Primma Croxâ: diferénse tra e verscioìn
Contegnûo scasòu Contegnûo azónto
Nisciùn ògètto de modìfica |
fix, contròllo, interprogetto, categoria |
||
Lìnia 1:
{{Grafîa ofiçiâ}}
[[File:Prima Crociata.jpg|thumb|400px|Prima Crociata|E stradde fæte da-i Croxæ a-a Primma Croxâ]]
== Descriçion e stöia ==
In Palestìnn-a i mosulmén òcupan Gerusalémme, e sto fæto chi o l'à dôe consegoénse: prìmmo, che i lêughi sànti di Crestién (spécce o Sànto Sepórto) són inte de màn foreste e nisciùn crestiàn o peu andâghe in pelegrinàggio; segóndo, che da quélle pàrti i comèrci e i tràfeghi són lô ascì inte mæxime màn... No sôlo, i mosulmén són ‘na poténsa in sciô mâ e sto fæto chi o da bén bén fastìdio a quélla pàrte d’Ouröpa ch’a s’avànsa in sciô Mediterànio e ch’a se védde inpedî i comèrci. E coscì se pensòu bén de métte fìn a sto stâto de cöse, e vò-u lì e Croxæ!
=== A Croxâ ===
Da l'ànno 1097 a l'ànno 1101... tanto a l'é duâ a Prìmma Croxâ.
Bandîa inte l’ànno 1096 a Clermont-Ferrand, gh'é vosciûo 'n ànno pe preparâla e òrganizâla. [[Zena|Zêna]] a l'êa l'ùnica ch'a poéiva armâ 'na flòtta pe portâ i sordàtti in [[Palestìnn-a]]. Coscì, pe difónde o dexidêio do pàppa, són vegnûi doî véscovi che, in Sàn Scî, àn infiamòu o pòpolo co-i sò proclàmmi. Tanti Zenéixi àn vìsto che inte n'inpréiza coscì gh’êa da goagnâghe no sôlo personalménte, ma da ’n pónto de vista di comèrci ascì, e coscì in bén bén àn abrasòu a càoza.
'Na flòtta de dôzze bàrchi a-o comàndo do [[Gofrêdo de Bogión]] a pàssa o [[Bòsforo]]. Vêgnan conquistæ e çitæ de [[Nicea]], [[Antiochietta]], [[Tasso]] e [[Malmistra]]. O Bogión o va a-asediâ Antiochia ma sénsa riêscî a fâla càzze. Quand’o stâva p'abandonâ l'inpréiza, són arivæ a sarvâlo fòrse frésche ch’êan partîe da Zêna l’ànno prìmma. [[Antiochia]] a l’é stæta conquistâ e o sachézzo o l'é stæto fêo e òrìbile.
[[File:Godefrey of Bouillon.jpg|thumb|Godefrey of Bouillon|Gofrêdo de Bogión inte 'na pitûa do 1420]]
I Zenéixi se ne són tornæ a câza co-in gròsso botìn. Into pasâ da Mira ([[Asia Minore]]) àn atrovòu e çénie do Sàn Gianbatìsta ch’àn trasportòu a Zêna, dónde són stæte mìsse into Dòmmo (ànno 1098).
Co-e çénie do sànto són arivæ ascì e notìçie di gròsci botìn e che i Croxæ prosegoîvan l’inpréiza da Antiochia a [[Gerusalemme|Gerusalémme]]. Alôa o [[Ghiggermo Imbriægo|Ghigèrmo Enbrìaco]], dîto o ''Tésta de Màggio'', con sò fræ Prìmmo de Castéllo o l'à armòu 'na flòtta p’andâ in pitìn a védde cöse se dîva da quélle pàrti. Pe no êse aciapòu da-a flòtta de l’inperatô grêgo, l’Alessio, o Ghigèrmo o s'é rifugiòu a Giaffa, ch’a l’é ’na çitæ a squæxi 40 chilòmetri da Gerusalémme.
