|
#REDIRECT [[Bonesaire]]
Capitâ de l'[[Argentinn-a]], o nomme ofiçiâ o l'é ''Ciudad Autónoma de '''Buenos Aires''''', oppûre ''Capital Federal'', e o sêu abitante "[[porteño]]".
[[Immaggine:Buenos Aires-Retiro(CatalinasNorte)-P3090002.JPG|thumb|290px|Edifiçi into ''barrio'' (quartê) de ''Puerto Madero'']]
[[Immaggine:Buenos Aires-Av. 9 de julio.jpg|thumb|290px|Vedûta de l'Avenida Nueve de Julio (Viâle 9 Lûggio) de nêutte]]
== Popolassiôn ==
Insëmme a-a sêu àrea metropolitann-a (''Gran Buenos Aires'') a l'è a segônda çittæ d'o Sûdamerica e ûn d'i ciû importanti çentri ûrben d'o môndo.
== Dati geogràffici ==
Insce 'n terën ciatto de 19.4 km da N a S, e de 17.9 km da E a W, inta riva destra do [[Río de la Plata]] ("sciûmme de l'argento"), a gh'ha 'na sûperficie de 208 km2. A l'è divisa in 48 quartë (''barrios''), e a gh'ha 'na popolassiôn ûrbann-a de 2.776.138 abitanti (2001), con 12.046.799 abitanti int'a periferia (2001).
A çittæ a no fa parte da provinsa de Bonesàire, a l'è indipendente comme Çittæ Autònoma. O confin tra a çittæ capitâle e a provinsa de Bonesàire o l'è marcòu da l'''Avenida General Paz'' ('n autostradda c'a fa da çircônvallassiôn a-a çittæ) e da-o [[Riachuelo]].
[[Immaggine:Buenos Aires-ColonTeatre-P3050009.jpg|200px|thumb|right|O Tiâtro Colombo ("Teatro Colón"), ûn di tiâtri d'òpera ciû importanti do mondo]]
== Côltûa ==
'Sta çittæ a l'è ascì o çentro coltûrâle ciû importante de l'[[Argentinn-a]] e ûn d'i ciû attivi de l'[[America Latinn-a]], rappresentòu int'a grande quantitæ de mûsei, tiatri, bibliôteche e ûniverscitæ. A l'è stæta diciarä da l'UNESCO "Çittæ d'o ''design''" into 2005.
O [[tango]] o l'è nasciuo a Bonesàire. Chì o l'attrêuva e sêu reixe, int'a mescciûa d'e gente che abitâvan int'a çittæ insce a fin de l'800 e l'inissio d'o '900.
[[Immaggine:Buenos Aires-2740f-Obelisco.jpg|thumb|right|200px|L'Obelisco, scimbolo da Çittæ de Bonesàire.]]
== Economia ==
O settô economico ciû svilûppòu o l'è quello d'i servissi, e o segôndo quello da manifattua. Bonesàire a l'è a capitâle politica ma anche economica de l'[[Argentinn-a]].
== Comûnicassioin ==
A l'è servia da l' ''Aeropuerto Internacional Ministro Pistarini'' (xêui internassionæ), a 35 km d'a çittæ, a [[Ezeiza]]; e da l' ''Aeroparque Jorge Newbery'' (xêui drento l'[[Argentinn-a]] e l'[[Uruguay]]), c'o s'attrêuva in çittæ longo a stradda c'a va pe a riva do [[Río de la Plata]].
Bonesàire a l'è punto de conflûensa d'a ræ ferroviâia argentinn-a, 'na vòtta desteiza pe tûtto o Pàise ma anchêu molto degradâ dopo a sêu privatizassiôn.
A g'ha l'ûnica Metropolitann-a do Pàize (''subterráneo'' oppû solo ''subte'') , a primma do Sûdamerica, ch'a côllega o çentro con molti quartê.
== Stoja ==
A l'è stæta fôndä 'na primma votta da o spagnòllo [[Pedro de Mendoza]] o 2 frevâ d'o 1536 co-o nomme de ''Ciudad del Espíritu Santo y Puerto de Santa María del Buen Ayre'' ("Çittæ d'o Spìrrito Santo e Pòrto de Santa Maria d'a Bônn-a Äja"). Dopo a destrûssiôn d'o pòsto, a segônda e definitiva fondassiôn a l'è stæta fæta da [[Juan de Garay]] into 1580 co-o nomme de ''Ciudad de la Santísima Trinidad y Puerto de Nuestra Señora de los Bonesàire'' ("Çittæ d'a Santìscima Trinitæ e Pòrto de Nôstra Scignöa d'a Bônn-a Äja"). A l'occûpâva 2.3 km2 e gh'avéiva 63 abitanti.
