Çipro: diferénse tra e verscioìn

'''Çipro''' ò '''Cipro''' (in [[Lengoa grega|grego]]: ''Κύπρος, Kýpros''; in [[Lengoa turca|turco]]: ''Kıbrıs''; in zenéize ascì: ''Zipri''<ref>[https://books.google.it/books?id=qE3m2aPmSfsC&pg=PT325&hl=it#v=onepage&q&f=false Leonardo Salviati - Degli avvertimenti della lingva sopra 'l Decamerone - 1586]</ref>), ofiçiâmente conosciûa comme '''Republica de Çipro''' (''Κυπριακή Δημοκρατία - Kypriakí Dhimokratía''), o l'é un pàize de l'est Euròpa, menbro da Comunitæ Europea da-o primmo de mazzo 2004. A seu capitâ a l'é [[Nicosia (Çipro)|Nicoxîa]] (in grego ''Λευκωσία - Lefkosia''). A parte nòrd de l'ìzoa a l'é stæta òcupâ sa-a Tùrchia into 1974. A Çipro do nòrd a l'é stæta proclamâ a [[Çipro do nòrd|Repùblica Tùrca de Çîpro do Nòrd]].

A parte est de l'îzoa de Çipro a l'é stæta inte l'Etæ de Mêzo, pe çirca çento anni, 'na colònia zeneize. L’îzoa a l’êa diventâ ’na raxón de ratélla tra-i zenéixi e i veneçién, che de lóngo de ciù avéivan conquistòu o poéi in sce l’îzoa. Zêna a gh’avéiva de concescioìn comerciâli scìnn-a da l’ànno 1208, Venéçia da-o 1306. E instalaçioìn comerciâli inte çitæ da costêa e inta çitæ de Leocòzîa êan zöne squæxi a-o de fêua do teritöio do régno de Çîpro, e êan governæ da’n Poistæ zenéize e da’n Fonçionâio (Balivo oò Bailò ò [[Boæo]]) veneçiàn, che de lóngo de ciù s’intrometéivan inti afâri do Régno<ref>Federico Donaver, Storia della Repubblica di Genova, Libreria editrice moderna, 1913 - Genoa</ref>.

[[File:Saint Nicholas church 00582.jpg|thumb|Saint Nicholas church 00582|A gêxa örtodòssa de San NicòlaNicòlla a Çipro]]

A Famagósta, inte l’ànno 1372, són scciupæ de badalùffe tra veneçién e zenéixi. I zenéixi l’àn pigiæ e o rè de Çîpro, o Pêo II de Luxignàn, o l’à permìsso a-i veneçién de sachezâ e bitêghe e-e cöse di zenéixi. A Repùblica a l’à màndòu alôa ’na flòtta de 36 galêe e 14.000 sordàtti a-o comàndo do Pêo Fregôzo, fræ do Dûxe Doménego Fregôzo (1370-1378) e pe finançiâ l’inpréiza a l’é stæta creâ a Maónn-a de Çîpro “Maona“''Maona Cypri”Cypri''” (’na societæ de banchiêri). O Pêo Fregôzo, inte l’ànno 1373, o destrûe a flòtta do rè e o pìggia Famagósta. A Repùblica inte l’ànno 1374 a l’inpónn-e ’n tribûto (''nomine et vice communis, patronorum participum et mahone'') ch’o l’inpégna o rè a pagâ 2.012.400 scûi d’öo da versâ a-a Maónn-a pe 12 ànni, in tribûto de 40.000 scûi a-a Repùblica e in ciù 90.000 scûi pe-o rinbórso spéize. Famàgósta a rèstiâ ’n protetorâto zenéize, governòu da-o Bànco de Sàn Zòrzo, scìnn-a a l’ànno 1464<ref>La Grande Storia di Genova (Felîçe Vórpe e Aldo Padovàn) publicâ da-o Sécolo XIX into 2008 (editó artlibri - Artemisia progetti editoriali - Genova)</ref>.