Mendès - France

MC	Achësta pa̍gina e̍ scrita ün munegascu

Pierre Mendès-France

Pierre Mendès France - Fotu du 1968

A soa vita pulitica

Pierre Isaac Isidore Mendès France, nasciüu du unze zenà 1907 a Parigi e mortu d'u deije-oetu utubre 1982 ( 75 ani) omu puliticu, è stau capu d'u guvernu françese da u 18 giügnu 1954 fint'a u 5 fevrà 1955 üntr' un tempu d'a qarta Repüblica qandu u guvernu era suven scangià. Prima, u capu-guvernu era Joseph Laniel, ch'aveva anunçiau üna grande vitoria a Diên-Biên-Phu... e r'armata françese a sufertu a so pegiu scacu en Induchina.

Pierre Mendès-France à terminau a gherra. À demandau u acordu d'u parlamentu per neguçià cun u Viêtminh, preçisandu che nun cunteresse e vuji d'i depütai cumünisti. Ün d'eli crida : "Vui si ün marriu picin gïudiu !" Avendu a magiurança demandà Pierre Mendès-France à neguçiau i acordi de Geneva ch'an terminau a gherra d'Induchina. ( Pocu dopu i americani faran a gherra d'u Viêtnam).

"PMF" cuma se dijeva era forço suçiale per e genti üntr' a miseria. I fiyoe reçevu ent' a schoera ün gotu de late. Prun d'eli nun avevu mangiau a u matin. U so guvernu escutava i sindicalisti.

Üntr' u tempu d'u so guvernu s'à pusau a qestiun d'a CED (Cumünità Europeana de Defensa). El persunalament nun aveva üna upiniun definitiva sciü d'a chestiun, ma i gaullisti, cumünisti e prun d'autri nun vulevu üna armata eurupeana che vedevu negativa per a independença d'a França e u parlamentu à refusau a CED. A temp curtu è stau bon per u so guvernu ma dopu, cuma prun de radicali vulevu a CED, an sciuasiu ün autru capu de fila.

Mendès-France à resulüu tamben sença sangue a crisa de r'independençia tünisiana.

D'u çinqe fevrà à perdüu a magiurità a u parlamentu. U so partidu, u partidu radical se divisava üntra omi che ru sustenevu e autri che vulevu mete a u putere Edgar Faure ch'è stau u so sücessù.

A soa vita prima

Era depütau d'a terça repüblica ünt' acheli che vulevu cuntinuà a gherra cuntra i alemani. Qandu Pétain à piyau u putere el à resistau. A scapau a Londra e è stau pilota de caciatù per a França libera. El è stau ministru de De Gaulle d'u 1945 ma à lasciau u guvernu d'a Liberaçiun per divergençe sciü ra pulitica munetaria. De Gaulle aveva çernüu u plan de

Pierre Mendès-France era d'urigine giüdìa cuma Léon Blum e cuma el, malgradu u sinistru esempi d'u Nazismu, à sufertu campagne anti-semite da r'estrema-dreta e da i cumünisti.

Eli negavu r'autentiçità d'u so nume dijendu " Mendès, perchè France ?". Dijevu tamben che u so nume persunale era Cerf e nun Pierre, ma Cerf era u nume d'u so paire. A 'ra chestiun " Mendès, perchè France ?", i soi partisani respundevu "França, perchè pas Mendès?" A soa famiya era d'urigine purtughesa luntana e u nume purtughese era "Mendes de França" ch'era stau françisau en Mendès-France. Qandu à persu u putere u presidente de r'assemblada d'i depütai nun r'a lasciau dì qarche parole a 'ra tribüna. Achela atitüdine à fau ma a u presitigiu d'a qarta Repüblica. Düran a qinta Repüblica Pierre Mendès-France à refüsau d'esse u candidatu d'a seneca a 'r' eleçiui presidençiali per che restava ün partisan d'u regime parlamentari : "Nun posciu me presentà a ün postu che cunsideru anti-demucraticu car u presidente d'a qinta Repüblica à puteri tropu grandi".

El era ministru en 1950 e à segnau u tratatu de Ruma. È stau tamben prun de tempu meru de Louviers en Nurmandìa. Mendès-France à scritu prun de libri de pensà pulitica. U ciü cunusciüu è stau "Gouverner c'est choisir" (Guvernà è çerne).

Bibliografîa

• (FR) Serge Berstein e Pierre Milza, Histoire du XIXe siècle, Hatier, 2014, ISBN 2-218-94755-2.
• (FR) Serge Berstein e Pierre Milza, Histoire du XXe siècle, Hatier, 2014, ISBN 2-218-94756-0.

Colegaménti esterni

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Mendès - France