Wikipedia

Gêxa de Sant'Ànna: diferénse tra e verscioìn

Naviga nella cronologia in modo interattivo
← Diferénsa de prìmmaDiferénsa aprêuvo →
Contegnûo scasòu Contegnûo azónto
VixoâWikitèsto
m + wl
Anpliâ
Lìnia 1:
{{Grafîa ofiçiâ}}
[[Immaggine:Genova-chiesa_sant'anna-facciata.jpg|miniatura|Gêxa de Sant'Ànna., vìsta da faciâta|333x333px]]
A '''Gêxagêxa de Sant'Ànna''', con ol'arénte convénto e a farmacîaspeçiàia di pàddri [[CarmelitènÓrdine di Carmelitén Descâsci|Carmelitén Descâsci]], oa l'èé un'n scîto sâcro [[Catoliceximo|catòlico]] de [[Zena|Zêna]], inte l'antîgo bórgo de BachèrniaBachérnia, in Castellétto[[Castelétto (Zêna)|Castelétto]]. OA bórgogêxa, con co-i seusò âti [[Plâtano|plâtani]] e o rissèu[[Riseu (mozàico)|riseu]] típico de crêuze zenéixi, e a vexinnvixìnn-a montâMontâ BacherniaBachérnia, co -a sò vístavìsta mâvegiôza in sce osciô [[Górfo de Zena|Górfo de Zêna]], o [[Pórto de Zêna|pórto]] e a çittæ[[Céntro végiastòrico de Zêna|çitæ vêgia]], sôn unn-a'na delìçia inatéiza into mêzo da çittæçitæ.
 
== Stöia ==
O convénto o l'èé stæto fondòu into [[1584]] da-o páddrepræve Nicolò[[Nichiôzo DoriaDöia (1539-1594)|Nichiôzo Döia]], ritornòu da-a [[Spagna|Spágna]] con unco-in grùppo de pàddri CarmelitènCarmelitén Descâsci da refôrmarifórma da [[SántaSànta TerêzaTêxo d'Ávila]] e dode [[SántoSàn GioànZâne da CròxeCrôxe]] pe fundâfondâ un'n convénto inta [[Repubbrica de Zena|Repùbrica de Zêna]]. In particolâ, quélla zenéize a l'é stæta a prìmma fondaçión de fêua da Spàgna, ciù ò mêno vìnt'ànni dòppo a rifórma mæxima de l'órdine<ref name=":0">[{{Çitta web|url=http://www.erboristeriadeifrati.it/storia/|tìtolo=Antîga Antiva FarmaciaSpeçiàia Sant'AnnaÀnna - La storia]Stöia|léngoa=IT|vìxita=2022-05-26}}</ref>.
 
Inte quélli ànni a zöna a l'êa de fêua de pòrte da çitæ e a l'êa indicâ co-o nómme de Bachérnia, arestòu scìnn-a-a giornâ d'ancheu pe indicâ sto tòcco chi da crêuza che da-a Ciàssa do Portéllo a l'arîva a-e Miâge de Ciàppe, reciamàndo i frûti do gràn nùmero de ciànte de rêuza sarvæga che gh'êa chi<ref>{{Çitta|Prâga, 2016|pp. 25-26}}</ref>. A gêxa a l'é stæta fondâ in sciô scîto de 'na capelétta itinerâia dedicâ pròpio a Sant'Ànna méntre âtre dôe capélle, dedichæ a Sànt'Êmo e a Sàn Benàrdo, són stæte caciæ zu aprêuvo a-a costruçión de Miâge Nêuve do [[1626]], ch'àn riparòu tùtta l'àrea drénto a-a çénta da çitæ.
Alôa, o bórgo o l'ea fêua de pòrte da çittæ e a Gêxa a l'è stæta fondâ in sciô scîto de unn-a cappellètta itinerària dedicâ a-a Sant'Anna. Into Sèteçénto, dóppo a costruçión de [[Miâge Nêuve]], iniçiava a créscita da popolaçión e iniçiavan a fabricâ câze de òmmi da lòu e vílle scignorîli, cómme o nùcleo òriginâio da [[Vìlla Màddre Cabrini]] in sciâ montâ Bachernia.
 
