Batiste(r)u d'Arbenga

AR	Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese sitadìn

U batiste(r)u d'Arbenga u l'è in scitu de cültu catôlicu, ch'u se tröva intu cö du sentru sto(r)icu arbenganese, inta ciasetta vixin au caruggiu dedicàu a Ninu Lamboglia. A strutü(r)a a l'è culucâ fra u veggiu palàssiu cumünâle e a Catedrâle de San Michê Arcàngeu.

L'esternu du batiste(r)u paleucristiàn d'Arbenga

Sto(r)ia e descrisiùn

L'esternu du batiste(r)u, detaggiu da pursiùn superiure da strutüa

L'edifissiu u fa parte de testimunianse de l'epuca stoica tardu rumana-âtu medievâle da sitè de Arbenga e du so vastu terito(r)iu d'in gi(r)u e u va a indicà u strêtu ligamme ch'u gh'e(r)a inte quell'epuca cu-u dücau de Milan.

Pe ste mutivasiùi chi u batiste(r)u u l'è cunscide(r)àu ün di munumenti paleucristièi ciü impurtanti e cunusciüi de l'Itàlia setentriunâle.

Segundu serte funti a so custrusiùn a l'è avegnüa düante u rinuvamentu archutenônicu e ürbanisticu vusciüu dau generâle Custansu III ai tèmpi de l'Impeu Ruman, ma l'ipotexi au mumentu ciü segü(r)a a vegghe a dàtta de edificasiùn fra a segunda metè du seculu V e a primma metè di seculu VI. E funti, defèti, ponen rife(r)ìse ascì a 'n batiste(r)u ancù ciü antigu, che ne sun stète ritruvèi e fundamènta aa fin du XX seculu, lungu a spunda de drìta da Sènta.

Se pò asedde au batiste(r)u atraversu ina scâ(r)a, pusisiunâ in sciu fiancu versu a catedrâle, ch'a permette de chinà a quellu ch'u l'éa u livellu da sitè intu V seculu. A partì dau 2000, annu de custrusiùn da sca(r)inâ, u batiste(r)u u l'è turnàu a uspità selebrasiui religiuse.

A strutüa a se presenta da l'esternu cu-ina ciànta decagunâle inta parte ciü bàssa, pe poi vegnì de 'na ciànta utagunàle inta parte de surva, cun archèi òrbe e barcùi sentinèi. A parte de sutta in realtè a presenta sti dui latti in ciü pe adatà meju l'edifissiu aa viabilitè ürbana.

L'internu u l'è custituìu defèti da öttu latti cu-a presènsa de nicci squadrèi e sfundei e a mèzzu serciu. Ste ürtime chi se faccian au de föa cun barcui in pria arenâia "sgarbèi". Dandu amentu ai stüddi cumpiüi inti sti barcui u pâ che in u(r)igine se presentassen ciü alunghèi e sulu düante l'VIII seculu l'e(r)an stète issèi e serèi da de transenne in arenâia con decurasiùn tipiche de l'arte lungubarda.

I archi i sun sustegnüi da pülvìn "paralelepipedi" ch'i funsiunan cumme mensule che au de sutta se ghe svilüppan culonne in pria còrsa e capitèlli de stîle curinsiu, cun 'na funsiùn numma de deco(r)u e nu purtante.

Incixun cu-a strutüa uriginèa da cupula

Sezze i sun i archetti ch'i surezzen l'utagunâle tambü(r)u de surva, curispundenti ae suttastanti nicchie e sustegnüi da lesene. A cuvertüa de legnu da cupula u l'è u frütu da rivixitasiùn che l'axeva cumpiüu l'architettu Arfrêdu d'Andrâde che intu XX seculu. Stu chi l'ha purtàu aa demulisiùn de l'uiginâia cupula de cuvertü(r)a, credendu ch'a fusse in òpe(r)a rinascimentâle e ducca nu adàtta au stattu antìgu du batiste(r)u. Stüddi ciü aprufundìi i l'ha stabilìu che invêce a cupula cacciâ zü a l'e(r)a du periudu tardu ruman, dund'u s'e(r)a duve(r)â a tecnica da scistemasiùn de ànfue inglubèi inta votta.

Internu

Incixun du Raffaele Cattaneo, rafigüante üna de due tumbe

L'internu du batiste(r)u u cunserva presiusi elemènti, cumme due tumbe culuchèi a l'ingressu, pü(r)e se quella aa drìta a l'è ina riprudusiun; sta chi a se pò datà aturnu au 750 e a l'è caraterizâ da decurasiùi tipiche de l'arte lungubàrda e a l'u(r)iginale a se cunserva asemme a âtre lastre de quell'epuca au museu diucesàn.

Au sentru da sala a l'è presente l'u(r)iginaia vasca utagunâle, duve(r)â pe u rîtu du Batêximu, mentre inte dui nicci scituèi ai latti sun cunservèi a funte bateximàle in marmu du XVI seculu e 'n âtra de epuca medievâle, dund'u se pò ancù vegghe in afrescu rafigü(r)ante u Batêximu de Gesù. Âtri afreschi se ponen rintracià ascì in sce müaie, pe serti tràtti.

De frunte a l'ingressu in nicciu u presenta in musaicu datàbile au VI seculu de grande interesse artisticu e ben cunservàu.

A nìcchia interna cu-u musècu

U batezàu u l'e(r)a tegnüu a ciumbâse inta vasca cu-u sguardu vûtàu versu st'avertü(r)a lì; inta decurasiùn se tröva 'na séie de scimbuli teulogichi. U musaicu l'è duminàu au sentru dau munugramma de Gesù seràu inte trei serci de diferenti dimensciùn (scimbulu da Santiscima Trinitè) ch'i i reportan e létere greghe àlfa e ômega, che inidican Diu cumme l'inissiu e a fin de tüttu.

A ripetisiùn de létere serciu pe serciu indica che tütte trei e persune da Trinitè rapresentan Dîu au mèximu moddu. U Munugramma de Crìstu u l'è sircundàu da duzze cuumbe dirette versu in âtra furma riunda cun au sentru ina cruxe russa picina, antichiscimu scimbulu du mundu.

A rapresentasiùn a vö ricurdà i duzze apostoli invièi da Cristu a predicà intu mundu e a battezâ intu numme du Pà(r)e, du Fìu e du Spì(r)itu Santu. Da vegghe che a pa(r)òlla cu(r)umba, a g'ha in gregu u valû nüme(r)icu de 801, u stessu de due létere presedentemente mensciunèi.

Stu fàtu chi u remarca ancù che i apostuli l'axevan risevüu u dònu du Spìitu Sàntu, ch'u l'è Diu.

Inta lünetta au fundu se trövan dui agnélli ch'i se vixinan aa cruxe mentre sun a scö in sc'in pràu, ch'u rapresentau Paradìsu.

Sti li indican de prubabile i Ebrei, populu da veggia aleànsa e i Cristièi, populu da növa aleànsa ch'i se gi(r)an versu a cruxe; st'ürtima a l'è strümentu de vito(r)ia e de glò(r)ia. In sciu fruntun l'è poi ripurtâ a dêdica e i nummi de serti sànti che e reliquie r l'e(r)an cun tütta prubabilitè cunservèi intu pavimentu.

U sfundu du musaicu presenta in sê stelàu, cun stèlle a öttu punte, sircundàu da 'na curnixe de sciù(r)e con öttu petali. U nümeu öttu u l'è ricurente, perché u rapresenta l'utàvu dì: a dumenega, quande Cristu u vinse a morte cu-a resuresiun.

Âtri prugetti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce batiste(r)u d'Arbenga