Caffa: diferénse tra e verscioìn

Pe circaçirca duiduì seculi, quella che inchö a l'è a çitæ [[Ucrainn-a|Ucraìna]] de Feodosia a l'è staetastæta unn-a de ciü impurtanti çitæ de l'[[Euròpa]] Mediterànea, ciamâ '''Caffa''', rivandu anche demugraficamente ai livélli de 'na capitäle d'Imperu cumme [[Bisansiu]]. Täle 'mpurtansa a gh'è vegnüa da e attivitæ du mercantesä d'i Italliæn, p'ou ciü [[Zena|Zeneixi]], pé via d'a feliçe puxisiùn du portiu (insciâ grande via setentriunäle de cummerciu intra u [[Catài]] e l'oçidente europeu).[[Immaggine:Feodosiadf.jpg|thumb|right| Feodosia inchö]]

A l'avisu d'u storicu Heyd, u l'è Mangu-Timur-Khan (Mongka-Temur) ch'u permétte ai mercanti Zeneixi d'occüpä e têretære dunde poi a se svilüppiâ a çitæ de Caffa, mettìnduse d'acordiu con liätri pe ch'i puréssan custruìvighe de ca' e di fùndeghi pe-e mercansìe.

A ciü pärte d'a storiugrafia a däta a fundasiùn [[zeneise]] de Caffa (che scinn-a a inchö a rèsta efetivamente oscüa) a nu primma du 1266, ben che qarche funte a riferissceriferisce de 'na presensa stabile zà diversi anni primma. A partî d'oua u nasce e u se svelüppa in müggiu d'ätre culónie zeneixi in tütta a Criméa, e a regiùn a riviâ a avèi, a sentî dî u Murzakevic, ben in miliùn d'anime.

Caffa, a "Reginn-a du [[Mä Grande]]", a l'è famusa anche pe i fünesti avegnimènti de'n'ätru assediu: cumme u l'a scrîtu [[Michel Balard]], che rendemmu chi in tradusiùn [[zeneise]], "a primma [[guèra biulògica]] a l'è nasciüa intra u [[1346]] e u [[1347]] sutta e miagge de inn-a culónia [[Zeneise]] inscê rive du [[Mä Neigru]]". Difêti i sun i assedianti de Caffa, cun [[Jani Beg]] u sö cappu, che, pocu tempu primma d'êse custrèiti a levä l'assediu a-a çitæ, flagelæ da u morbu de prüxe pestìfere purtæ da l'estrêmu [[Levante]] ch'i an za taccô a [[Tann-a]] vegnìndune za da [[Sarai]] e [[Astracàn]], i caccian cu e catapürte i sö surdatti mörtimòrti appestæ indrentu a-e miagge da çitæ.

I cafioti cun a ciü gran sprescia i caccian i mörtimòrti in mä, ma pe' ninte: e prüxe e a ''Yersinia pestis'' i 'ndiàn deré ai mercanti ch'i lascian u portiu in diresiùn du Punente, e a qarcosa cumme a tersa pärte d'a gente d'Europa (!) a ne muià.

Sta pärte de l'imensu mundu de culónie zeneixi, du quäle Caffa a l'è staetastæta un di çentri ciäve, a l'avià fin sulamenti cun l'invaxùn türca ottumann-a: a flotta de Keduk-Ahmet-Pascià a intra inte Caffa, vendüa da u [[Cumüne]] de [[Zena]] (pin de puffi gestiunäli) a u [[Bancu de San Zorzu]] da oramäi inn-a vintenn-a d'anni (doppu u bloccu du [[Bosfuru]] ch'u n'è vegnüu da-a fin de l'[[Imperu Bisantìn]], intu 1453), u primmo de zûgnu du [[1475]].