Pöco dòppo a fondaçión do convénto, l'é stæta avèrta 'na speçiàia ascì, ch'a l'atirâva bén bén di maròtti ch'àivan bezéugno de cûe. I ciù antîghi papê stòrichi lighæ a-a speçiàia remóntan scìnn-a-o [[1650]], de quànde émmo 'na mençión de 'na "''spezieria''" di Carmelitén Descâsci. Inti papê gh'é scrîto de cómme o præ Martìn de Sàn Tögno (1638-1721) "o sciortîva tùtti i giórni p'arechéugge quéllo do quæ gh'êa de bezéugno pe-i remédi [...] da lê arivâvan bén bén de maròtti e mîga tùtti goarîvan da-a moutîa co-o mæximo remédio, [...] gh'êa de bezéugno de preparâ vàrie poçioìn, remédi e inciàstri"<ref name=":0" />.
Inte l'Eutoçénto, o tàggio de [[Córso Magénta]] e a costruçión da [[Funicolâre de Sant'Anna]] no an cangiòu a tranquilitæ do bórgo.
[[Immaggine:Genova-chiesa sant'anna-sagrato.jpg|sinistra|miniatura|250x250px|O [[Riseu (mozàico)|riseu]] da gêxa de Sant'Ànna]]
Za a partî da-o [[XVIII secolo|Sèteçénto]] inta zöna, òrmâi protètta da-e miâge, l'êa comensòu 'n procèsso d'urbanizaçión sùb-urbâna, co-o convénto ch'o l'é fîto diventòu o pónto de riferiménto do bórgo in fórte cresciànsa<ref>{{Çitta|Prâga, 2016|p. 25}}</ref>. Óltre a-e câze ciù rùsteghe són arivæ in quélli ànni e prìmme vìlle, tra e quæ se peu regordâ a pàrte ciù antîga de [[Vìlla Màddre Cabrini]] in sciâ Montâ Bachérnia, scitoâ no goæi distànte da l'àstrego da gêxa.
 
I regìstri da speçiàia són asæ inportànti pe ricostroî a vìtta into quartê, riportàndo i nómmi e o mestê di sò cliénti, óltre che i remédi dêuviæ. In particolâ, tra quélli ciù comùn gh'êa a [[mànna]], e tavolétte cóntra i vèrmi, o [[sùcou giànco]], i dechéutti de [[chìnn-a]], e sæ d'Inghiltæra, a [[canélla]], o [[rozòlio]], 'n ingoénto de sciôe de [[papâvou]], 'na "bìbita spiritôza (alcòlica) de incénso, mîra, aloè e spìrito de vìn" e l'ingoénto pi-â [[Rógna (moutîa)|rógna]]. Tra i sò cliénti, inti prìmmi ànni de l'[[XIX secolo|Eutoçénto]] gh'êa o mêgo Àngiou Bruzick, o chirùrgo Ròcco Artisi de [[Ôtri]], o cónso de [[Danemarca|Danimàrca]] Giöxèppe Alésci Morellet, a speçiàia de l'[[uspiâ de Pamatón]] (ch'a l'acatâva sorviatùtto l'estræto de chìnn-a e rêuze rósse sécche), e Carmelitén Descâse de Sànta Têxo, e móneghe de Sàn Silvèstro e quélle de Sàn Gêumo, o pàreco d[[A Croxe|a Crôxe]]. Quàrche ànno dòppo a speçiàia a l'é stæta contatâ da 'n avoxòu e discùsso mêgo de [[Pariggi|Parìggi]], o dotô [[Louis Le Roy]], outô de "A mêxìnn-a curatîva" publicâ a [[Napoli|Nàpoli]] into [[1825]] inte quàttro volùmmi<ref name=":0" />.
 
L'urbanizaçión da fìn de l'Eutoçénto a l'à portòu a l'avertûa da coscì dîta [[Circonvalaçión a Mónte]], co-o nêuvo [[Córso Magénta]] e a [[Funicolâre de Sant'Anna|funicolâre de Sant'Ànna]] che són stæti realizæ apénn-a ciù a vàlle da gêxa. A ògni mòddo, a despæto do tàggio da crêuza che da-o Portéllo a mónta scìnn-a Sant'Ànna, no gh'é stæto 'n gràn reméscio da tranquilitæ do bórgo, ch'o se destàcca da-i quartê d'în gîo<ref>{{Çitta|TCI, 2009|pp. 183-184}}</ref>. A Ciàssa de Sant'Ànna, co-i sò âti plâtani e l'àstrego de prîe e moìn tìpico de crêuze zenéixi, e o péuzzo de Bachérnia, de dónde gh'é 'na bèlla vìsta in sciô [[Pòrto de Zêna|pòrto]] e o [[Céntro stòrico de Zêna|céntro stòrico]], són ancón a-a giornâ d'ancheu 'n scîto sugestîvo e apartòu a pöchi menûti da-a centrâle [[Ciàssa Corvétto]].
 
