Slovacchia: diferénse tra e verscioìn
Contegnûo scasòu Contegnûo azónto
strutûa vôxe |
Anpliâ |
||
Lìnia 10:
== Stöia ==
I pòpoli [[Slâvi]] són arivæ into teritöio da modèrna Slovàchia tra i [[V secolo|sécoli V]] e [[VI secolo|VI]], parteçipàndo, into [[VII secolo|sécolo VII]], a-a creaçión de l'[[inpêro de Sâmo]]. Into [[IX secolo|sécolo IX]] àn dónca creòu o [[Prinçipâto de Nitra]], pöi conquistòu da-o [[Prinçipâto de Moràvia]], fæto ch'o l'à portòu a l'instituçión da coscì dîta [[Grànde Moràvia]]. Into [[X secolo|sécolo X]], aprêuvo a-a disoluçión da Grànde Moràvia, a zöna a l'é stæta integrâ into [[Prinçipâto d'Ungherîa]], o quæ, a partî da l'ànno [[1000]], o s'é trasformòu in [[Régno d'Ungherîa]]<ref>{{Çitta lìbbro|outô=Mike Dixon-Kennedy|tìtolo=Encyclopedia of Russian & Slavic Myth and Legend|url=https://books.google.it/books?id=eD5AkdM83iIC&pg=PA57&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|ànno=1998|editô=ABC-CLIO|léngoa=EN|p=2009|ISBN=1-576-07063-8}}</ref>. Tra o [[1241]] e o [[1242]], aprêuvo a l'invaxón móngola de l'Eoröpa, a ciù pàrte do teritöio slovàcco a l'é stæta sachezâ. L'àrea a l'é stæta pi-â coù pàrte ricostroîa gràçie a-o [[Béla IV d'Ungherîa]], o quæ o l'à favorîo l'instalaçión de [[Tedéschi di Carpàççi|popolaçioìn tedésche]] inta zöna, spécce inte pàrte centrâli e de levànte da modèrna Slovàchia<ref>{{Çitta lìbbro|outô=Karl Julius Schröer|tìtolo=Die deutschen Mundarten des ungrischen Berglandes|url=https://books.google.it/books?id=1BEJAAAAQAAJ|ànno=1864|léngoa=DE}}</ref>.
Depoî a [[Primma Goæra Mondiâ|Prìmma Goæra Mondiâle]] e a disoluçión de l'[[inpêro oustro-ungarìco]], o l'é stâto creòu o nêuvo stâto da [[Cecoslovacchia|Cecoslovàchia]], l'ùnica naçión de l'Eoröpa centrâle e de l'èst a restâ 'na [[Democraçia|democraçîa]] into perîodo tra e dôe goære. A ògni mòddo i partîi fascìsti do pósto són ariescîi a arivâ a-o potêre inte tære slovàcche, controlàndo a prìmma [[Repùbrica Slovàcca (1939–1945)|Repùbrica Slovàcca]] inti ànni da [[Segonda Guæra Mondiâ|Segónda Goæra Mondiâle]], 'n pàize a riconosciménto parçiâle, [[Stâto cliénte|cliénte]] da [[Germanîa nazìsta]]. A-a fìn da goæra a Cecoslovàchia a l'é stæta costitoîa tórna a pàize indipendénte. Depoî o [[Córpo de stâto cecoslovàcco do 1948|córpo de stâto]] do [[1948]] a Cecoslovàchia a l'é pasâ sótt'a 'n'aministraçión comunìsta, diventàndo pàrte do [[blòcco òrientâle]] con l'[[Union Sovietica|Unión Soviética]]. I tentatîvi de creâ 'n regìmme ciù democràtico in [[Repùbrica Socialìsta Cecoslovàcca|Cecoslovàchia]] àn portòu a-a coscì dîta [[Primavéia de Prâga]], sciacâ da-e trùppe do Pàtto de Varsàvia con l'[[Invaxón da Cecoslovàchia da pàrte do Pàtto de Varsàvia|invaxón da Cecoslovàchia]] inte l'agósto do [[1968]]. Inte l'ànno [[1989]] a coscì dîta [[Rivoluçión de velûo]] a l'à portòu pacificaménte a-a fìn do regìmme comunìsta in Cecoslovàchia. A-o prìmmo de zenâ do [[1993]], a Slovàchia a l'é diventâ 'na naçión indipendénte aprêuvo a-a [[Disoluçión da Cecoslovàchia|disoluçión pacìfica da Cecoslovàchia]], conosciûa co-o nómme de "divòrçio de velûo" ascì.
== Economîa e polìtica ==
A Slovàchia a l'é 'n [[pàize svilupòu]], co-în'[[economîa a âto rédito]] e 'n livéllo asæ âto de svilùppo segóndo a scâ de l'[[Ìndice de Svilùppo Umâno]]. A l'à 'n bón livéllo de libertæ civîli, de stànpa, de informaçión e de democraçîa e pâxe in generâle. A naçión a consèrva 'n'[[economîa de mercòu]] co-în inportànte scistêma ch'o garantìsce [[Welfare|ascisténsa sociâle]], [[ascisténsa sanitâia universâle]] e educaçión primâia e secondâia de bàdda a tùtti i sò çitadìn, óltre che un di [[Congê parentâle|congê parentâli]] ciù lónghi inti pàixi [[OECD]]<ref>{{Çitta web|url=https://www.economist.com/graphic-detail/2016/10/18/which-countries-are-most-generous-to-new-parents|tìtolo=Which countries are most generous to new parents?|dæta=2016-10-18|léngoa=EN|vìxita=2022-04-09}}</ref>.
