Wikipedia

Léngoa latìnn-a: diferénse tra e verscioìn

Naviga nella cronologia in modo interattivo
← Diferénsa de prìmmaDiferénsa aprêuvo →
Contegnûo scasòu Contegnûo azónto
VixoâWikitèsto
Katxis (discusción | contribûti)
802 modìfiche
Nisciùn ògètto de modìfica
GianWiki (discusción | contribûti)
135 modìfiche
Nisciùn ògètto de modìfica
Lìnia 10:
}}
 
A '''Léngoaléngoa latìnn-a''' (in latìn: ''Lingua latinalatīna'') a l'é 'na léngoalengoa indeuröpéaindeoröpéa do grùppogruppo de léngoelengoe italico-falische.
 
Nasciûa inta regiónregion do [[Lassio]] into I milénniomilenio prìmmaprimma de [[Gëxù|Cristo]], 'sta léngoalengoa a s’ès’é difûza inte'nte l’Euròpal’Eoröpa öcidentâleòcindentâle a ségoito de conquiste di [[Impêo Roman|Români]]. A l’é a moæ de tùttetutte e léngoelengoe ancheu definîe “romanse” e a l’é stæta pe sécolisecoli a léngoalengoa da coltûa europêaeoropêa. Fin a-o ConcìlioConcilio VaticànVatican II a l’é stæta a léngoalengoa litùrgicaliturgica da [[GexaGêxa Catòlica]].   
 
== Scistêma de scritûa ==
E létieletie de l'alfabêto latìnlatin derivan da quélloquello grecogrêco öcidentâleòcindentâle (adeuviòuadêuviòu a Cuma), e son a bâze pe -a ciù parte di alfabêti adeuviæadêuviæ ancheu in EuròpaEoröpa, AméricaAmerica e Africa (cómmecomme quello italiànitalian e quello lìgureligure). I grafi öriginâliòriginâli son questi:<blockquote>A B C D E F (G) H I (K) L M N O P Q R S T V (Y) Z</blockquote>
 
{| class="wikitable"
== Gramàtiga ==
|+ Alfabêto latin antîgo
O latìn o l'é 'na léngoa flescìva che adêuvia i câxi pe-e fonçioìn gramaticâli. I câxi son: ▼
|-
* '''Nominatîvo:''' indica o sogètto da frâze (es: ''Cornelia'' pulchra videtur; ''Cornélia'' a pâ bella) ▼
!Letia || A || B || C || D || E || F || G || H || I || K || L || M || N || O || P || Q || R || S || T || V || X
* '''Zenitîvo:''' indica de sòlito un posèsso, agéndo cómme conpleménto de specificaçión (es: milites ''Caesaris''; i sordàtti de ''Cézare'') ▼
|}
* '''Datîvo:''' indica de sòlito o conpleménto de tèrmine (es: Do gladium ''Iulio''; Dàggo a spâ ''a Giùlio'') ▼
* '''Acuzatîvo:''' indica l'ogètto da frâze (es: Cornelia amat ''Iulium''; Cornélia ama ''Giùlio'') ▼
* '''Vocatîvo:''' uzòu into discórso dirétto, indica o conpleménto de vocaçión (es: ''Cornelia'', quid fecisti?; ''Cornelia'', cöse t'æ fæto?) ▼
* '''Ablatîvo:''' o l'è o câxo con ciù fonçioìn (conpleménto de ténpo, d'agénte, caoza, etc.) ▼
 