L'antîga speçiàia de Sant'Ànna a l'é ancón avèrta e, pe arivâghe, bezéugna pigiâ 'n ascensô privòu scitoòu inta galerîa a l'intrâ da staçión de vàlle de l'[[Ascensôre Magénta-Cròcco|ascensô Magénta-Cròcco]]<ref>{{Çitta lìbbro|outô=Giànpiêro Orsélli|outô2=Patrìçia Travèrso|tìtolo=Genova che scende e che sale|url=https://books.google.it/books?id=qPnFoQEACAAJ|ànno=2015|editô=Il Canneto|léngoa=IT|p=201|ISBN=88-96-43078-X}}</ref>.
 
== Descriçión ==
A gêxa de Sant'Ànna, formâ da 'na sôla navâta con vàrie capélle in scî lâti, a l'à 'n bèllo portâ de màrmo co-în'architrâve decorâ da 'n basoriliêvo do Çinqueçénto ch'o rafigûa a Sàcra Famìggia. Tra e òpere conservæ a-o sò intèrno, gh'é 'n grànde grùppo de stàtoe de màrmo in sce l'artâ magiô ch'o rafigûa Sant'Ànna e Màia, realizòu da-o scultô zenénize [[Françésco Màia Scciafìn]]. Gh'é ascì vàrie pitûe, tra e quæ se pêuan aregordâ o ''Martìrio de Sànt'Andrîa'' e o ''Martìrio de Sànt'Órsola'' do [[Doménego Fiazélla]], o ''Sàn Giöxèppe e l'àngiou'' de l'[[Agostìn Cianpéllo]] e o ''Gexù e Sànta Têxo'' do [[Castelìn Castéllo]]. Gh'é pöi o ''Spozægo da Vèrgine'', de schêua spagnòlla do [[XVI secolo|sécolo XVI]], quàttro stàtoe de stùcco di Sànti carmelitén fæte da-o [[Zâne Batìsta Garavénta]] into [[XIX secolo|sécolo XIX]] e ''Sànta Têxo do Banbìn'', do [[Ricàrdo Ferâri]] (1928). Gh'é ascì de âtre òpere minoî de [[Rélio Lòmi]], de [[Tögno Màia Vasàllo]], do za minsonòu [[Castelìn Castéllo]] e de [[Sànto Bertélli]], ch'o l'à realizòu e pitûe in sciô vòrto into [[1882]]. Drénto a-a gêxa gh'é pöi vàrie tónbe fæte tra i sécoli XVI e XVIII óltre a 'n véllo recamòu da Sàn Têxo<ref>{{Çitta|TCI, 2009}}</ref>.
A Gêxa a l'à un mâvegiôzo portâ de mármo decoròu con un basoriliêvo do çinqueçénto rafigurànte a Sácra Famìggia. Drénto gh'é de stàtoe de mármo do [[Francèsco Marìa Schiaffìn]] e di quàddri do [[Domènego Fiasélla]].
 
L'[[òrgano a cànne]] da gêxa o l'é 'n'òpera do ''[[Nicomede Agati]]'' do [[1852]] e restaorâ da-o [[Lusciàndro Còrno]] into [[1992]]. Scibén ch'o l'à de dimenscioìn picìnn-e, o l'é 'n bèllo ezénpio d'inzegnàia "òrganàia", pigiàndo pöco spàçio ma con l'ûzo de vàrri scistêmi pe aomentâ e sonoritæ de l'instruménto. L'òrgano, a [[Scistêma de trasmisción (òrgano)|trasmisción mecànica]], o l'à 'na sôla tastêa de çinquànta tàsti, con prìmma òtâva cromàtica estéiza, e 'na [[Pedalêa|pedalêa a leterìn]] con dîsètte pedâli con prìmma òtâva cromàtica estéiza e unîa in mòddo fìsso a-o manoâle.
 
