Da Pacciûga a fu exaudia. O Pacciûgo, no so comme, D'in t'i Türchi o scappo via. Verso Zena navigando Finalmente o l'é sbarcou E sbarcando - de galoppo Fïto a casa o l'é arrivóu. Cose voei: l'ëa proprio sabbo, E a Pacciûga a l'ëa a Cönâ; Benchè foïse mëzo-giorno A tardava a ritornâ. A saa morta? A saa ciú viva? A saa andaeta con sò poae? - Pensa l'ommo - poi da donna o domanda a-i butteghae: "Me saviëisci dâ notizie Da Pacciuga mae moggê? Forse a l'ha cangiou de casa? A l'é andaeta via da Pré?" Gh'ëa in bûttega ûnn-a donnin-a Vëgia, brûtta, desdentâ, Unn-a lengua maledetta Ch'a no fava che mormoâ. "A Pacciûga? A-o saviä lê Dove a l’é a quest'öa. Chi sà? Tûtti i sabbi a scomparisce... Mi no so dove a se vá. So che dïxan - dïxan - dïxan... Molte cose raccontâ O sentïo zà in sce-o so conto... Ma no vêuggio aoa mormoâ... E tiando zù pe ûnn'oa De calûnnie sensa fin, O mainâ un pô credenzon A l'ha aççeizo de venin. Pensa, pensa, se gh'ascäda In t'a testa a fantaxia, E s'infiamma dentro o chêu Unn'orrenda gelosia. Ecco intanto che a Pacciûga Ne-o súnnâ do mëzo-giorno Da Cönâ in te Zena, a Pré, A l'arriva de ritorno "Oh Madonna, bella cäa. Ve ringrazio! Oh che allegria! O Pacciûgo o l'è tornôu: A Madonna a m'ha exaudïa". O Pacciûgo o no parlava, No savendo ciú a chi credde Se a-a Pacciûga o se a-a vegiornia Basta o dïxe, staemo a vedde". Diva a donna: "Câo Pacciûgo, Ti vegniae ti ascì Cönâ Sabbo proscimo a-a matin A Madonna a ringraziâ", "E va ben: gh'andiëmo insemme, Scí, Cönâ, ghe vegniô. Ansi in barca a Corniggen Pe fâ presto te portiö". Ma in te quelli sette giorni, E donnaccie ch'ëan in te Pré, Ghe n'han dïte böxardäie Sensa fin contro a moggê. E o Pacciûgo meschinetto Da-o demonio inveninôu, D'ammassäla poveretta Finalmente o l'ha fissôu. Ven o sabbo, e de mattin: "Vegni", o dïxe a-a sò meitae. Proprio comme zà Cain O l'ha faeto con sò frae. "Vegni in barca, a Corniggen Arriviëmo e lá sbarchiëmo; Coscí a pûa da lunga stradda Da Lanterna risparmiëmo". Ma arrivae ûn pö fêua do porto Dïxe l'ommo a sò moggê: - "Mascarsonn-a-mi sô tûtto. Ti ë paghiae... Aoa ti gh'ë. M'han contôu, m'han dïto tûtto, Ne-i dozz'anni che son staeto, Meschinetto, in scciavitú, Tutto quello che t'hae faeto". "Cäo Pacciugo - dïxe a donna - Son calûnnie - ma da reo; O Segnô, ch'o vedde tutto, O ghe vedde se l'é vëo". Meschinetta, pövea donna, Quanto a poeiva a se scûsava Ed intanto con o chêu A Madonna a sûpplicava. Ma o no sente ciú raxoín O Pacciûgo fêua de lê, O l'ha i êuggi fêua da testa, O l'acciappa sò moggé. Con ûn lungo cotellasso O ghe dá ûnn-a cotellâ, O ghe mette a-o collo ûn sascio, Eo te-a caccia zú in to ma; Poi vêugando presto... taera O discende a Sampedaenn-a E o se mette a passeggiâ Camminando lungo