Into 1810 a l'è stæta o pòsto dove a gente d'o [[Río de la Plata]] a l'ha fæto o sêu primmo governo patriòttico, antiçipando a futûra indipendensa c'a sajéiva into 1816 a [[San Miguel de Tucumán (Argentinn-a)|San Miguel de Tucumán]].
Bonesàire a cangiò completamente inta segônda meitæ d'o XIX sèccôlo, con l'arrivo de 'na fòrte immigrassiôn sôviatûtto spagnòlla e italiann-a, ma anche tedesca, pôlacca, rûssa e mediorientâle; favôrïa da e côndissioîn de povertæ in Euròpa e da-a politica argentinn-a c'avéiva besêugno de mandêuvia.
Into 1887 i italien fâvan o 60,4% de l'immigrassiôn totâle pe dappêu vegnì redûti con l'arrivo de ciû spagnòlli.
[[Immaggine:Torre-Ingleses-Buenos-Aires.jpg|thumb|right|210px|A Torre di Ingléixi ("Torre de los Ingleses")]]
A fin d'o sèccôlo o vedde anche o svilûppo d'o pôrto de Bonesàire, co-o megiôamento de installassioîn portuâli e ferrôviaie. Côscì vegne fôrmòu o quartê de ''[[La Boca]]'', abitòu pe a maggioransa da mainæ zeneixi emigræ, c'han influensòu a parlâ popolâre d'a çittæ, l'architettûa d'o quartê e anche o [[Football argentin]], c'o g'ha 'na squaddra ciammä [[Boca Juniors]], c'a g'ha scrito inscia sêu maggetta o nomiagio "''Xeneizes''" (deformassion de "Zeneixi").
== Âtri dati ==
* A l'è abbinellâ con [[Zena]] da l'anno 1991.
* L'''Avenida Nueve de Julio'' (Viâle 9 Lûggio) (140 m. de larghessa) a l'è ûnn-a de ciû lârghe do mondo e a g'ha o scimbolo da capitâ argentinn-a, l'Obelisco.
* Se conscidera che l'''Avenida Rivadavia'' (Viâle Rivadavia) a l'è a ciû longa do mondo e, con ciû de 10 km. de longhessa, a l'attraversa tûtta a çittæ scinn-a a periferia.
* Bonesàire a s'attrêuva inscia riva drita do [[Río de la Plata]], o sciûmme ciû lârgo do mondo, essendoghe inscia riva opposta a costa [[Uruguay|uruguaiann-a]].
--------------------
* [http://www.buenosaires.gov.ar/ Scïto d'o Gôverno d'a Çittæ]
* [http://mapa.buenosaires.gov.ar/ Mappe]
* [http://www.atlasdebuenosaires.gov.ar/ Ecologia e mappe]
* [http://www.bue.gov.ar/home/ Tûriximo a Buenos Aires]
[[Categorîa:Çittæ de l'Argentinn-a]]
[[Categorîa:Capitæ de Naçioin]]
[[ab:Буенос-Аирес]]
[[af:Buenos Aires]]
[[ak:Buenos Aires]]
[[am:ብዌኖስ አይሬስ]]
[[an:Buenos Aires]]
[[ang:Buenos Aires]]
[[ar:بوينس آيرس]]
[[arz:بوينوس ايريس]]
[[ast:Buenos Aires]]
[[ay:Buenos Aires]]
[[az:Buenos Ayres]]
[[bat-smg:Buenas Airēs]]
[[be:Горад Буэнас-Айрэс]]
[[be-x-old:Буэнас-Айрэс]]
[[bg:Буенос Айрес]]
[[bn:বুয়েনোস আইরেস]]
[[bo:པུ་ཨེ་ནོ་སི་ཨས་རི་སི།]]
[[bpy:বুৱেনোস আইরেস]]
[[br:Buenos Aires]]
[[bs:Buenos Aires]]
[[ca:Buenos Aires]]
[[cbk-zam:Ciudad de Buenos Aires]]
[[ceb:Buenos Aires]]
[[ckb:بۆینس ئایرس]]