Dòppo a conquista da [[Greçia|Grêcia]] into I secolo a.C., s'êa iniçiòu a adêuviâ e letie grêghe ⟨Y⟩ e ⟨Z⟩ (insemme ai digrafi ⟨CH⟩, ⟨PH⟩ e ⟨TH⟩) pe poei scrîve e paròlle d'òrigine grêga. Donca l'alfabêto latin clascico conprendeiva 23 letie:
=== Nómmi ===▼
{| class="wikitable" style="text-align:center"
Into latìn gh'é træ categorîe de nómmi: mascolìn, feminìn e nêotro. No l'exìste l'artìcolo▼
|+ Alfabêto latin clascico
|-
! style="text-align:left" | Letia
! [[A]] !! [[B]] !! [[C]] !! [[D]] !! [[E]] !! [[F]] !! [[G]] !! [[H]] !! [[I]] !! [[K]] !! [[L]] !! [[M]] !! [[N]] !! [[O]] !! [[P]] !! [[Q]] !! [[R]] !! [[S]] !! [[T]] !! [[V]] !! [[X]] !! [[Y]] !! [[Z]]
|-
! style="text-align:left" | Nomme latin
| ''ā || ''bē || ''cē || ''dē || ''ē || ''ef || ''gē || ''hā || ''ī || ''kā || ''el || ''em || ''en || ''ō || ''pē || ''qū || ''er || ''es || ''tē || ''ū || ''ix || {{nowrap|''ī Graeca}} || ''zēta
|-
! style="text-align:left" | Prononçia latinn-a (IPA)
| {{IPA|aː}} || {{IPA|beː}} || {{IPA|keː}} || {{IPA|deː}} || {{IPA|eː}} || {{IPA|ɛf}} || {{IPA|ɡeː}} || {{IPA|haː}} || {{IPA|iː}} || {{IPA|kaː}} || {{IPA|ɛl}} || {{IPA|ɛm}} || {{IPA|ɛn}} || {{IPA|oː}} || {{IPA|peː}} || {{IPA|kuː}} || {{IPA|ɛr}} || {{IPA|ɛs}} || {{IPA|teː}} || {{IPA|uː}} || {{IPA|iks}} || {{IPA|iː&nbsp;ˈɡraɪka}} || {{IPA|ˈdzeːta}}
|}
 
==== DeclinaçioìnGramatica ====
▲O latìnlatin o l'é 'na léngoalengoa flescìvaflesciva che a l'adêuvia i câxi pe-e fonçioìnfonçioin gramaticâli. I câxi son:
In latìn exìstan çinque declinaçioìn, e quæ se diferençian pe-e sciortîe do zenitîvo scingolâre:▼
▲* '''Nominatîvo:''' indica o sogèttosogetto da frâze (es: ''Cornelia'' pulchra videturvidētur; ''Cornélia'' a pâ bella)
▲* '''Zenitîvo:''' indica de sòlito un posèssoposesso, agéndoagendo cómmecomme conpleméntoconplemento de specificaçiónspecificaçion (es: militesmīlitēs ''Caesaris''; i sordàtti de ''de Cézare'')
▲* '''Datîvo:''' indica de sòlito o conpleménto de tèrmine (es: DoDō gladium ''IulioIūliō''; DàggoDaggo a spâ ''a Giùlio'')
▲* '''Acuzatîvo:''' indica l'ogèttoogetto da frâze (es: Cornelia amat ''IuliumIūlium''; CornéliaCornelia ama ''GiùlioGiulio'')
▲* '''Vocatîvo:''' uzòu into discórsodiscorso diréttodiretto, indica o conpleméntoconplemento de vocaçiónvocaçion (es: ''Cornelia'', quid fecistifēcistī?; ''Cornelia'', cöse t'æ fæto?)
▲* '''Ablatîvo:''' o l'è o câxo con ciù fonçioìnfonçioin (conpleméntoconplemento de ténpotenpo, d'agénteagente, caoza, etc.)
 
▲=== NómmiNommi ===
▲Into latìnlatin gh'é træ categorîe de nómminommi: mascolìnmascolin, feminìnfeminin e nêotroneotro. No l'exìsteexiste l'artìcoloarticolo
 
==== Declinaçioin ====
▲In latìnlatin exìstanexistan çinque declinaçioìndeclinaçioin, e quæ se diferençian pe-e sciortîe do zenitîvo scingolâre:
* '''Prìmma:''' zenitivo in -ae
* '''Secónda:''' zenitivo in -i
Estræto da "https://lij.wikipedia.org/wiki/Léngoa_latìnn-a"