a maenn-a Agitôu da ûn gran rimorso Pe-o delitto consûmmôu; O temmeiva ëse scoverto Da-a giûstiza e castogôu. Ma a Madonna tanto bonn-a A gh’ha daeto ûnn'inspïazion, "De corrî fïto a Cönâ E a çercâ a sò protezion". O cammin-a - o l'intra in gëxa, E cianzendo da-o gran dô: "O Madonna! o dįxe, e o cianze - Ecco ûn grande peccatô. Ah, l'ho faeta proprio grossa! O demonio o m'ha acciecôu; Ho commisso ûnn'ingiûstizia, Ho commisso ûn gran peccôu. O conoscio aoa mi ascí: Pövea donna, a l'ëa innocente. Brütte lengue inviperïe, No doveiva dâve mente. O moae cäa, che mi son paerso! Son ûnn'anima dannâ! Ma se voî preghiei per mi, O Segnô o me perdoniâ. A giûstizia de sto mondo Veddo ben che no scappiô, Ma, pasiensa! A l'é mae colpa; M'acquëtiô, me rassegniô". E chi lagrime e sospii E scingûlti sensa fin: "Poveretta! a l'ëa ún Abele, Mi son staeto ûn vëo Cain!" Oh portento portentoso! Rinnovaeme l'attenzion: Diggo cosa chi fa andâ Pe-a mäveggia in strambaelon! O Pacciûgo o vorta i êuggi Da ûnn-a parte dell'Artâ, Dove o vede ûnn-a personn-a, Dove o sente remmescia. O l'ammia - che a-o pâ e a no-o pâ "Ma che a segge proprio lê? No gh'è dûbbio, sci che a-o l'é A Pacciûga mae moggê "Comme mai, comme t'è chi? - O ghe dïxe maveggiôu. Cäo Pacciûgo - a ghe risponde - A Madonna a m'ha sarvôu. Invixibili due moen, Cheita appenn-a drento o mâ. Trasportandome per l'äia M'han pösôu zú a Corniggen..." Dïxe o maio. "E a cotellà?" O no son staeta feria. A Pacciûga a rispondeiva - O, a Madonna a m'ha guarïa". Faeto sta che sann-a e salva A Pacciûga a s'è trovâ. Co-o Pacciūgo chi ea pentïo In t'a gëxa de Cönâ. Da allöa in poi d'amô e d'accordio I Pacciûghi son vissûi Finn-a a-a morte drento Zena E in Ponçeivia conosciûi. Ogni sabbo se veddeivan In t'a gexa de Cönâ O Pacciûgo co-a Pacciûga A Madonna a ringraziâ. E in t'o stesso Santuäio Gh'han poi daeto seportûa E in ricordo do miracolo Ghe i-han missi anche in figûa.»

Inta mæxima miâgia gh'é pöi 'n'âtro conponiménto in léngoa itàliann-a da Batistìnn-a Rambèlli.

Inta coltûa

O Paciûgo e a Pacciûga són pàrte da tradiçión pe-e màschere de carlevâ de Zêna.
Paciûgo o l'é o nómme de 'n gelâto mescciòu (arichîo con bescheutto) ch'o se màngia de spésso inta rivêa ligure.
In zenéize se dîxe fâ 'n paciûgo, che vêu dî fâ 'n pastìsso ò fâ 'n inpòtto.

Âtri progètti

Altri progetti

• Wikivivàgna
• Wikimedia Commons

• Wikivivàgna a contêgne una pàgina dedicâ a Paciugo e Paciuga
• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Paciugo e Paciuga

Colegaménti estèrni

• Aprofondiménto, in scê vegiazena.it.
• Aprofondiménto/2, in scê coronata.it.
• Filmìn ch'o cónta a stöia do Paciûgo e da Paciûga, in scê YouTube.
• Cansón do Pê Paròdi e do Pòulo Bonfanti, in scê YouTube.