[[co:Buenos Aires]]
[[crh:Buenos Ayres]]
[[cs:Buenos Aires]]
[[cy:Buenos Aires]]
[[da:Buenos Aires]]
[[de:Buenos Aires]]
[[diq:Buenos Aires]]
[[ee:Buenos Aires]]
[[el:Μπουένος Άιρες]]
[[en:Buenos Aires]]
[[eo:Bonaero]]
[[es:Buenos Aires]]
[[et:Buenos Aires]]
[[eu:Buenos Aires]]
[[ext:Buenos Aires]]
[[fa:بوئنوس آیرس]]
[[fi:Buenos Aires]]
[[fiu-vro:Buenos Aires]]
[[fo:Buenos Aires]]
[[fr:Buenos Aires]]
[[frp:Buenos Aires]]
[[fy:Buenos Aires]]
[[ga:Buenos Aires]]
[[gag:Buenos Aires]]
[[gd:Buenos Aires]]
[[gl:Bos Aires - Buenos Aires]]
[[gn:Buenos Aires]]
[[gv:Buenos Aires]]
[[haw:Buenos Aires]]
[[he:בואנוס איירס]]
[[hi:ब्युएनॉस एरीस]]
[[hif:Buenos Aires]]
[[hr:Buenos Aires]]
[[hsb:Buenos Aires]]
[[ht:Bwènozè]]
[[hu:Buenos Aires]]
[[hy:Բուենոս Այրես]]
[[ia:Buenos Aires]]
[[id:Buenos Aires]]
[[ie:Buenos Aires]]
[[io:Buenos Aires]]
[[is:Búenos Aíres]]
[[it:Buenos Aires]]
[[ja:ブエノスアイレス]]
[[jbo:buenosaires]]
[[jv:Buenos Aires]]
[[ka:ბუენოს-აირესი]]
[[kl:Buenos Aires]]
[[kn:ಬ್ಯೂನಸ್ ಐರಿಸ್]]
[[ko:부에노스아이레스]]
[[ku:Buenos Aires]]
[[kw:Buenos Aires]]
[[ky:Буэнос-Айрес]]
[[la:Bonaëropolis]]
[[lad:Buenos Ayres]]
[[lb:Buenos Aires]]
[[lmo:Buenos Aires]]
[[lt:Buenos Airės]]
[[lv:Buenosairesa]]
[[mi:Buenos Aires]]
[[mk:Буенос Аирес]]
[[ml:ബ്യൂണസ് അയേഴ്സ്]]
[[mn:Буэнос-Айрес]]
[[mr:बुएनोस आइरेस]]
[[ms:Buenos Aires]]
[[mwl:Buenos Aires]]
[[my:ဗျူနိုအေးရိစ်မြို့]]
[[myv:Буэнос-Айрес ош]]
[[nah:Buenos Aires]]
[[nap:Buenos Aires]]
[[nl:Buenos Aires (stad)]]
[[nn:Buenos Aires]]
[[no:Buenos Aires]]
[[nov:Buenos Aires]]
[[nrm:Bouonézâr]]
[[oc:Buenos Aires]]
[[os:Буэнос-Айрес]]
[[pap:Buenos Aires]]
[[pl:Buenos Aires]]
[[pms:Buenos Aires]]
[[pnb:بیونس آئرس]]
[[pt:Buenos Aires]]
[[qu:Buenos Aires]]
[[rm:Buenos Aires]]
[[rmy:Buenos Aires]]
[[rn:Buenos Aires]]
[[ro:Buenos Aires]]
[[roa-rup:Buenos Aires]]
[[roa-tara:Buenos Aires]]
[[ru:Буэнос-Айрес]]
[[rue:Буенос Аірес]]
[[sah:Буэнос Айрес]]
[[sc:Buenos Aires]]
[[scn:Buenos Aires]]
[[sco:Buenos Aires]]
[[sh:Buenos Aires]]
[[simple:Buenos Aires]]
[[sk:Buenos Aires]]
[[sl:Buenos Aires]]
[[sq:Buenos Aires]]
[[sr:Буенос Ајрес]]
[[st:Buenos Aires]]
[[sv:Buenos Aires]]
[[sw:Buenos Aires]]
[[szl:Buenos Aires]]
[[ta:புவெனஸ் ஐரிஸ்]]
[[tet:Buenos Aires]]
[[tg:Буэнос Айрес]]
[[th:บัวโนสไอเรส]]
[[tk:Buenos-Aýres]]
[[tl:Lungsod ng Buenos Aires]]
[[tr:Buenos Aires]]
[[ug:Buénos Ayrés]]
[[uk:Буенос-Айрес]]
[[ur:بیونس آئرس]]
[[uz:Buenos Aires]]
[[vec:Buenos Aires]]
[[vi:Buenos Aires]]
[[vo:Buenos Aires]]
[[war:Buenos Aires]]
[[wuu:布宜诺斯艾利斯]]
[[yi:בוענאס איירעס]]
[[yo:Buenos Aires]]
[[zh:布宜諾斯艾利斯]]
[[zh-classical:布宜諾斯艾利斯]]
[[zh-min-nan:Buenos Aires]]
[[zh-yue:布宜諾斯艾利斯]]
| 