O Longobàrdo (Homarus gammarus (Linnaeus, 1758), in ventemigliusu Dügubàn[1], o l'é 'n crostàceo da Famìggia Nephropidae, Órdine Decadopodi.

ZE
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize

A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

O longobàrdo

Descriçión modìfica

O cô do longobardo o tîa in sciô dòrso a-o bleu con màccie giâne, e sótta o l'é gianchinâstro. O l'à dôe pâ d'antenne: un pâ lónghe e un cùrte; éutto sanpe e dôe granfie, unn-a ciù grande e l'âtra picinn-a: a coràssa a l'é lìscia e incavâ e dôe spìnn-e vixìn a-i éuggi. O peu arivâ a-o mêzo mêtro de lónghéssa, ma i ezenplâri ciù comûni mezûan 30-40 cìtti.

Difuxón e Habitat modìfica

O l'é prezénte in tùtto o Mâ Mediterânio, into Nòrd-Òvest do Mâ Néigro, into Mâ Bàltico e inte zöne òriantâli de l'òcéano Atlàntico, da-a Norvéggia a-e Azòrre e a-o Maròcco.

O vìve in scî fóndi de prîe a 'na profonditæ de 30-50 mêtri, scìnn-a 150, dónde o treuva a tànn-a da a quæ difiçilménte o s'alontànn-a.

Pò-u mercòu o vén dîto Bleu ò Eoropeo pe destìngoelo da l'Americâno (Homarus Americanus) ch'o l'à colôri ciù açéizi con tìnte giâno-maròn, e che pe-a quantitæ pescâ, -a Portland l' gh'é fìnn-a o Festivàl- o l'à 'n prêxo minô.

O vêo Longobârdo Bleu,de 'n cô bleu açéizo quæxi elétrico o l'é rarìscimo; a seu coloraçión a vegne da 'n difètto genético. Vàlutan ghe ne ségge un in scê ciù ò mêno doî milioîn d'ezenplâri. Ànni fa duî pescoéi do Maine, poæ e fìggio n'àn trovòu un inte nàsse, o l'é finîo inte l'Acquâio Statâle do Maine.

Riproduçión modìfica

A l'avégne sôlo into perîodo che e femine càngian a coràssa, o masccio o pòrta a femina inta seu tann-a e o-a protézze da-i predatoî fìn ch'a no gh'à a coràssa nêua. E femine se distìngoan pe-a côa ciù ànpia ch'a ghe sérve pròprio pe conservâ e êuve.

 
Longobàrdo inte'n quàddro do pitô olandéize Pieter de Ring (1615-1660)

Nómmi modìfica

Âtri nómmi scentìfici en: Astacus gammarus ( Pennant 1777) Astacus marinus ( Fabricius 1775) Cancer gammarus ( Linnaeus 1758) Homarus marinus (Weber 1795) -Homarus vulgaris (H.Milne Edwards 1837). A pòula Astacus a saieiva o nómme do longobàrdo in grêgo antîgo[2], za adeuviòu da Aristotele pe-o crostàceo co-e grànfie[3].

Les passages suivans (..) prouveront que l'astacos n'est autre que notre homard.

(..) "Differt astacus à carabo, τῷ ἔχειν χηλὰς" (..)

Quel est le nom latin de l'astacos? Pline l'appelle elephantus. Il est aisé de le prouver:

1. (..) En effet, dans son énumération des genres d'écrevisses, lib. IX, cap. XXXI, il nomme l'astacos, et ne parle pas de l'elephantus

2. (..) La description (..) ne peut convenir qu'au homard, puisque seul entre les écrevisses de mer il a les quatre premiers pieds fourchus[4]

Ma alcuni di nómmi regionali - liguri, catalen, italien, òciten, spagnòlli- pâ che vegnan da-a pòula λυκοπάνθηρος (conposta da 'lô' e 'pantêra'), trasformâ dapeu pe etimologia popolâre inte bén bén de nómmi scimili ma no pægi:

Ligoumbau, lingoumbau (..) Lorman, Nourmand (..) Rabelais: Liguombeau, génois Lombardo[5]

Este lycopantheros debió de abreviarse en *lucopante (..). Las metétesis y etimologías populares hicieron aparecer las formas bogavante y elefante (..) En catalán (..) llamàntol (..) llobregant, llongant (..) italiano lupicante (..) occitano ligombau[6]


 
O "astaco do Rondelet" inta Historia animalium de Conrad Gesner

Inta Histoire des poissons de Rondelet s´atreuva za o nómme zenéize Lombardo:

Astacus (..) Il me semble qu´il eft nommé de Pline Elephantus (..) En Normandie s´appelle Homar (..) à Venize Aftase, à Genes Lombardo[7]

Nòtte modìfica

  1. Enrico Malan; Pesci e bestie de marina intu parlà Ventemigliusu (2013)
  2. In cangio a-a giornâ d'ancheu Astacos o l'é o nómme da aragósta: "In modern Greek,the usage of the words has been reversed: αστακoς (.) is (.) Palinurus elephas,which has no claws" Dimitra Mylona; Crayfish terminology in ancient Greek, Latin, and other European languages (2009)
  3. http://remacle.org/bloodwolf/philosophes/Aristote/animaux4gr.htm#21
  4. Georges Cuvier; Dissertation critique sur les espèces d'écrevisses connues des anciens, et sur les noms qu'ils leur ont donnés (1817)
  5. Frederic Mistral; Tresor dóu Felibrige (1878)
  6. http://etimologias.dechile.net/?bogavante
  7. Guillaume Rondelet; l'Histoire entiere des poissons (1558)

Âtri progètti modìfica

Contròllo de outoritæLCCN (ENsh88020724 · BNF (FRcb12271864x (data)