Patria
PÀTRIA[1] (Patrie), segondo François-Marie Arouet Voltaire:
ZE
|
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
 A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno |
’Na pàtria o l’é ’n insémme de tànte famìgge; e coscì cómme se sostêgne a pròpia famìggia p’amô pròpio, quànde no gh’é ’n ‘interèsse contrâio, coscì pò-u mæximo amô pròpio se sostêgne a sò çitæ ò o sò vilàggio, che ciamémmo a nòstra pàtria, Ciù sta pàtria chi a divénta grànde, mêno se ghe veu bén, perché l’amô sudivîzo o s’indebolìsce. L’é inposcìbile voéi bén a ’na famìggia tròppo numerôza, ch’a se conósce apénn-a.
Chi brûxa da l’anbiçión de diventâ magistrâto, tribùn, pretô, cónsole, ditatô, o proclàmma d’amâ a pàtria, e in càngio o pénsa sôlo a-o sò interèsse. Ògnidùn veu êse segûo de poéi dormî inta sò câza, sénsa che ’n âtro òmmo o preténda d’avéi o poéi de mandâlo a dormî da 'n'âtra pàrte; ògnidùn veu êse segûo di sò bêni e da sò vìtta. Dæto che tùtti fórmolan coscì i mæximi dexidêi, ne vén fêua che l’interèsse particolâre o divénta l’interèsse generâle: se fa di vôti pi-â repùblica, quànde, in càngio, se ne fa sôlo pe niâtri. L'é inposcìbile che in sciâ tæra che ségge 'n Stâto che da prinçìpio o no foîse 'na repùblica: a l’é a stràdda naturâle da natûa umâna. Dötræ famìgge se rionìscian inte ’n prìmmo ténpo cóntra i órsci e cóntra i loî; quélla ch’a l’à do gràn a ne da in càngio a quélla ch’a l’à sôla da légna.
Quand’émmo scovèrto l’América, émmo trovòu tùtte quélle popolaçioìn spartîe in repùbliche; gh’êa sôlo doî régni inte tùtta quélla pàrte do móndo. In sce mìlle naçioìn,n’émmo trovòu sôlo dôe sotomìsse. O mæximo acapitâva into móndo antîgo: tùtto l'êa repùblica in Eoröpa, prìmma di régni picìn de l’Etrùria e de Rómma. Ancón ancheu se trêuva repùbliche in Àfrica, a Trìpoli, a Tùnixi, a Algêri, vèrso o nòstro setentrión, són repùbliche de bregànti. I Òtentòtti, vèrso o mêzogiórno, vîvan ancón cómme se dîxe se vivéiva inte prìmme etæ do móndo: lìberi, tùtti pægi, sénsa padroìn, sénsa sùditi, sénsa dinæ e quæxi sénsa bezéugni. A càrne di sò montoìn a-i pàsce, a sò pélle a-i véste, cabànn-e de légno e tæra són i sò ripâri; són i ciù spusolénti de tùtti i òmmi, ma no-o séntan: vîvan e mêuan ciù dôçeménte de niâtri.
Gh’é inta nòstra Eoröpa sôlo éutto repùbliche sénsa rè: Venéçia, l’Òlànda, a Svìsera, Zêna, Lùcca, Ragôza, Zenéivra e Sàn Marìn. Poêmo consciderâ a Polònia, a Svéçia,e l’Inghiltæra, cómme de repùbliche sótta ’n rè; ma a Polònia a l’é l’ùnica ch’a ghe n'à o nómme.
Òua, l'é mêgio chi-â vòstra pàtria a ségge 'n Stâto monàrchico ò ’n Stâto republicàn? Da quatromîa ànni se ratèlla in sce sta questión chi. Domandæ a soluçión a-i rìcchi, lô preferìscian tùtti l’aristocraçîa; interogæ o pòpolo, o veu a democraçîa: sôlo i rè preferìscian a regalitæ. Cómme l’é poscìbile, dónca, che quæxi tùtta a tæra a l’é governâ da rè? Domandælo a-i ràtti ch’àn propòsto d’atacâ ’n canpanìn a-o còllo do gàtto. Ma a dî a veitæ, a vêa raxón a l'é, cómme l’é stæto dîto, che bén de ræo i òmmi són dégni de governâse da lô. L'é trìste che de spésso, p’êse ’n bón patriòtto, se dêv’êse nemîgo do rèsto di òmmi. Catón, o Vêgio, quéllo bón çitadìn, o ripetéiva de lóngo, quand’o dîva o sò pài into senâto: -Quésto l’é o mæ pài, e che se distrûe Cartàgine –. Êse bón patriòtto veu dî dexiderâ chi-â pròpia çitæ a vêgne rìcca co-o comèrcio e a ségge poténte pe-e sò àrme. L’é ciæo che ’n pàize o no peu goagnâ sénsa che ’n âtro o ghe rimétte, e ch’o no peu vìnçe sénsa fâ di infelîçi.
Quésta a l'é dónca a condiçión umâna: dexiderâ a grandéssa do nòstro pàize veu dî dexiderâ o mâ di nòstri vexìn. Chi voêse chi-â sò pàtria a no foîse mâi ciù grànde ni ciù picìnn-a, ni ciù rìcca ni ciù pövia, o saiæ çitadìn de l'univèrso.
Nòtte modìfica
| Contròllo de outoritæ | GND (DE) 4300886-0 |
|---|