Lisciàndro Manzôni: diferénse tra e verscioìn
Contegnûo scasòu Contegnûo azónto
neuva pàgina! |
ingancio con "zeneize" |
||
Lìnia 2:
[[File:Francesco Hayez 040.jpg|thumb|Francesco Hayez 040|Ritræto do Manzôni fæto da Francesco Hayez into 1841]]
O Lisciàndro Manzôni, nasciûo a [[Milan|Milàn]] a-i 7 de màrso do 1785 e mòrto inta sò çitæ a-i 22 de màzzo do 1873, o l’é stæto ’n scritô, in poêta e dramatùrgo italiàn.
O l’é conscideròu un di ciù gréndi scritoî de romànzi italién de tùtti i ténpi pò-u sò avoxòu I Promessi Sposi ([[I Spozoéi Inpromìssi]]), capolavôro da letiatûa italiànn-a. O Manzôni o l’à avûo sorvetùtto o mérito d’avèi mìsso e bâze pò-u romànzo modèrno e d’avéi dæto inpùlso a l’unitæ lengoìstica italiànn-a e sto chi bén vint’ànni prìmma de l’Unitæ d’Itàlia.
Dòppo êse pasòu da-a corénte neoclàscica a quélla romàntica, o Manzôni, convertîo a-o [[Cattoliçeximo|catolicêximo]], o l’é restòu però l’òmmo con tendénse liberâli ch’o l’êa e o l’à lasciòu ’n ségno etèrno inta stöia do tiâtro italìàn ascì ronpìndo co-e træ unitæ aristotéliche, e inte quélla da poexîa dàndo vìtta a-o pluralìsmo vocâle co-î Inni Sacri e a poexîa civîle.
Contenporaniaménte a-o sucèsso e a-i tànti riconosciménti pùblichi e académichi – o l’é stæto Senatô do [[Regno d'Italia (1861-1946)|Régno d’Itàlia]] ascì – o gh’avéiva di problêmi de salûte: o l’êa ’n nevròtico co-a poîa di spàççi avèrti e vêui; a sò vìtta familiâre a l’é stæta aflìtta da asæ lùtti; e tùtto sto chi o l’à portòu sto ilùstre scritô a’n progresîvo izolaménto existençiâle. Ma sto fæto chi o no gh’à inpedîo de tegnîse in contàtto co-a mêgio coltûa inteletoâle françéize, co-o Wolfgang von Goethe e con outorévoli inteletoâli cómme l’Antògno Rosmìni.
I gréndi moralìsti françéixi do Seiçénto (Blaise Pascal o l’é un de lô) àn avûo ’na gròssa inportànsa inta formaçión religiôza do Manzôni: da lô l’Aotô o l’à pigiòu l’anbiçión de conósce l’ànima de l’òmmo e “a convinçión” ch'ò-u [[Crestianeximo|Crestianêximo]] o l’é l’ùnica spiegaçión poscìbile da natûa de l’òmmo, perché a l’é stæta a religión crestiànn-a ch’a l’à rivelòu “l’Òmmo a l’Òmmo”. A fêde into Segnô o l’é o pónto de destàcco da-o pescimìsmo mostròu da-o Giàcamo Liopàrdi: O Manzôni o l’à mostròu inte sò òpere a fidùccia inta religión crestiànn-a, indicâ cómme struménto pe soportâ l’infeliçitæ umànn-a.
Inte l’ativitæ artìstica do Manzôni a gh’à ’n ròllo fondamentâle a Providénsa, ò sæ o mòddo misteriôzo co-o quæ o Segnô o l’agìsce inta vìtta de l’òmmo, portàndo a Sarvéssa a-i sò fìggi. A Providénsa a gh’à ’n’ròllo fondamentâle no sôlo into romànzo di Spozoéi Inpromìssi, ma inte âtre òpere mêno conosciûe da-o pùblico ascì.
| |||