L'Enbrìaco o l'à pensòu che no l'êa o câxo de conbàtte cóntra 'na flòtta ciù fòrte. Alôa o l'à fæto sbarcâ tùtto quéllo che l'êa poscìbile, o l’à abandonòu i bàrchi dòppo avéighe levòu tùtto o legnàmme ch'o ghe poéiva servî e a-a spedîa o l'é andæto con tùtto o sò ezército a Gerusalémme. Cómme into câxo de Antiochia, chi ascì i croxæ êan a-o pónto de molâ tùtto, e l’agiùtto de l’Enbrìaco o l’é stæto a mànna da-o çê. Ma i asediæ no gh’avéivan nisciùnn-a intençión de cêde e o masâcro o continoâva. Alôa l'Enbrìaco, co-o legnàmme di bàrchi e di bòschi tùtto in gîo, o l'à fæto costruî 'na tôre d'asédio. I Tùrchi no són riêscîi a inpedîne l'ûzo perché a l'êa fàçile da smontâ pe trasportâla dond'a servîva.
O fæto o l'é çitòu da-o Tàscio inta sò ''[[Ra Gerusalemme deliverâ|Ra Gerusalemme deliverâ]]''<ref>''Ra Gerusalemme deliverâ'', [https://it.wikisource.org/wiki/Ra_Gerusalemme_deliver%C3%A2].</ref>:
* Canto 42
E attrezzi, e marinæ porta con lê<br>
Nervin, Sturlotti, e Bezagnin Foxen:<br>
(Dapœu ch’o fu costreito a scîâ inderrê<br>
Da Navigio armatô de Saraxen)<br>
In cose de manœuvera Inzegnê,<br>
Chi pensa a tiro, e mette in carta ben,<br>
Ha sotto lê çent’ommi de lignœua.<br>
Capaçi a mette insemme ogni inzegnœua.
[[File:1099jerusalem.jpg|thumb|400px|1099jerusalem|L'asédio de Gerusalémme inte 'na miniatûa do tardo medioêvo]]
* Canto 43
Ghigærmo de ri Embrieghi è sto tá<br>
Uña de Zena dre Famigge antighe.<br>
Pezzi d’artaggiaria appareggiá<br>
O fa sciù ro designo dre sò righe,<br>
Non usava Canon (ah!) ni Mortâ<br>
Da batte, e derruâ mure nemighe;<br>
E son questi Arieti nomminæ,<br>
Catapulte, baliste, e cose tæ.<br>
* Canto 44
Ma gh’è de mêgio: a moddo d’un bastion<br>
Mille pezzi de legno insemme o tesce,<br>
E l’arma d’uña testa de monton,<br>
Che da ro scianco, a tempo a manca, e cresce:<br>
Ciù dall’ærto, all’arvîse d’un barcon,<br>
Un ponte levadô fœura se n’esce;<br>
E a mœuo de cannocciale, senza stento<br>
In çimma uña torretta esce de drento.<br>
E o poêta o contìnoa descrivéndo o fonçionaménto da tôre. A citaçión a dimóstra inte quæ conscideraçión e stìmma êan tegnûi i ''méistri d'àscia'' zenéixi.
=== Tornàn a Zêna ===
E in sciâ fìn, a-i 15 de lùggio de l’ànno 1099, gràçie a sta tôre arenbâ a-e sò miâge, Gerusalémme a càzze inte màn di Croxæ.
Fæto cómme
I Zenéixi vàn a conquistâ [[Cesarea]]. E quànde tórnan a Zêna pòrtan, insémme a-o sòlito rìcco botìn, o ''Sâcro Baçî'',
E coscì a finìsce a Prìmma Croxâ che, pàssa o botìn personâle di vàrri conbaténti, a l’à dæto a Zêna asæ vantàggi econòmichi e comerciâli. Òua Zêna a gh’à into Medio Oriente, ò sæ into Levànte, asæ bâze che són o prinçipio da sò poténsa e da sò fòrsa in sciô mâ.
== Referénse ==
* Federico Donaver, ''Storia della Repubblica di Genova'', Genova, Libreria editrice moderna, 1913.
== Nòtte ==
<references />
==
{{interprogetto}}
{{Contròllo de outoritæ}}
[[Categorîa:Stöia]]
|