ZE-P
Sta paggina chie a l'è scrita in zeneize
co' ina grafia tipo quella do Prian do 1745

A Miagia do Cento (in ebreo HaKotel HaMa'aravi, "Miagia Ócidentâ", ò solo Kotel; pe-i mussurmoen Ḥāʾiṭ al-Burāq saiv'à dî "Miagia do Buraq", da-o nomme da cavarcatua alâ do Maometto) a l'è 'na parte da miagia ócidentâ de contegnimento da sccianadda do Tempio de Geruzalemme scitoao into quartê ebreo da çitæ de Geruzalemme, construta into primmo seccolo durante i loei d'espanscion do segondo tempio començæ da re Erode o Grande ch'o transformò a coliña conosciua da Ebrei e crestien comme Monte do Tempio inte 'n gran terapin retengolâ.

A Miagia do Cento e o so ciaçâ.

A l'è dita coscì pe l'antiga tradiçion ebrea de vegnîseghe à arembâ pe cianze a destruçion do Tempio da parte do futuo imperao Tito inte l'anno 70 e a pèrdia da libertæ naçionâ.

"A Miagia do Cento" do Gustav Bauernfeind, œuio sciu teja, 1887

A santitæ da Miagia do Cento pe-i Ebrei a l'è dæta da-a so vexinança a-o Monte do Tempio ò sæ a-a "Pria Fondante", ch'a l'ea o sancta sanctorum do tempio (e ancœu a l'è a-o centro da Coppola da Pria), o scito ciu sacro da religion ebraica, donde començò a creaçion do mondo, donde Abrammo o ligò Izacco pe-o sacrifiççio e donde gh'ea custodio l'Arca de l'Aliança. Pe-i mussurmoen o l'è o ponto de donde o Maometto o l'asceize in çê.

Scicomme a-i Ebrei gh'è proibio de montâ insci-â sccianadda, a Miagia do Cento o l'è o posto ciu sacro che gh'areste donde ghe segge permisso de pregâ. Quande a-i Ebrei no gh'ea manco consentio d'intrâ inta çitæ (prezempio da-o 1948 a-o 1967 doppo a goæra arrabo-isræliaña), aloa o ponto ciu vexin ond'anâ à cianze a destruçion do tempio o l'èa o Monte Oiao ò Monte di Oie.

O 10 zugno 1967, doppo doemil'anni, a Miagia do Cento a tornò sotta a sovranitæ israeliaña e subbito, 48 oe aprœuv'a-a conquista, i Israelien se missan aprœuv'à demolî co-e ruspe e caze do quartê marochin (con quarche inquilin ancon drento), ch'ean a redosso da miagia, pi alargâ a ciaçça, ch'a passò coscì da 120 à 2400 metri quæi co' ina capiença ch'a montò da 12 mia à 400.000 pelegrin a-o giorno.

I bigetin co-e preghêe inte creñe da miagia

A Miagia do Cento a l'è 'na seçion de 57 metri di 488 metri da miagia ócidentâ, a ciu gran parte ascoza da de construçioin medievæ che gh'en arembæ. A l'è erta 32 m. di quæ 13 en interæ e 19 vixibbili e a l'è formâ da 45 righe de prie de picamento (17 sotteræ e 28 vixibbile). I primmi sette sœu vixibbili remontan à l'eppoca d'Erode e son de pria carcæa de Geruzalemme dita "malaki" (saiv'à dî "reâ").

Uña de prattiche ritoæ ciu pubricizæ a l'è quella d'infiâ inte creñe tra-i magœu da miagia di bigetin con sciu scrito e preghee. Pâ ch'ogni anno te ghe lascian ciu che 'n mion de papelitti.

Atri progetti modìfica