== Galerîa d'inmàgine ==
<gallery widths="200" heights="180">
Immaggine:Genova-chiesa sant'anna-portale.jpg|Gêxa de Sant'Ànna:O portâ de mármomàrmo con unco-in basoriliêvo do çinqueçéntoÇinqueçénto ch'o rafigurànterafigûa a SácraSàcra Famìggia
Immaggine:Genova-chiesa sant'anna-cupola e campanile.jpg|Gêxa de Sant'Ànna: cópola e canpanìn
Immaggine:Genova-chiesaSaint sant'anna-sagratoAnne and the Virgin by Francesco Maria Schiaffino, 1755.jpg|[[RiseuFrançésco (mozàico)|RiseuMàia Scciafìn]], da Gêxa de ''Sant'Ànna e Màia'', 1755
</gallery>
 
Lìnia 24 ⟶ 34:
 
== Bibliografîa ==
* {{Çitta lìbbro|outô=NadiaGiöxèppe Pazzini PaglieriMarsenâ|outô2=RinangeloFrançésco PaglieriRepétto|tìtolo=ChieseDizionario indelle Liguriachiese di Genova|url=https://books.google.it/books?id=DjFJAQAAIAAJ3ZTyAQAACAAJ|ànno=19901974|editô=SagepTolozzi|çitæ=[[Zena|Zêna]]|léngoa=IT|ISBNvolùmme=88-70-58361-911|òpera=La nostra città}}
* {{Çitta lìbbro|outô=Làoro Magnén|tìtolo=Chiesa di Sant'Anna|url=https://books.google.it/books?id=xLtKHAAACAAJ|ànno=1979|editô=Sagep|çitæ=[[Zena|Zêna]]|léngoa=IT|òpera=Guide di Genova|volùmme=90}}
* {{Çitta lìbbro|outô=AA. VV.|tìtolo=Chiese di Genova|url=https://books.google.it/books?id=7d2GvgAACAAJ|ànno=1986|editô=Sagep|çitæ=[[Zena|Zêna]]|léngoa=IT|volùmme=n. 8}}
* {{Çitta lìbbro|outô=Nàdia Pazìn Pagliê|outô2=Rinangiòu Pagliê|tìtolo=Chiese in Liguria|url=https://books.google.it/books?id=DjFJAQAAIAAJ|ànno=1990|editô=Sagep|çitæ=[[Zena|Zêna]]|léngoa=IT|ISBN=88-70-58361-9}}
* {{Çitta lìbbro|outô=Touring clùb italiàn|tìtolo=Liguria|url=https://books.google.it/books?id=hMljPwAACAAJ|ànno=2009|editô=Touring Editore|léngoa=IT|ISBN=88-36-54803-2|ediçión=7|cid=TCI, 2009}}
* {{Çitta lìbbro|outô=Corìnn-a Prâga|tìtolo=Andar per creuse oltre il centro storico 2. Itinerari dal Portello, dal Vico della Croce Bianca e da via Balbi verso la Porta delle Chiappe|url=https://books.google.it/books?id=mMMivgAACAAJ|ànno=2016|editô=ERGA|çitæ=Zêna|léngoa=IT|cid=Prâga, 2016|ISBN=88-81-63933-5}}
 
== Vôxe correlæcorelæ ==
* [[Ascensôre Magénta-Cròcco|Ascensô Magénta-Cròcco]]
* [[Funicolare de Sant'Anna]]
* [[Gêxa abaçîa da Madonna da Sanitæ|GexaGêxa abaçiaabaçîa da MadonnaMadònna da SanitaeSanitæ]]▼
* [[Ascensore Magenta-Crocco]]
* [[Funicolâre de Sant'Anna|Funicolâre de Sant'Ànna]]
* [[Vìlla Màddre Cabrini]]
▲* [[Gêxa abaçîa da Madonna da Sanitæ|Gexa abaçia da Madonna da Sanitae]]
* [[Repubbrica de Zena|Repubrica de Zêna]]
* [[Zena|Zêna]]
 
== Âtri progètti ==
{{Interprogetto}}
 
== Colegaménti estèrni ==
* {{Çitta web|url=https://www.irolli.it/chiesa_genova/13/chiesa-di-santanna.html|tìtolo=Gêxa de Sant'Ànna|léngoa=EN, IT|vìxita=2022-05-26}}
* {{Çitta web|url=https://www.amiciorganogenova.org/org_santanna.php|tìtolo=Gêxa de Sant'Ànna - L'òrgano|léngoa=IT|vìxita=2022-05-26}}
 
[[Categorîa:Architettûe de Zena]]
Estræto da "https://lij.wikipedia.org/wiki/Gêxa_de_Sant%27Ànna"