Geniu Alduin: diferénse tra e verscioìn

'''Geniu Alduin''' (''Eugenio Arduino'' in italiàn, nascịü’ ‘nt [[Ulmea|Ulmèa]] u [[18 novénbre|18 nuvembo]] [[1846]] è mōltu èl [[27 arvî|27 avrìa]] [[1917]]) l’ l'eṛa in pitua ulmiošcu, ch’ch' l’avèval'avèva tṛavajià ašquos̅c̅i d’lungudìlungu ‘n'n [[Tànnôu|Vol Tonno]] è ‘ntî'ntî pais̅c̅i vis̅c̅î dî [[Liguria|Figui]].

Alduin l’eṛal'eṛa nascịü’nascịü' da ina famia mudešta, èl pà u fas̅c̅èva èl caṛea ‘nt 'nt Ulmèa, a sô mà a tṛavajiova ‘n'n ʒulnô, a campogna. Geniu u štas̅c̅èva, in lu Bulgu, cun i sô ch’ch' j’j' avèvo oto tṛê tusétte è oci due tus̅c̅i.

Fin a des̅c̅’oggnides̅c̅ìoggni l’eṛal'eṛa r-štà ‘n'n cà, è pô l’eṛa ‘ndà a štüdioa a l’ l'Academia Albeltina a [[Turin|Tiṛin]], gṛazie all'ajüttu d’ld'l malchèsè d'Ulmèa Coḷlu Vinzè Ferrero. Ch’zìCh'zì l’avèva cugnịusciü’cugnịusciü' Giuanni Bōlgna, in otṛu pitua d’d' quâ peṛiudu, cugniusciü’cugniusciü' p’p' li quoddṛi dâ Geis̅c̅a d’d' Sont'Ambṛōggiu d’ d'[[Arasce|Aṛošše]].

A sô ešpêṛienza ‘n'n academia ṛ’ṛ' eṛa düṛô pōcu: l’avèval'avèva lascià i štüddji p’ṛp'ṛ amua d’ d'ina nōbile famna tiṛinèse. Vèlsu èl [[1884]], l’eṛal'eṛa alievu d’d' ‘Ndṛia'Ndṛia Gaštaldi a [[Turin|Tiṛin]], pö u s’s' n’eṛa tulnà ‘nt'nt [[Ulmea|Ulmèa]].

Ch’zìCh'zì l’avèval'avèva cum’nzàcum'nzà a pitiṛoa, filmendu ina lunga seṛie d’d' dipinti e afṛašchi nèn sulu ‘n'n paìse, ma ascì ‘nt'nt èl fṛâziui. L'atività a pṛûsegue ascì ‘ntî'ntî Figui, ‘ntâ'ntâ valô Arōscia è Penavaiṛe (a [[Àutu|Otu]]), fin a caṛoa a [[Arbenga|Albenga]].

‘Nt'Nt èl [[1869]] u và ‘n [[Egitto|Egittu]] p’l l'auvèltüṛa d’l Canoa d’Suez, p’lché ‘nt Ulmèa u s’n’ eṛa paḷlà tontu.

Bolba Geniu ‘m’'m' i ṛu ciommo ‘ncù'ncù au i sö nèvi l’eṛal'eṛa in pelsunoggiu palticuloa p’lp'l li sö tèmpi, apasciunà d’olte è d’ d'[[Muxica|müḷs̅c̅ica]] (u sunova l'olganu da geis̅c̅ịa, èl clavicembalu e l’olpal'olpa è l’eṛal'eṛa ascì cantua), cun in ištṛuziun bèn ciü’ciü' ota d’d' qualla d’d' j’j' oci ulmiošchi ‘d'd l'epuca.

‘N'N tütta a sô vitta l’èl'è d’lungu r-štà ümile, Dî cilca 750 pilui špantioi ‘nscu'nscu tèritoṛi d’Ulmèad'Ulmèa, tonci i sun štoi afṛešcoi da Geniu, chinscì cumme èl geis̅c̅e è èl caplatte ch’ch' j’anj'an ün ō ciü’ciü' dipinti d’ d'Alduin.

L’ L'è mōltu povo ‘ntl'ntl [[1917]] ‘nt'nt Ulmèa. D’D' lê i rešto ‘ncù'ncù tonci r-tṛotti è oci quoddṛi nù a temma religiusu.

U sō clavicembalu l’èl'è štà š-muntà è r-ssià p’ṛ esso brüs̅c̅ià ‘n'n tèmpu d’d' guèra da ṛa famia ch’ch' a pativa èl fṛagiu. L’ L'è r-štà l’olpal'olpa, cunselvô au, da ün dî nevi.

'''• Sen Maltin ch’ u dà u sō mantea al povo''': dipintu a fṛašcu dedicà au sontu Maltin patrun dâ parocchia. Ch’zì u s’ vaghe u sontu a cavoa, cun l’almatüṛa,ch’ u s’ gova èl mantea è u ṛu r’golla a ‘n pōvo ‘nʒunujià ‘n tèra, ‘n sû šfundu u s’ vaghe ‘n caštea ō fōsci ‘n fōlte. Tüttu l’è srà ‘nt ina culnis̅c̅e a fulma d’ olcu.<ref>{{Çitta web|url=https://catalogo.beniculturali.it/detail/HistoricOrArtisticProperty/0100127145|tìtolo=Sen Maltin ch’ u dà u sō mantea al povo|léngoa=IT|vìxita=2021-11-11}}</ref>

'''• Triunfu dâ Cumüniun''', ōpeṛa ch’ a s’ tṛöva ‘ns a polte ota dâ faciô dâ geịs̅c̅ịa parucchioa d’l bulgo. U s’ vaghe ina seṛie d’ ongio ‘ntulnu a ina cṛus̅c̅e (cun funziun ‘d uštensōṛi).<ref>{{Çitta web|url=https://catalogo.beniculturali.it/detail/HistoricOrArtisticProperty/0100127144|tìtolo=Triunfu dâ Cumüniun|léngoa=IT|vìxita=2021-11-11}}</ref>

'''• Figüṛe ‘d famne cun scimbuli sacri''', ōpeṛa cunselvô a [[Àutu|Otu]], ntâ geịs̅c̅ịa di [[San Michê|Sen Michea]], ‘n meʒʒu al paise. U j’ è tṛê famne cun i cutiui culuṛoi ch’ i téno ‘n man dî scimbuli sacri.<ref>{{Çitta web|url=https://catalogo.beniculturali.it/detail/HistoricOrArtisticProperty/0100128390-1|tìtolo=Figüṛe ‘d famne cun scimbuli sacri|vìxita=2021-11-15|léngoa=IT}}</ref>

'''• Madōnna cun èl Bambin è i Sonti''': l’ è in dipintu cunselvà ‘nta'nta geịs̅c̅ịa ‘d'd [[Cravaüna|Cṛavaina]], ch’zì a Madōnna ṛ’ô in cutiun russu è blö e a tén cun èl ʒ-nujie èl Bambin. A i sô pê î sun ‘nʒ-nujoi Sen Rōccu (a ṛa lèlca) è Sont'Antoni (a ṛa dṛiccịa).<ref>{{Çitta web|url=https://catalogo.beniculturali.it/detail/HistoricOrArtisticProperty/0100130292|tìtolo=Madōnna cun èl Bambin è i Sonti (Cṛavaina)|léngoa=IT|vìxita=2021-11-11}}</ref>