Contegnûo scasòu Contegnûo azónto
Nisciùn ògètto de modìfica
m ò cangiòu sulu a grafia de qarche paolla. Beliscimu testu stòricu! Cunplimenti!
Lìnia 1:
Pe circa dui seculi, quella che inchö a l'è a sitaeçitæ [[Ucrainn-a|Ucraìna]] de Feodosia a l'è staeta unn-a de ciü impurtanti sitaeçitæ de l'[[Euròpa]] Mediterànea, ciamaciamâ '''Caffa''', rivandu anche demugraficamente ai livélli de 'na capitäle d'Imperu cumme [[Bisansiu]]. Täle 'mpurtansa a gh'è vegnüa da e attivitaeattivitæ du mercantesä d'i ItalliaenItalliæn, p'ou ciü [[Zena|Zeneixi]], pé via d'a felicefeliçe puxisiùn du portiu (insc'âinsciâ grande via setentriunäle de cummerciu intra u [[Catài]] e l'oçidente eurupeueuropeu).[[Immaggine:Feodosiadf.jpg|thumb|right| Feodosia inchö]]
 
A l'avisu d'u storicu Heyd, u l'è Mangu-Timur-Khan (Mongka-Temur) ch'u permétte ai mercanti Zeneixi d'occüpä e têre dunde poi a se svilüppiâ a sitèçitæ de Caffa, mettìnduse d'acordiu con liätri pe ch'i puréssan custruìvighe de ca' e di fùndeghi pe-e mercansìe.
 
I Zeneixi i scéglian, vexin a -e ruvinn-e de l'antìga Theodosia, à burgä de Kafà, paiséttu de pescuèi de puxisiùn custiéra invidiabile.
 
A ciü pärte d'a storiugrafia a däta a fundasiùn [[zeneise]] de Caffa (che scinn-a a inchö a rèsta efetivamente oscüa) a nu primma du 1266, ben che qarche funte a riferissce de 'na presensa stabile zà diversi anni primma. A partî d'oua u nasce e u se svelüppa in müggiu d'ätre culonieculónie zeneixi in tütta a Criméa, e a regiùn a riviâ a avèi, a sentî dî u Murzakevic, ben in miliùn d'anime.
 
A culoniaculónia, e, a röa, tütti i ätri insediamenti che pe' sircaçirca 200 anni i gh'e orbitiàn in gìu, a l'aviâ avégniménti altèrni pe' acadimenti ciü o menu cunusciüi;
mensiunemmu chi u mazzu d'udu [[1308]], quande doppu 8 meixi de assediu da pärte de [[Toqtai Khan]], i Zeneixi bruxanbrûxan a sitaeçitæ pe' nu dâla in t'e man d'u suveràn tärtaru sö nemigu, e i scappan pe' mä, per poi turnä (nu tantu ciü tärdi) cu-u successure Uzbekh Khan.
 
Caffa, a "Reginn-a d'udu [[Mä Grande]]", a l'è famusa anche pe i fünesti avegnimènti de'n'ätru assediu: cumme u l'a scrîtu [[Michel Balard]], che rendemmu chi in tradusiùn [[zeneise]], "a primma [[guèra biulògica]] a l'è nasciüa intra u [[1346]] e u [[1347]] sutt'asutta e miagge de inn-a culoniaculónia [[Zeneise]] insc-êinscê rive du [[Mä Neigru]]". Difêti i sun i assedianti de Caffa, cun [[Jani Beg]] u sö cappu, che, pocu tempu primma d'êse custrèiti a levä l'assediu a-a sitaeçitæ, flagelaeflagelæ da u morbu de prüxe pestìfere purtaepurtæ da l'estrêmu [[Levante]] ch'i an za taccô a [[Tann-a]] vegnìndune za da [[Sarai]] e [[Astracàn]], i caccian cu e catapürte i sö surdatti mörti appestaeappestæ indrentu a -e miagge da sitaeçitæ.
 
I cafioti cun a ciü gran sprescia i caccian i mörti in mä, ma pe' ninte: e prüxe e a ''Yersinia pestis'' i 'ndiàn deré ai mercanti ch'i lascian u portiu in diresiùn du Punente, e a qarcosa cumme tersa pärte d'a gente d'Europa (!) a ne muià.
 
Sta pärte de l'imensu mundu de colonieculónie zeneisizeneixi, du quäle Caffa a l'è staeta un di sentriçentri ciäve, a l'avià fin sulamenti cun l'invaxùn türca ottumann-a: a flotta de Keduk-Ahmet-Pascià a intra inte Caffa, vendüa da u [[Cumüne]] de [[Zena]] (pin de puffi gestiunäli) a u [[Bancu de San Zorzu]] da oramäi inainn-a vintenn-a d'anni (doppu u bloccu du [[Bosfuru]] ch'u n'è vegnüu da-a fin de l'[[Imperu Bisantìn]], in t'uintu 1453), u primmo de zugnuzûgnu du [[1475]].
 
Aministrativamente Caffa a dipendeiva da [[Pera]] e a l'aeaæa guvernä da in cunsule zeneisezeneize faxente funsiùifunsiuìn di [[cunsuli]], [[puistae]] e [[capitagni du Populu]] de Zena in te in primmu mumentu, poi, cu a vegnüa di [[duxi perpetui]], faxente in t'ata sustansia (sci bèn che nu in t'ata furma) e funsiùifunsiuìn dügäli.
 
U se pö sensa puìa dî che, pe natüa de mercansìe, u nu ghe n'aeaæa unn-a ch'a nu passesse pe u portiu de Caffa, ch'u l'ea ascì ün di ciü frequentaefrequentæ pe cattä e vénde scciaviscciâvi.
 
Da u puntu de vista d'i investimenti de capitäli in palanche e beni, a sitaeçitæ a l'è staetastæta ün d'i empori cumerciäli ciü ricchi e vivi d'u tardu mediu evu cun in declìn ch'u cumensiä cun a framentasiùn pulìtica du [[Levante]] cuntinentäle e a mancansa de següessa d'i traspórti intra u Mä Grande (Mä Neigru) e a [[Cinn-a]] (u [[Gattäiu]], o [[Catai]], scinn-a a [[Canbalìg]], saieva a dì [[Pechìn]]).
 
In te u periudu zeneisezeneize, sci cumme pói in te quellu türcu ottumàn, Caffa a l'è anche staetastæta sede de [[zecha]].
 
== Cullegaménti esterni ==