Bonesàire: diferénse tra e verscioìn

Contegnûo scasòu Contegnûo azónto
mNisciùn ògètto de modìfica
m ò azonto o template zeneize e curòu a grafîa
Lìnia 1:
{{Zeneize}}
'''Bonesaire''' a l'é a capitâ de l'[[Argentinn-a]], o nomme ofiçiâ o l'é ''Ciudad Autónoma de '''Buenos Aires''''', oppûre ''Capital Federal'', e o sêu abitante o se ciamma "[[porteño]]".
 
Lìnia 5 ⟶ 6:
 
== Popolasiôn ==
Insemme a-a sêu àrea metropolitann-a (''Gran Buenos Aires'') a l'è a segônda çitæ do Sûdamerica con 14.988.171 abitanti (2017) e ûn di ciù importanti çentri ûrben do móndo.
 
== Dati geogràffici ==
Insce 'n teren ciatto de 19.4 km da N a S, e de 17.9 km da E a W, inta riva drita do [[Río de la Plata]] ("sciûmme de l'argento"), a g'à 'na sûperficie de 208 km2. A l'è divisa in 48 quartê (''barrios''), e a g'à 'na popolssiôn ûrbann-a de 23.776063.138728 abitanti (20012017), con 1214.046988.799171 abitanti inta periferia (20012017).
 
A çittæ a no fa parte da provinsa de Bonesàire, a l'è indipendente comme Çittæ Autònoma. O confin tra a çittæ capitâle e a provinsa de Bonesàire o l'è marcòu da l'''Avenida General Paz'' ('n autostradda c'a fa da çircônvallassiôn a-a çittæ) e da-o [[Riachuelo]].
Lìnia 21 ⟶ 22:
[[Immaggine:Buenos Aires-2740f-Obelisco.jpg|thumb|right|200px|L'Obelisco, scimbolo da Çittæ de Bonesàire.]]
== Economia ==
O settô economicoeconòmico ciû svilûppòu o l'è quello d'idi servissi, e o segôndo quello da manifattuamanifattûa. Bonesàire a l'è a capitâle politica ma anche economicaeconòmica de l'[[Argentinn-a]].
 
== Comûnicassioin ==
A l'è serviaservïa da l' ''Aeropuerto Internacional Ministro Pistarini'' (xêui internassionæ), a 35 km d'ada çittæ, a [[Ezeiza]]; e da l' ''Aeroparque Jorge Newbery'' (xêui drento l'[[Argentinn-a]] e l'[[Uruguay]]), cch'o s'attrêuva in çittæ da-a rente a-a stradda cch'a va pe a riva do [[Río de la Plata]].
 
Bonesàire a l'è punto de conflûensa d'ada ræ ferroviâia argentinn-a, 'na vòtta desteiza pe tûtto o pàise ma anchêu molto degradâ dopodòppo a sêu privatizassiôn.
 
A ggh'haà l'ûnica Metropolitann-a do Pàize (''subterráneo'' oppû solo ''subte'') , a primma do Sûdamerica, ch'a côllega o çentro con molti quartê.
 
== Stoja ==
A l'è stæta fôndä 'na primma votta da o spagnòllo [[Pedro de Mendoza]] o 2 frevâ d'o 1536 co-o nomme de ''Ciudad del Espíritu Santo y Puerto de Santa María del Buen Ayre'' ("Çittæ d'o Spìrrito Santo e Pòrto de Santa Maria d'a Bônn-a Äja"). Dopo a destrûssiôn d'o pòsto, a segônda e definitiva fondassiôn a l'è stæta fæta da [[Juan de Garay]] into 1580 co-o nomme de ''Ciudad de la Santísima Trinidad y Puerto de Nuestra Señora de los Bonesàire'' ("Çittæ d'a Santìscima Trinitæ e Pòrto de Nôstra Scignöa d'a Bônn-a Äja"). A l'occûpâva 2.3 km2 e gh'avéiva 63 abitanti.
 
Into 1810 a l'è stæta o pòsto dove a gente d'odo [[Río de la Plata]] a l'haà fæto o sêu primmo governo patriòttico, antiçipando a futûra indipendensa cch'a sajéiva into 1816 a [[San Miguel de Tucumán (Argentinn-a)|San Miguel de Tucumán]].
 
Bonesàire a cangiò completamente inta segônda meitæ d'o XIX sèccôlo, con l'arrivo de 'na fòrte immigrassiôn sôviatûtto spagnòlla e italiann-a, ma anche tedesca, pôlacca, rûssa e mediorientâle; favôrïa da e côndissioîn de povertæ in Euròpa e da-a politica argentinn-a c'avéiva besêugno de mandêuvia.
Lìnia 39 ⟶ 40:
Into 1887 i italien fâvan o 60,4% de l'immigrassiôn totâle pe dappêu vegnì redûti con l'arrivo de ciû spagnòlli.
 
[[Immaggine:Torre-Monumental-Buenos-Aires.jpg|thumb|right|210px|A TorreTôre di Ingléixi ("Torre de los Ingleses")]]
A fin d'o sèccôloséccôlo o vedde anche o svilûppo d'odo pôrto de Bonesàire, co-o megiôamento de installassioîn portuâli e ferrôviaie. Côscì vegne fôrmòu o quartê de ''[[La Boca]]'', abitòu pe a maggioransa da mainæ zeneixi emigræ, cch'hanan influensòu a parlâ popolâre d'ada çittæ, l'architettûa d'odo quartê e anche o [[Football argentin]], cch'o ggh'haà 'na squaddra ciammä [[Boca Juniors]], cch'a ggh'haà scrito insciain scia sêu maggetta o nomiagio "''Xeneizes''" (deformassion de "Zeneixi").