Monestê: diferénse tra e verscioìn

O '''Monestê''' o vén diretaménte da-o monachêximo, quéllo fenòmeno religiôzo pò-u quæ di indivìdoi s’alontànans'alontànan da-a vìtta sociâle e se retiàn a vìtta privâ ([[anacoretìsmo]]) ò vàn a vîve inte ’na'na comunitæ ([[cenobìsmo]]) pe segoî de régole de condûta e razónze a stràdda da perfeçión coscì cómme a l’é indicâ da-a sò fêde.

Coscì l’idêal'idêa de’nde'n pòsto seròu a-a vìtta secolâ e dedicòu prinçipalménte a-a preghêa o vén diretaménte da l’esperiénsa di ermìtti, quélle persónn-e che se retiâvan a vîve da sôli, de sòlito in pòsti sarvæghi ò inte cavèrne, pe poéise dedicâ a l’adoraçiónl'adoraçión de Dîo.

Da-a cavèrna a-a çèlla o pàsso o l’él'é cùrto. A çèlla a permétte de restâ sôli in meditaçión sénsa e distraçioìn da vìtta secolâ. L’òrìgineL'òrìgine di Monestê, ò sæ de’nde'n spàçio seròu dónde òrganizâ a vìtta in preghêa, a se peu çercâ into V sécolo dòppo Crìsto. Da ’na'na prìmma ativitæ sôlo religiôza, i Monestê són diventæ céntri pe nêuve relaçioìn sociâli intéize ascì cómme rapòrto co-i civîli. Coscì a-o prìmmo anbiénte sôlo pe-i móneghi s’és'é azónto spàççi pe contegnî a Gêxa e ativitæ despæge.

Dòppo i prìmmi ezénpi egiçién (l’anacoretìsmo de Sant’Antögno abâte) e quélli do VI sécolo inta Tebàide (cenobìsmo de Sàn Pacómio) ch’avéivan sôlo ’n’ativitæn'ativitæ religiôza, s’és'é arivòu a-i Monestê grêghi ([[Mónte Athos]] ò Metéore inta [[Tesàlia]]) ch’avéivanch'avéivan ascì ativitæ de uspiæ ò de schêua.

Into VI sécolo, [[san Beneito|Sàn Benéito]] da [[Nòrcia]] o l’à fisòu a “Régola” pe definî e stabilî i rapòrti fra l’ativitæl'ativitæ religiôza e quélla manoâle di Móneghi. Dòppo són vegnûe e rifórme [[cluniacénse]] (órdine religiôzo fondòu a [[Cluny]]) e [[çistercénsi|çistercénsi]] (órdine religiôzo fondòu a Citeaux “Cistercium”). Queste rifórme àn fisòu ascì de régole pe l’edilìçial'edilìçia di Monestê. Inti sécoli i Monestê se són adatæ a-e vàrie condiçioìn e a-i cangiaménti de çitæ e di teritöi.