Miâge de Zêna: diferénse tra e verscioìn
Contegnûo scasòu Contegnûo azónto
neuva pàgina graçie a-o testo do Rîco Carlini |
m referénse |
||
Lìnia 1:
{{Grafîa ofiçiâ}}
[[File:Genova-Torre Embriaci-DSCF7813.JPG|thumb|Genova-Torre Embriaci-DSCF7813|A tôre di Enbrìachi]]
Za into 640 dòppo Crìsto se gh’à e prìmme notìçie do fæto che [[Zena|Zêna]] a gh’avéiva ’na çénta de miâge; perché inte quel’ànno o Rotari o l’intra in çitæ co-o sò ezèrcito e o e càccia zu... perciò dovéivan êsighe. Ste miâge chi êan stæte costruîe in época româna (ànno 203) fòscia da quéllo pretô Spurio ch’o l’avéiva rifæto a çitæ dòppo chò-u Magone o l’avéiva mìsso
A prìmma notìçia segûa da costruçión de ’na çénta de miâge (a Segónda) a l’é de l’ànno 848 e se tràtta de miâge vosciûe da-o [[Carlomagno|Carlo Magno]] ch’o l’avéiva capîo l’inportànsa de Zêna cómme çitæ de mâ e quànte foîse inportànte diféndila. Sta çénta a gh’à quàttro pòrte: de Sàn Zòrzo a ponénte, da Çitæ a nòrd, Soprànn-a a levànte e a-o Mâ a sùd. A zöna a crêuve ’na superfìcce de 200.000 mêtri quadrâti.
E coscì arivémmo a l’ànno 1155: a Tèrsa çénta, dîta do [[Federigo Barbarossa|Barbaróssa]]. A dî a veitæ o Barbaróssa o no gh’à intençión de sotométte Zêna, ànsci o a veu sò amîga e pe dimostrâlo, co-a Donatio Federici o ghe da l’aotoritæ in sce tùtta a Ligùria. I zenéixi ne són felîçi ma: Ti o sæ com’a l’é, non se sa mâi... manimàn... e coscì nàsce a tèrsa çénta. Quésta a protézze ’na superfìcce de 550.000 mêtri quadrâti. Sto nêuvo tòcco de miâge o s’alónga da-a Pòrta Soprànn-a scìnn-a a-a Pòrta de Murtiòu e a-o Portéllo de Fontànn-e Mòuxe. Da li scìnn-a a-o Castelétto pe dòppo chinâ scìnn-a a-a Pòrta di Vàcca.
[[File:Camminamentobarbarossa.jpg|thumb|Camminamentobarbarossa|O camminaménto in scê miâge do Barbaróssa fra Pòrta
Inte l’ànno 1276 vêgne costruîa a Quàrta çénta (covertûa, 620.000 mêtri quadrâti) che da-a Pòrta di Vàcca a l’arîva lóngo tùtto o pòrto a-a Pòrta do Meu (Pòrta Çiberîa) dòppo vèrso èst scìnn-a a-o Portéllo a-o Mâ e a-a colìnn-a sórva o Bezàgno. Da li a mónta (miâge de Capuçìnn-e) scìnn-a a-a Tôre de Montâdo pe arivâ a l’Acasêua (pòrta de l’Òivèlla, pòrta de l’Acasêua) e in sciâ fìn unîse a-a pòrta de Murtiòu (Tèrsa çénta). Into mæximo ànno vêgne fæto o progètto pe ingrandî a Dàrsena ch’a saiâ dòppo o pónto de parténsa pe-a Quìnta çénta (ànno 1320) pe creâ ’na lìnia de diféiza a ponénte. A conprendéiva o bórgo de Sàn Stêva scìnn-a-a pòrta de Sàn Tomâxo e dòppo zu pe-a colìnn-a de Sàn Benìgno scinn-a a-o Cô de Fâ (pòrta da Lantèrna). Sta çénta a crêuve ’na superfìcce de 1.100.000 mêtri quadrâti). Inte l’ànno 1537 se costruìsce a Sèsta çénta che partìndo da-a pòrta de Sàn Tomâxo a mónta sciù vèrso nòrd e a l’incòrpora quélla che ancheu a l’é a ciàssa Ægoavèrde e poi a se unìsce a-o Castelétto. E lì da-arénte ghe saiâ a Pòrta Carbonæa. Òua a superfìcce protètta a l’é de 1.560.000 mêtri quadrâti. Zêna a l’é òua protètta da-e miâge che partìndo da-a Lantèrna arîvan scìnn-a a-a fôxe do Bezàgno.
Lìnia 11:
Òua Zêna a l’é tùtta protétta (180.000.000 mêtri quadrâti). Pe ’na magiô diféiza e miâge vêgnan rinforsæ con di fòrti in scê artûe tùtte in gîo a-a çitæ. Vèrso nòrd: fòrte Poìn, i Doî Fræ e o fòrte Diamànte. A levànte: fòrte Quéssi, fòrte Richelieu, fòrte Sànta Têcla, fòrte Sàn Martìn e fòrte Sàn Giuliàn. Ciù lontàn a diféiza da valàdda do Bezàgno, o fòrte di Ràtti. Ste fortificaçioìn, esclûzo dötræ destrûte inta segónda goæra mondiâle ò pe ezigénse do Ciàn Regolatô, són ancón li testimònni
[[File:Mura4.jpg|thumb|Mura4|E miâge do Barbaróssa]]
==Referénse==
* "Le fortificazioni di Genova" do Leone Carlo Forti, editô: Stringa di Genova
* "Mura e fortificazioni di Genova" do Riccardo Dellepiane, editô: Nuova Editrice Genova
| |||