A Slovàchia a l'é 'n ménbro de l'[[Union Europea|Unión Eoropêa]], de l'[[Eorozöna]], de l'[[Àrea Schengen]], de [[Organizaçion d'e Naçioin Unïe|Naçioìn Unîe]], da [[NATO]], do [[CERN]], de l'[[OECD]], da [[Òrganizaçión mondiâle do comèrcio|WTO]], do [[Conséggio d'Eoröpa]], do [[Grùppo de Visegrád]] e de l'[[Òrganizaçión pi-â seguéssa e a coperaçión in Eoröpa|OSCE]]. In Slovàchia gh'é éutto scîti nominæ patrimònio de l'umanitæ da l'[[UNESCO]]. A l'é a naçión co-a produçión de aotomòbili pro capita ciù âta, pe 'n totâle de 1,1 milioìn de veìcoli realizæ inte l'ànno [[2019]], con quésta produçión ch'a l'é stæta bén o 43% de l'output industriâle totâle do pàize<ref>{{Çitta web|url=https://spectator.sme.sk/c/22300946/slovakia-beats-record-in-car-production-again.html|tìtolo=Slovakia beats record in car production, again|outô=Jana Liptáková|dæta=2020-01-13|léngoa=EN|vìxita=2022-04-09}}</ref>.
== Nòtte ==
<references />
== Bibliografîa ==
* {{Çitta lìbbro|outô=Owen V. Johnson|tìtolo=Slovakia 1918-1938: Education and the Making of a Nation|url=https://books.google.it/books?id=Xc9nAAAAMAAJ|ediçión=2|ànno=1985|editô=East European Monographs|léngoa=EN|ISBN=0-880-33072-4}}
* {{Çitta lìbbro|outô=Ol̕ga Drobná|outô2=Eduard Drobný|outô3=Magdaléna Gocníková|tìtolo=Slovakia: The Heart of Europe|url=https://books.google.it/books?id=ptXN5OToCW8C|ànno=1996|editô=Bolchazy-Carducci Publishers|léngoa=EN|ISBN=80-80-46037-X}}
* {{Çitta lìbbro|outô=Michael Jacobs|tìtolo=Blue Guide: Czech & Slovak Republics|url=https://books.google.it/books?id=MQhvQgAACAAJ|ediçión=2|ànno=1999|editô=A.&C. Black|léngoa=EN|ISBN=0-713-64429-X}}
* {{Çitta lìbbro|outô=Blanka Brezováková|tìtolo=A Concise History of Slovakia|url=https://books.google.it/books?id=f6MUAQAAIAAJ|ànno=2000|editô=Historický ústav SAV|léngoa=EN|ISBN=80-88-88042-4}}
* {{Çitta lìbbro|outô=Rob Humphreys|outô2=Tim Nollen|tìtolo=The Rough Guide to the Czech & Slovak Republics|url=https://books.google.it/books?id=2ZYPAAAACAAJ|ediçión=5|ànno=2000|editô=Rough Guides|léngoa=EN|ISBN=1-858-28529-1}}
* {{Çitta lìbbro|outô=Eugen Lazišt̕an|outô2=Fedor Mikoviuc|outô3=Ivan Kučma|tìtolo=Slovakia: A Photographic Odyssey|url=https://books.google.it/books?id=-clXAAAAYAAJ|ànno=2001|editô=Bolchazy-Carducci Publishers|léngoa=EN|ISBN=0-865-16517-3}}
* {{Çitta lìbbro|outô=Július Bartl|outô2=Dušan Škvarna|tìtolo=Slovak History: Chronology & Lexicon|url=https://books.google.it/books?id=3orG2yZ9mBkC|ànno=2002|editô=Bolchazy-Carducci Publishers|léngoa=EN|ISBN=0-865-16444-4}}
* {{Çitta lìbbro|outô=Karen Henderson|tìtolo=Slovakia: The Escape from Invisibility|url=https://books.google.it/books?id=V3KBAgAAQBAJ|ànno=2003|editô=Routledge|léngoa=EN|ISBN=1-134-49647-8}}
* {{Çitta lìbbro|outô=Anton Špiesz|outô2=Ladislaus J. Bolchazy|outô3=Dusan Caplovic|tìtolo=Illustrated Slovak History: A Struggle for Sovereignty in Central Europe|url=https://books.google.it/books?id=e3PGLuHH2EcC|ànno=2006|editô=Bolchazy-Carducci Publishers|léngoa=EN|ISBN=0-865-16426-6}}
* {{Çitta lìbbro|outô=Sharon Fisher|tìtolo=Political Change in Post-Communist Slovakia and Croatia: From Nationalist to Europeanist|url=https://books.google.it/books?id=PGuHDAAAQBAJ|ànno=2006|editô=Springer|léngoa=EN|ISBN=0-230-60088-3}}
* {{Çitta lìbbro|outô=Stanislav J. Kirschbaum|tìtolo=A History of Slovakia: The Struggle for Survival|url=https://books.google.it/books?id=hzb-CwAAQBAJ|ànno=2016|editô=St. Martin's Publishing Group|léngoa=EN|ISBN=1-250-11475-6}}
== Âtri progètti ==
{{Interprogetto}}
| |||