Argentinn-a: diferénse tra e verscioìn
Contegnûo scasòu Contegnûo azónto
m r2.7.3) (Robot: Modifico sa:अर्जन्टीना in sa:अर्जण्टिना |
Nisciùn ògètto de modìfica |
||
Lìnia 7:
== Dati geogràffici e polittici ==
[[Immaggine:Argentina_-_Map_-_Provinces_with_names.png|180px|thumb|right|Mappa co-i nommi de
A gh'à 'n teritöjo continentâ de 2.780.403 km², ch'o confinn-a con [[Bolivia]] e [[Paraguay]] a nòrd, [[Uruguay]] e l'[[Oçeano Atlantico]] a est, [[Cile]] a òvest e sud, e o [[Brasî|Braxî]] a nòrd-est. A gh'à ascì 965.597 km² de tære inte l'[[Antartide]] e a
Pe-a sêu estenscion a l'è o segondo stato de l'America do Sud e l'ottavo do mondo.
O stato o l'è ordenòu comme repùbbrica federâle prescidensiâle, indipendente da a [[Spagna]] da o 9 Lûggio 1816. O comprende 23 provinse e 'na çittæ outònoma oppûre Capolêugo Federâle, ch'a l'è a çittæ de [[Buenos Aires]]. Âtre çittæ d'importansa son [[Córdoba (Argentinn-a)|Córdoba]], [[
A l'è membro do [[Mercosur]], OAS, ONU, OEA, G15 e WTO.
Lìnia 21:
[[Immaggine:Reina_de_Italia_-_fiesta_del_inmigrante_-_Obera.png|thumb|right|160px|Reginn-a d'Italia, inta Festa de l'Immigrante. Oberá, provinsa de Misiones.]]
O 90% o l'è de rassa gianca, con un 85% de discendenti d'ouropei. A popolassion indigena
L'urbanissasion a riva a-o 89,3% da popolassion totâle e [[Buenos Aires]] a conçentra ûn terso di abitanti da naçion.
Lìnia 27:
== Léngoa ==
A léngoa ofiçiâ a l'è o [[Lengua
Son parlæ ascì diverse léngoe minoritâje indigene comme o [[guaranì]] (co-ofiçiâ inta provinsa de Corrientes), o [[quechua]] e âtre.
Lìnia 41:
A bandêa argentinn-a a l'è stæta creâ da [[Manuel Belgrano]] into 1812, un intelettuâle argentin de famiggia ligure (da [[Ineja]]), o quæ o l'à dizegnòu co-i coî da coccarda (''escarapela'') naçionâle, çeleste e gianca, mentre o stâva inscie rive do [[sciumme Paraná]].
A l'è stæta
== Stöja ==
[[Immaggine:Yerra_en_Corrientes.jpg|thumb|180px|right|I ''gauchos'', paizen allevatoî de bestiamme de l'entrotæra argentin]]
Primma da conquista [[Spagna|spagnòlla]] o teritöjo argentin o l'êa popolòu da diverse tribù indigene e occupòu into nòrd da l'
Zà sotta a coronn-a spagnòlla, l'attuâle Argentinn-a a fâva in prinçìpio parte do ''Virreynato del Perú'', amministròu da-a çittæ de [[Lima|Limma]], ma into 1776 o l'è stæto fondòu o ''Virreynato del Río de la Plata'', con capitâle [[Buenos Aires]].
Çerte parte de l'attuâle teritöjo, comme o sud dîto [[Patagonia]], no sajeivan stæte occupæ e dominæ completamente scin a çirca o 1880.
L'origgine do nomme "Argentina" a gh'à relassion co-a lezzenda da ''Sierra del Plata'' (di monti pìn d'argento), comùn tra i primmi conquistatoî do Sudamerica, portogheixi e spagnòlli, i quæ, rivando a-o [[Río de la Plata]], o ciù lârgo do mondo, scoverto into 1516, l'aivan ciammòu in quello mòddo.
Into 1810, o popolo de [[Buenos Aires]] o l'à comensòu a ''Revolución de Mayo'', faxendo sciortî da-a çittæ o ''virrey'' (o viçerè, delegòu da coronn-a), formando un nêuvo grùppo de governo integròu da nativi ''criollos'' e
O 9 Lûggio 1816, inta çittæ de [[San Miguel de Tucumán (Argentinn-a)|San Miguel de Tucumán]], un congresso de deputæ d'e provinse do nòrd-òvest e çentro-òvest do pàize, insemme a di deputæ in exilio da l'attuâle [[Bolivia]], àn deciaròu l'indipendensa d'e ''"Provincias Unidas en Sud América"''.
Dòpo o periodo coloniâle n'è comensòu ûn de lotta interna pe l'amministrassion do teritöjo e
Inta segonda meitæ de l'Euttoçento
Quella prosperitæ a l'à condûto a vàrie reforme inta politica, inta soçietæ e anche inte l'universcitæ, comme l'institussion da lezze de voto e o svilùppo da classe
[[Immaggine:Casa_Rosada_in_Buenos_Aires.jpg|thumb|right|145px|A ''Casa Rosada'' (Cà Róza) a Buenos Aires, prescidensa da naçion.]]
O governo d'Hipólito Yrigoyen o l'à incorporòu a-a naçion i figgi di immigræ; [[Juan Domingo Perón]] (prescidente da-o 1946 a-o 1955, e ciù târdi da-o 1973 a-a sêu morte l'anno succescivo), insemme a sêu moggê [[Eva Duarte]] (dîta ''Evita''), o l'à travaggiòu pe a giustìçia soçiâle e institûio o voto da dònna.
In mêzo a 'na scituassion de violensa politica e de lotte interne lasciæ da-o ''peronismo'', àn piggiòu o poei i militâri inte l'anno 1976. 'Sto periodo de convolscion o l'à lasciòu 30.000 personn-e sparîe (nùmmero molto questionòu scinn-a anchêu) ma o l'è finîo into 1983, un anno dòppo a guæra de ''Malvinas'' contro l'[[Inghiltæra]], ch'a l'à sconfito l'Argentinn-a recuperando o contròllo de [[Isoe Falkland|ìsoe Falkland]].
Zà in democraçia, into 1991 o prescidente Carlos Menem o l'à taggiòu l'instabilitæ econommica co-a lezze de ''convertibilitæ'', ch'a fâva ûn ''peso''
|