Lunfardo
ZE
|
Questa pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize |
Definissioîn e caratteristiche modìfica
O Lunfardo o l'è 'n idioma popolare parlao inta region d'o Río de la Plata (Argentinn-a e Uruguay).
Questo dialetto d'o spagnòllo sûdamerican o l'ha comensòu a svilûppâse comme zerbo di prexonë, a mòddo de coddice perchè a guàrdia a no l'accapisse. Molte de sêu esprescioîn son rivæ con l'immigrassiôn europea (prinçipalmente italiann-a), âtre paròlle son d'origgine locâle, de l'entrotæra argentin.
Into libbro "Aproximación al lunfardo" (Avvexinamento a-o lunfardo), José Gobello o l'afferma che o lunfardo o no l'è 'na léngua, manco 'n dialetto, manco 'n zerbo: segôndo a sêu definissiôn, o lunfardo o l'è 'n vocabolâjo composto da vöxi de diversa orìggine c'o porteño o doeuvia a-o pòsto d'a léngua generâle.
'Na caratteristica môlto particolâ a l'è o vesre ("inverso"), mòddo de formâ nêuve paròlle messciando e scìllabe. Esempio: tango sajéiva gotán, pantalón sajéiva lompa. E règole dêuviæ pe invertî l'ôrdine de scìllabe pêuan comonque variâ segôndo a paròlla. In franséize gh'è 'n zêugo de paròlle scimile, ciammòu verlan (inverso fônettico de l'envers).
Stöja modìfica
Scibbèn ch'o lunfardo o nasce a Bonesaire, Montevideo e Rosario dûrante a segônda meitæ d'o sèccolo XIX co-a gran contribuçiôn de l'immigrassiôn italiann-a (se pensa c'a paròlla lunfardo a deriva precisamente da lombardo), se dève ascì dî c'o l'a riçevûo scin da-e sêu origgini l'elemento franséize (speçialmente de l'Oçitannia), e de influense de l'ingléize, d'o galissian e do portoghéize. O g'ha anche de paròlle indigene, de lengue guaranì, quechua e mapuche.
A cômûnitæ italiann-a emigrä a-o Río de la Plata a-a fin do sèccolo XIX a l'ha influensòu i mòddi de dî ma ascì l'intônassiôn e a prononçia d'o spagnòllo parlòu de lì, e diverse lengue regionæ italiann-e han lasciòu parte d'o sêu vocabolâjo into popolâre lunfardo, comme o zenéize, o napôlitan e o piemôntéize, scibbèn che tante paròlle ch'en intræ a formâ pârte de 'sto slang de Bonesaire e periferia han perso o sêu scignificòu originâ oppûre han cangiòu de forma.
Into lèscico lunfardo gh'é anche tante paròlle d'o mæximo castigiàn che fêua de l'Argentinn-a sôn cônscideræ comme arcaìximi oppûre han sôfferto moddìfiche.
Attûalittæ modìfica
O lunfardo originâ o l'è rimasto immortalòu in nûmerosi testi de cansoîn do gennere tango, a mûxica tippica d'i portegni. Pe prezervâ 'sto patrimonnio côltûâle, o 21 dexembre 1962 a l'è stæta creä l'Academia Porteña del Lunfardo. Gh'é ascì di dissiônâi speçiffici de lunfardo che se pêuan consûltâ.
Anchêu, çerti termini do lunfardo son stæti adôttæ da-a léngua quotidiann-a de tûtta l'Argentinn-a, mentre unna gran parte do vocabolâjo de l'èppoca de splendô, i tempi do tango, a l'è chèita in desûso. Ma a paròlla lunfardo a l'é vegnua scinonnimo de "pârla de Bonesaire".